ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਗਜ ਸਾਢੇ ਤੈ ਤੈ ਧੋਤੀਆ ਤਿਹਰੇ ਪਾਇਨਿ ਤਗ ॥
જે મનુષ્ય સાડા ત્રણ-ત્રણ ગજ લાંબી ધોતીઓ પહેરે છે ત્રિવિધ તોંદવાળા જનોઈ પહેરે છે
ਗਲੀ ਜਿਨ੍ਹ੍ਹਾ ਜਪਮਾਲੀਆ ਲੋਟੇ ਹਥਿ ਨਿਬਗ ॥
જેના ગળામાં માળાઓ છે અને હાથોમાં ચમચમાતા લોટા છે
ਓਇ ਹਰਿ ਕੇ ਸੰਤ ਨ ਆਖੀਅਹਿ ਬਾਨਾਰਸਿ ਕੇ ਠਗ ॥੧॥
નિરા આ લક્ષણોને જોઈને તે લોકો પરમાત્માના ભક્ત કહી શકાતા નથી. તે ભક્ત બની જતા નથી તે તો વાસ્તવમાં બનારસી ઠગ છે ॥૧॥
ਐਸੇ ਸੰਤ ਨ ਮੋ ਕਉ ਭਾਵਹਿ ॥
મને એવા સંત ગમતા નથી
ਡਾਲਾ ਸਿਉ ਪੇਡਾ ਗਟਕਾਵਹਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મુળને જ ડાળીઓ સહીત ખાઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਬਾਸਨ ਮਾਂਜਿ ਚਰਾਵਹਿ ਊਪਰਿ ਕਾਠੀ ਧੋਇ ਜਲਾਵਹਿ ॥
વાસણ ઊટકીને ચુલાઓ પર રાખે છે નીચે લાકડીઓ ધોઈને સળગાવે છે
ਬਸੁਧਾ ਖੋਦਿ ਕਰਹਿ ਦੁਇ ਚੂਲੇ੍ਹ੍ਹ ਸਾਰੇ ਮਾਣਸ ਖਾਵਹਿ ॥੨॥
આ લોકો ધરતી ખોદીને બે ચુલા બનાવે છે સ્વચ્છતા તો આ રીતની પરંતુ ક્રિયા આ છે કે સમગ્ર મનુષ્યને ખાઈ જાય છે ॥૨॥
ਓਇ ਪਾਪੀ ਸਦਾ ਫਿਰਹਿ ਅਪਰਾਧੀ ਮੁਖਹੁ ਅਪਰਸ ਕਹਾਵਹਿ ॥
આ રીતના મંદ-કર્મી મનુષ્ય હંમેશા વિકારોમાં જ ખેચાયેલ ફરે છે આમ તો મુખથી કહેવડાવે છે કે અમે માયાને સ્પર્શતા પણ નથી.
ਸਦਾ ਸਦਾ ਫਿਰਹਿ ਅਭਿਮਾਨੀ ਸਗਲ ਕੁਟੰਬ ਡੁਬਾਵਹਿ ॥੩॥
હંમેશા અહંકારમાં પાગલ થયેલ ફરે છે આ પોતે તો ડુબ્યા જ હતા બધા મિત્રોને પણ આ ખરાબ કર્મોમાં ડુબાડે છે ॥૩॥
ਜਿਤੁ ਕੋ ਲਾਇਆ ਤਿਤ ਹੀ ਲਾਗਾ ਤੈਸੇ ਕਰਮ ਕਮਾਵੈ ॥
પરંતુ જીવનું પણ શું વશ? જે તરફ પરમાત્માએ કોઈ મનુષ્યને લગાડ્યો છે તે જ તરફ તે લગાયેલ છે અને તેવા જ તે કામ કરી રહ્યો છે.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਜਿਸੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਭੇਟੈ ਪੁਨਰਪਿ ਜਨਮਿ ਨ ਆਵੈ ॥੪॥੨॥
હે કબીર! સત્ય તો આ છે કે જેને સદ્દગુરુ મળી જાય છે તે ફરી ક્યારેય જન્મ મરણના ચક્કરમાં આવતો નથી ॥૪॥૨॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਬਾਪਿ ਦਿਲਾਸਾ ਮੇਰੋ ਕੀਨ੍ਹ੍ਹਾ ॥ ਸੇਜ ਸੁਖਾਲੀ ਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਦੀਨ੍ਹ੍ਹਾ ॥
મારી અંદર ટકીને મારા પિતા-પ્રભુએ મને સહારો આપી દીધો છે જપવા માટે મારા મુખમાં તેને પોતાનું અમૃત નામ દીધું છે આ માટે મારી હૃદય-રૂપી પથારી સુખદ થઈ ગઈ.
ਤਿਸੁ ਬਾਪ ਕਉ ਕਿਉ ਮਨਹੁ ਵਿਸਾਰੀ ॥
જે પિતાએ આટલું સુખ આપ્યું છે તે પિતાને હું ક્યારેય મનથી ભુલાવીશ નહિ
ਆਗੈ ਗਇਆ ਨ ਬਾਜੀ ਹਾਰੀ ॥੧॥
જેમ અહીં હું સુખી થઈ ગયો છું આગળ ચાલીને પણ હું મનુષ્ય-જન્મની રમત હારીશ નહિ ॥૧॥
ਮੁਈ ਮੇਰੀ ਮਾਈ ਹਉ ਖਰਾ ਸੁਖਾਲਾ ॥
મારા પર માયાનો પ્રભાવ મટી ગયો છે હવે હું ખૂબ સુખી થઈ ગયો છું
ਪਹਿਰਉ ਨਹੀ ਦਗਲੀ ਲਗੈ ਨ ਪਾਲਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ના હવે મને માયાનો મોહ હેરાન કરે છે અને ન હું હવે વારંવાર શરીર-રૂપી ગોદડી ચોલા પહેરીશ ॥૧॥ વિરામ॥
ਬਲਿ ਤਿਸੁ ਬਾਪੈ ਜਿਨਿ ਹਉ ਜਾਇਆ ॥
જે પ્રભુ-પિતાએ મને આ નવો જન્મ આપ્યો છે તેનાથી હું બલિહાર છું
ਪੰਚਾ ਤੇ ਮੇਰਾ ਸੰਗੁ ਚੁਕਾਇਆ ॥
તેને પાંચેય કામાદિકોથી મારો પીછો છોડાવી દીધો છે.
ਪੰਚ ਮਾਰਿ ਪਾਵਾ ਤਲਿ ਦੀਨੇ ॥
હવે તે પાંચેય મારીને મેં પોતાના પગના તળિયે દબાવી લીધા છે
ਹਰਿ ਸਿਮਰਨਿ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਤਨੁ ਭੀਨੇ ॥੨॥
કારણ કે આની તરફથી હટીને મારુ મન અને શરીર પ્રભુના સ્મરણમાં મસ્ત થઈ ગયું છે ॥૨॥
ਪਿਤਾ ਹਮਾਰੋ ਵਡ ਗੋਸਾਈ ॥
મારો તે પિતા ખૂબ મોટો માલિક છે
ਤਿਸੁ ਪਿਤਾ ਪਹਿ ਹਉ ਕਿਉ ਕਰਿ ਜਾਈ ॥
જો કોઈ પૂછે કે હું કંગાળ કબીર તે પોતાની પાસે કઈ રીતે પહોંચી ગયો છું
ਸਤਿਗੁਰ ਮਿਲੇ ਤ ਮਾਰਗੁ ਦਿਖਾਇਆ ॥
તો આનો જવાબ આ છે કે જ્યારે મને સદ્દગુરુ મળ્યો તો તેને પિતા-પ્રભુના દેશનો રસ્તો દેખાડી દીધો
ਜਗਤ ਪਿਤਾ ਮੇਰੈ ਮਨਿ ਭਾਇਆ ॥੩॥
અને જગતનો પિતા-પ્રભુ મને મારા મનમાં પ્રેમાળ લાગવા લાગ્યો ॥૩॥
ਹਉ ਪੂਤੁ ਤੇਰਾ ਤੂੰ ਬਾਪੁ ਮੇਰਾ ॥
હવે હું નિઃસંગ થઈને તેને કહું છું હે પ્રભુ! હું તારો બાળક છું તું મારો પિતા છે
ਏਕੈ ਠਾਹਰ ਦੁਹਾ ਬਸੇਰਾ ॥
આપણા બંનેનો હવે એક જગ્યાએ જ મારા હ્રદયમાં નિવાસ છે.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਜਨਿ ਏਕੋ ਬੂਝਿਆ ॥
હવે કબીર કહે છે, મેં દાસે તે એક પરમાત્માને ઓળખી લીધો છે પ્રભુથી સંધિ નાખી લીધી છે
ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਮੈ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਸੂਝਿਆ ॥੪॥੩॥
સદ્દગુરૂની કૃપાથી મને જીવનના રસ્તાની બધી સમજ પડી ગઈ છે ॥૪॥૩॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਇਕਤੁ ਪਤਰਿ ਭਰਿ ਉਰਕਟ ਕੁਰਕਟ ਇਕਤੁ ਪਤਰਿ ਭਰਿ ਪਾਨੀ ॥
માયાના બળવાન પાંચ કામાદિકનો મેળ-જોડ રાખનાર મનુષ્ય એક વાસણમાં મરઘી વગેરેનું પકાવેલું માસ નાખી લે છે અને બીજા વાસણમાં દારૂ નાખી લે છે.
ਆਸਿ ਪਾਸਿ ਪੰਚ ਜੋਗੀਆ ਬੈਠੇ ਬੀਚਿ ਨਕਟ ਦੇ ਰਾਨੀ ॥੧॥
આ માસ-દારૂની આજુ-બાજુ બેસી જાય છે આ સંબંધિત લોકોની અંદર નકટી માયાનો પ્રભાવ હોય છે ॥૧॥
ਨਕਟੀ ਕੋ ਠਨਗਨੁ ਬਾਡਾ ਡੂੰ ॥
નકટી માયાનો વાજો આખા જગતમાં ઠન-ઠન કરીને વાગી રહ્યો છે.
ਕਿਨਹਿ ਬਿਬੇਕੀ ਕਾਟੀ ਤੂੰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે માયા! કોઈ દુર્લભ વિચારવાને જ તારું બળ ચાલવા દીધું નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਸਗਲ ਮਾਹਿ ਨਕਟੀ ਕਾ ਵਾਸਾ ਸਗਲ ਮਾਰਿ ਅਉਹੇਰੀ ॥
જ્યાં જોવો બધા જીવોના મનમાં નકટી માયાનો જોર પડી રહ્યો છે માયા બધાના આધ્યાત્મિક જીવનને મારીને ધ્યાનથી જોવે છે કે કોઈ બચી તો નથી રહ્યું.
ਸਗਲਿਆ ਕੀ ਹਉ ਬਹਿਨ ਭਾਨਜੀ ਜਿਨਹਿ ਬਰੀ ਤਿਸੁ ਚੇਰੀ ॥੨॥
માયા જાણે કહે છે, હું બધા જીવોની બહેન-ભાણી છું પરંતુ જે મનુષ્યએ મને પરણી લીધી છે હું તેની દાસી થઈ જાવ છું ॥૨॥
ਹਮਰੋ ਭਰਤਾ ਬਡੋ ਬਿਬੇਕੀ ਆਪੇ ਸੰਤੁ ਕਹਾਵੈ ॥
કોઈ મોટો જ્ઞાનવાન મનુષ્ય જ જેને જગત સંત કહે છે મારો માયાનો પતિ બની શકે છે.
ਓਹੁ ਹਮਾਰੈ ਮਾਥੈ ਕਾਇਮੁ ਅਉਰੁ ਹਮਰੈ ਨਿਕਟਿ ਨ ਆਵੈ ॥੩॥
તેમજ મારા પર કાબુ રાખવાને સમર્થ હોય છે. બીજું કોઈ તો મારી નજીક પણ ભટકી શકતું નથી ॥૩॥
ਨਾਕਹੁ ਕਾਟੀ ਕਾਨਹੁ ਕਾਟੀ ਕਾਟਿ ਕੂਟਿ ਕੈ ਡਾਰੀ ॥
કબીર કહે છે, સંત જનોએ માયાને નાકથી કાપી દીધી છે સારી રીતે કાપીને ઉપર ફેંકી દીધી છે.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਸੰਤਨ ਕੀ ਬੈਰਨਿ ਤੀਨਿ ਲੋਕ ਕੀ ਪਿਆਰੀ ॥੪॥੪॥
માયા હંમેશા સંતોથી દુશ્મની કરે છે કારણ કે તેના આધ્યાત્મિક જીવન પર ઈજા કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે પરંતુ આખા જગતના જીવ આનાથી પ્રેમ કરે છે ॥૪॥૪॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਜੋਗੀ ਜਤੀ ਤਪੀ ਸੰਨਿਆਸੀ ਬਹੁ ਤੀਰਥ ਭ੍ਰਮਨਾ ॥
કેટલાય લોકો જોગી છે જતી છે તપી છે સંન્યાસી છે ઘણા બધા તીર્થ પર જનાર છે
ਲੁੰਜਿਤ ਮੁੰਜਿਤ ਮੋਨਿ ਜਟਾਧਰ ਅੰਤਿ ਤਊ ਮਰਨਾ ॥੧॥
માથાના વાળ ખેંચીને ઉખાડવા વાળા છે વૈરાગી છે મૌનધારી છે જટાધારી છે આ બધા સાધન કરતા હોવા પણ જન્મ-મરણનું ચક્ર બની રહે છે ॥૧॥
ਤਾ ਤੇ ਸੇਵੀਅਲੇ ਰਾਮਨਾ ॥
તેથી સૌથી સારી વાત એ છે કે પ્રભુનું નામ સ્મરણ કરવામાં આવે.
ਰਸਨਾ ਰਾਮ ਨਾਮ ਹਿਤੁ ਜਾ ਕੈ ਕਹਾ ਕਰੈ ਜਮਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મનુષ્યના હૃદયમાં પ્રભુના નામનો પ્રેમ છે જે મનુષ્ય જીભથી નામ સ્મરણ કરે છે યમ તેનું કાંઈ બગાડી શકતો નથી કારણ કે તેના જન્મ-મરણ સમાપ્ત થઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਆਗਮ ਨਿਰਗਮ ਜੋਤਿਕ ਜਾਨਹਿ ਬਹੁ ਬਹੁ ਬਿਆਕਰਨਾ ॥
જે લોકો શાસ્ત્ર-વેદ-જ્યોતિષ અને ઘણા વ્યાકરણ જાણે છે