ਕੋਊ ਨਰਕ ਕੋਊ ਸੁਰਗ ਬੰਛਾਵਤ ॥
ત્યારે કોઈ જીવો નરકોના ભોગી અને કોઈ સ્વર્ગની ઈચ્છાવાળા બન્યા
ਆਲ ਜਾਲ ਮਾਇਆ ਜੰਜਾਲ ॥
ઘરના ધંધા, માયાના બંધન
ਹਉਮੈ ਮੋਹ ਭਰਮ ਭੈ ਭਾਰ ॥
મનમાં મોહ અને અહંકારનો ભાર
ਦੂਖ ਸੂਖ ਮਾਨ ਅਪਮਾਨ ॥
ડર સુખ દુઃખ મન અપમાન
ਅਨਿਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਓ ਬਖ੍ਯ੍ਯਾਨ ॥
અનેક પ્રકારોનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું
ਆਪਨ ਖੇਲੁ ਆਪਿ ਕਰਿ ਦੇਖੈ ॥
પ્રભુ સ્વયં નાટક રચીને સ્વયં જોઈ રહ્યો છે
ਖੇਲੁ ਸੰਕੋਚੈ ਤਉ ਨਾਨਕ ਏਕੈ ॥੭॥
હે નાનક! જયારે પ્રભુ આ રમતને સમેટે છે ત્યારે એકએ સ્વયં પોતે જ થઇ જાય છે. ।।7।।
ਜਹ ਅਬਿਗਤੁ ਭਗਤੁ ਤਹ ਆਪਿ ॥
જ્યાં અદ્રશ્ય પ્રભુ છે ત્યાં એના ભકત છે જ્યાં ભક્ત છે ત્યાં તે પ્રભુ સ્વયં છે
ਜਹ ਪਸਰੈ ਪਾਸਾਰੁ ਸੰਤ ਪਰਤਾਪਿ ॥
બધી જગ્યાએ સંતોની મહિમા માટે પ્રભુ વિશ્વને આધીન બનાવી રહ્યા છે
ਦੁਹੂ ਪਾਖ ਕਾ ਆਪਹਿ ਧਨੀ ॥
બંને પક્ષોના મલિક પ્રભુ સ્વયં જ છે
ਉਨ ਕੀ ਸੋਭਾ ਉਨਹੂ ਬਨੀ ॥
પ્રભુ પોતાની શોભા સ્વયં જ જાણેછે
ਆਪਹਿ ਕਉਤਕ ਕਰੈ ਅਨਦ ਚੋਜ ॥
પ્રભુસ્વયં જ રમત રમી રહ્યાછે અને સ્વયં જ એનો આનંદ લઇ રહ્યા છે
ਆਪਹਿ ਰਸ ਭੋਗਨ ਨਿਰਜੋਗ ॥
પ્રભુ સ્વયં જ રસોને ભોગવનાર ને સ્વયં જ નિર્લેપ છે
ਜਿਸੁ ਭਾਵੈ ਤਿਸੁ ਆਪਨ ਨਾਇ ਲਾਵੈ ॥
જેને એ પસંદ કરે છે એને પોતાના નામમાં જોડી દે છે
ਜਿਸੁ ਭਾਵੈ ਤਿਸੁ ਖੇਲ ਖਿਲਾਵੈ ॥
અને જેને ઈચ્છે એને માયાની રમતમાં રમાડે છે
ਬੇਸੁਮਾਰ ਅਥਾਹ ਅਗਨਤ ਅਤੋਲੈ ॥
હે અગણિત અથાગ અનંત અતુલ્ય
ਜਿਉ ਬੁਲਾਵਹੁ ਤਿਉ ਨਾਨਕ ਦਾਸ ਬੋਲੈ ॥੮॥੨੧॥
નાનક કહે છે જેમ તું બોલાવે છે તેમ તારા દાસ બોલે છે. ।।8।।।।21।।
ਸਲੋਕੁ ॥
શ્લોક||
ਜੀਅ ਜੰਤ ਕੇ ਠਾਕੁਰਾ ਆਪੇ ਵਰਤਣਹਾਰ ॥
હે જીવજન્તુઓના પાલનહાર પ્રભુ તું સ્વયં જ બધે સર્વવ્યાપક છે
ਨਾਨਕ ਏਕੋ ਪਸਰਿਆ ਦੂਜਾ ਕਹ ਦ੍ਰਿਸਟਾਰ ॥੧॥
હે નાનક! પ્રભુ સ્વયં જ સર્વવ્યાપક છે એના સિવાય બીજું કાંઈ જોવામાં આવ્યું નથી. ।।1।।
ਅਸਟਪਦੀ ॥
અષ્ટપદી||
ਆਪਿ ਕਥੈ ਆਪਿ ਸੁਨਨੈਹਾਰੁ ॥
પ્રભુ સ્વયં જ બોલી રહ્યા છે ને સ્વયં જ સાંભળી રહ્યા છે
ਆਪਹਿ ਏਕੁ ਆਪਿ ਬਿਸਥਾਰੁ ॥
સ્વયં એક જ છે અને સ્વયં વિસ્તાર પણ છે
ਜਾ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਤਾ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਉਪਾਏ ॥
જયારે એને ગમે ત્યારે એ સૃષ્ટિનું સર્જન કરે
ਆਪਨੈ ਭਾਣੈ ਲਏ ਸਮਾਏ ॥
જયારે એને ગમે ત્યારે એ એને પોતાનામાં સમાવી પણ લે છે
ਤੁਮ ਤੇ ਭਿੰਨ ਨਹੀ ਕਿਛੁ ਹੋਇ ॥
પ્રભુ તારાથી અલગ કાંઈ નથી
ਆਪਨ ਸੂਤਿ ਸਭੁ ਜਗਤੁ ਪਰੋਇ ॥
તારા દોરામાં જ તે આખા જગતને પરોવ્યું છે
ਜਾ ਕਉ ਪ੍ਰਭ ਜੀਉ ਆਪਿ ਬੁਝਾਏ ॥
જેને પ્રભુએ સ્વયં સમજણ આપી છે
ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਸੋਈ ਜਨੁ ਪਾਏ ॥
તે જ માણસ સ્વયંને પ્રભુનામમાં સમાવી લે છે
ਸੋ ਸਮਦਰਸੀ ਤਤ ਕਾ ਬੇਤਾ ॥
એ માણસ બધાની તરફ એક જ નજર થી જોવે છે અને એને સનાતન સત્યની ખબર પડે છે
ਨਾਨਕ ਸਗਲ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਕਾ ਜੇਤਾ ॥੧॥
vહે નાનક! એ આખા જગતને જીતવાવાળો છે. ।।1।।
ਜੀਅ ਜੰਤ੍ਰ ਸਭ ਤਾ ਕੈ ਹਾਥ ॥
બધા જીવજંતુઓ એ પ્રભુના વશમાં છે
ਦੀਨ ਦਇਆਲ ਅਨਾਥ ਕੋ ਨਾਥੁ ॥
એ ગરીબો પર દયા કરનારા અને અનાથોના માલિક છે
ਜਿਸੁ ਰਾਖੈ ਤਿਸੁ ਕੋਇ ਨ ਮਾਰੈ ॥
પ્રભુ સ્વયં રક્ષા કરે છે એને કોઈ મારી શકતું નથી
ਸੋ ਮੂਆ ਜਿਸੁ ਮਨਹੁ ਬਿਸਾਰੈ ॥
મરેલો તો એ જીવ છે જે પ્રભુને ભુલાવી દે છે
ਤਿਸੁ ਤਜਿ ਅਵਰ ਕਹਾ ਕੋ ਜਾਇ ॥
એ પ્રભુને છોડીને કોઈ બીજે ક્યાં જાય?
ਸਭ ਸਿਰਿ ਏਕੁ ਨਿਰੰਜਨ ਰਾਇ ॥
બધા જીવોના માથા પર એક પ્રભુ સ્વયં જ છે જે માયાના પ્રભાવથી ઉપર છે
ਜੀਅ ਕੀ ਜੁਗਤਿ ਜਾ ਕੈ ਸਭ ਹਾਥਿ ॥
જેના વશમાં બધાના જીવનનું રહસ્ય છે
ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਜਾਨਹੁ ਸਾਥਿ ॥
એ પ્રભુને અંદર બહાર બધે સાથે જ સમજો
ਗੁਨ ਨਿਧਾਨ ਬੇਅੰਤ ਅਪਾਰ ॥
જે ગુણોનો ખજાનો અગણિત અપાર છે
ਨਾਨਕ ਦਾਸ ਸਦਾ ਬਲਿਹਾਰ ॥੨॥
દાસ નાનક હંમેશા એના પર વારી જાય છે. ।।2।।
ਪੂਰਨ ਪੂਰਿ ਰਹੇ ਦਇਆਲ ॥
દયાળુના ઘરમાં પ્રભુ સર્વવ્યાપક છે
ਸਭ ਊਪਰਿ ਹੋਵਤ ਕਿਰਪਾਲ ॥
અને બધા જીવો પાર કૃપા કરે છે
ਅਪਨੇ ਕਰਤਬ ਜਾਨੈ ਆਪਿ ॥
પ્રભુ પોતાનો ખેલ સ્વયં જ જાણે છે
ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਰਹਿਓ ਬਿਆਪਿ ॥
બધાના દિલનું જાણનાર અંતર્યામી પ્રભુ સર્વવ્યાપક છે
ਪ੍ਰਤਿਪਾਲੈ ਜੀਅਨ ਬਹੁ ਭਾਤਿ ॥
જીવોનું અનેક રીતોથી પોષણ કરે છે
ਜੋ ਜੋ ਰਚਿਓ ਸੁ ਤਿਸਹਿ ਧਿਆਤਿ ॥
જે જે જીવોનું એણેસર્જન કર્યું છે એ પ્રભુનું જ સ્મરણ કરે છે
ਜਿਸੁ ਭਾਵੈ ਤਿਸੁ ਲਏ ਮਿਲਾਇ ॥
જેના પર પ્રસન્ન થાય છે એને સાથે મેળવી લે છે
ਭਗਤਿ ਕਰਹਿ ਹਰਿ ਕੇ ਗੁਣ ਗਾਇ ॥
જેના પર પ્રસન્ન થાય છે એ ભક્ત એના ગુણગાન ગાઈને ભક્તિ કર્યા કરે છે
ਮਨ ਅੰਤਰਿ ਬਿਸ੍ਵਾਸੁ ਕਰਿ ਮਾਨਿਆ ॥
જે માણસે મનમાં શ્રદ્ધા ધારણ કરી પ્રભુને માની લીધા છે
ਕਰਨਹਾਰੁ ਨਾਨਕ ਇਕੁ ਜਾਨਿਆ ॥੩॥
હે નાનક! એને એક કરનારને ઓળખી લીધા છે. ।।3।।
ਜਨੁ ਲਾਗਾ ਹਰਿ ਏਕੈ ਨਾਇ ॥
જે સેવક એક પ્રભુ નામમાં ટકી રહ્યો છે
ਤਿਸ ਕੀ ਆਸ ਨ ਬਿਰਥੀ ਜਾਇ ॥
એને આશા ક્યારેય ખાલી જતી નથી
ਸੇਵਕ ਕਉ ਸੇਵਾ ਬਨਿ ਆਈ ॥
સેવકને એવું લાગે છે કે એ બધાની સેવા કરે છે
ਹੁਕਮੁ ਬੂਝਿ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਈ ॥
પ્રભુની આજ્ઞા સમજીને એને ઉંચો દરજ્જો મળી જાય છે
ਇਸ ਤੇ ਊਪਰਿ ਨਹੀ ਬੀਚਾਰੁ ॥
એનાથી મોટો એને કોઈ વિચાર નથી સુજતો
ਜਾ ਕੈ ਮਨਿ ਬਸਿਆ ਨਿਰੰਕਾਰੁ ॥
જેના મનમાં નિરાકાર પ્રભુ વસે છે
ਬੰਧਨ ਤੋਰਿ ਭਏ ਨਿਰਵੈਰ ॥
માયાના બંધન તોડી એ નિર્વેર થઈ જાય છે
ਅਨਦਿਨੁ ਪੂਜਹਿ ਗੁਰ ਕੇ ਪੈਰ ॥
દરેક દિવસે એ સતગુરુના ચરણોની પૂજા કરે છે
ਇਹ ਲੋਕ ਸੁਖੀਏ ਪਰਲੋਕ ਸੁਹੇਲੇ ॥
એ માણસ આ લોકમાં પણ સુખી અને પરલોકમાં પણ સુખી રહે છે