ਜੀਵਨੈ ਕੀ ਆਸ ਕਰਹਿ ਜਮੁ ਨਿਹਾਰੈ ਸਾਸਾ ॥
વૃદ્ધ થઈને તું હજી પણ તું હજી જીવવાની આશાઓ બનાવી રહ્યો છે અને ત્યાં યમ તારા શ્વાસ પર નજર રાખીને બેસેલ છે તારા શ્વાસ ગણી રહ્યો છે કે ક્યારે સમાપ્ત થાય.
ਬਾਜੀਗਰੀ ਸੰਸਾਰੁ ਕਬੀਰਾ ਚੇਤਿ ਢਾਲਿ ਪਾਸਾ ॥੩॥੧॥੨੩॥
હે કબીર! જગત નટની રમત જ છે આ રમતમાં જીતવા માટે પ્રભુની યાદનો પાસો ફેક પ્રભુની યાદની રમત રમ ॥૩॥૧॥૨૩॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਤਨੁ ਰੈਨੀ ਮਨੁ ਪੁਨ ਰਪਿ ਕਰਿ ਹਉ ਪਾਚਉ ਤਤ ਬਰਾਤੀ ॥
મેં પોતાના શરીરને પોતાનું મન રંગવા માટે રંગનાર વાસણ બનાવેલ છે.મનને મેં સારા ગુણોના રંગથી રંગાયું છે આ કામમાં મદદ કરવા માટે દયા-ધર્મ વગેરે દેવી ગુણોને મેં જાનૈયા બનાવ્યા છે.
ਰਾਮ ਰਾਇ ਸਿਉ ਭਾਵਰਿ ਲੈਹਉ ਆਤਮ ਤਿਹ ਰੰਗਿ ਰਾਤੀ ॥੧॥
હવે હું જગત પતિ પરમાત્માની સાથે ફેરા લઈ રહી છું અને મારી આત્મા તે પતિના પ્રેમમાં રંગવામાં આવી છે ॥૧॥
ਗਾਉ ਗਾਉ ਰੀ ਦੁਲਹਨੀ ਮੰਗਲਚਾਰਾ ॥
હે નવી નવેલી દુલ્હનો! પ્રભુ-પ્રીતિમાં રંગાયેલી ઈન્દ્રીઓ! તું વારંવાર સુહાગના ગીત ગાઓ.
ਮੇਰੇ ਗ੍ਰਿਹ ਆਏ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਭਤਾਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કારણ કે મારા હૃદય-ઘરમાં મારો પતિ જગતનો માલિક પરમાત્મા આવ્યો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਨਾਭਿ ਕਮਲ ਮਹਿ ਬੇਦੀ ਰਚਿ ਲੇ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਉਚਾਰਾ ॥
શ્વાસ-શ્વાસ તેની યાદમાં વિતાવવા માટે મેં લગ્ન માટે વેદી બનાવી લીધી છે સદ્દગુરૂના શબ્દ જે પ્રભુ-પતિની સાથે જાણ-ઓળખ કરાવે છે લગ્નનો મંત્ર ઉચ્ચારવામાં આવી રહ્યો છે.
ਰਾਮ ਰਾਇ ਸੋ ਦੂਲਹੁ ਪਾਇਓ ਅਸ ਬਡਭਾਗ ਹਮਾਰਾ ॥੨॥
મારા એવા ભાગ્ય જાગ્યા છે કે મને જગતનો માલિક પરમાત્મા જેવો વરરાજો મળી ગયો છે ॥૨॥
ਸੁਰਿ ਨਰ ਮੁਨਿ ਜਨ ਕਉਤਕ ਆਏ ਕੋਟਿ ਤੇਤੀਸ ਉਜਾਨਾਂ ॥
પ્રભુ-ચરણોમાં ઉડાન ભરનાર મારા સત્સંગી મારા લગ્નની મર્યાદા કરવા આવ્યા છે.
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਮੋਹਿ ਬਿਆਹਿ ਚਲੇ ਹੈ ਪੁਰਖ ਏਕ ਭਗਵਾਨਾ ॥੩॥੨॥੨੪॥
કબીર કહે છે, મને હવે એક પરમાત્મા પતિ પરણાવીને લઈ ચાલ્યો છે ॥૩॥૨॥૨૪॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਸਾਸੁ ਕੀ ਦੁਖੀ ਸਸੁਰ ਕੀ ਪਿਆਰੀ ਜੇਠ ਕੇ ਨਾਮਿ ਡਰਉ ਰੇ ॥
હે વીર! હું માયાના હાથે દુઃખી છું તો પણ શરીરથી પ્રેમ દેહ-અધ્યાસ હોવાને કારણે મને જેઠના નામથી જ ડર લાગે છે.
ਸਖੀ ਸਹੇਲੀ ਨਨਦ ਗਹੇਲੀ ਦੇਵਰ ਕੈ ਬਿਰਹਿ ਜਰਉ ਰੇ ॥੧॥
હે મિત્ર બહેનપણીઓ! મને ઈન્દ્રિઓને પોતાના વશમાં કરી રાખી છે હું દેવરથી અલગ થવાથી સળગી રહી છું ॥૧॥
ਮੇਰੀ ਮਤਿ ਬਉਰੀ ਮੈ ਰਾਮੁ ਬਿਸਾਰਿਓ ਕਿਨ ਬਿਧਿ ਰਹਨਿ ਰਹਉ ਰੇ ॥
મારી અક્કલ મારી ગઈ છે મેં પરમાત્માને ભુલાવી દીધો છે. હે વીર! હવે આ સ્થિતિમાં કેવી રીતે ઉમર વિતાવું?
ਸੇਜੈ ਰਮਤੁ ਨੈਨ ਨਹੀ ਪੇਖਉ ਇਹੁ ਦੁਖੁ ਕਾ ਸਉ ਕਹਉ ਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે વીર! આ દુઃખ હું કોને સંભળાવું કે તે પ્રભુ મારી હૃદય-પથારી પર વસે છે પરંતુ મને આંખોથી દેખાતું નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਬਾਪੁ ਸਾਵਕਾ ਕਰੈ ਲਰਾਈ ਮਾਇਆ ਸਦ ਮਤਵਾਰੀ ॥
મારી સાથે ઉત્પન્ન થયેલ આ શરીર હંમેશા મારી સાથે લડતું રહે છે માયાએ મને પાગલ કરી રાખી છે.
ਬਡੇ ਭਾਈ ਕੈ ਜਬ ਸੰਗਿ ਹੋਤੀ ਤਬ ਹਉ ਨਾਹ ਪਿਆਰੀ ॥੨॥
જયારે માના પેટમાં હું ખૂબ વીર જ્ઞાનની સાથે હતી ત્યારે સ્મરણ કરતી હતી અને પતિને પ્રેમાળ હતી ॥૨॥
ਕਹਤ ਕਬੀਰ ਪੰਚ ਕੋ ਝਗਰਾ ਝਗਰਤ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ ॥
કબીર કહે છે, બસ આ રીતે બધા જીવોને પાંચ કામાદિકોથી વાસ્તો પડેલ છે.
ਝੂਠੀ ਮਾਇਆ ਸਭੁ ਜਗੁ ਬਾਧਿਆ ਮੈ ਰਾਮ ਰਮਤ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ॥੩॥੩॥੨੫॥
આખું જગત આનાથી લડતા જ જીવન વ્યર્થ ગુમાવી જઈ રહ્યું છે ઠગી માયાની સાથે બંધાઈ પડ્યો છે. પરંતુ મેં પ્રભુને સ્મરણ કરીને સુખ મેળવી લીધું છે ॥૩॥૩॥૨૫॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਹਮ ਘਰਿ ਸੂਤੁ ਤਨਹਿ ਨਿਤ ਤਾਨਾ ਕੰਠਿ ਜਨੇਊ ਤੁਮਾਰੇ ॥
હે પાગલ બ્રાહ્મણ! જો તને આ કરીને પોતાની ઊંચી જાતિનો ગર્વ છે કે તારા ગળામાં જનોઈ છે જે અમારા ગળામાં નથી તો જો તેવું જ અમારા ઘરે ઘણું બધું સુતર છે જેનાથી અમે નિત્ય મેણાં ટોણાં મારે છે.
ਤੁਮ੍ਹ੍ਹ ਤਉ ਬੇਦ ਪੜਹੁ ਗਾਇਤ੍ਰੀ ਗੋਬਿੰਦੁ ਰਿਦੈ ਹਮਾਰੇ ॥੧॥
તારો વેદ વગેરે વાંચવાનો ગુમાન પણ અસત્ય કારણ કે તું વેદ તેમજ ગાયત્રી મંત્ર નીરા જીભથી જ ઉચ્ચારે છે પરંતુ પરમાત્મા મારા હ્રદયમાં વસે છે ॥૧॥
ਮੇਰੀ ਜਿਹਬਾ ਬਿਸਨੁ ਨੈਨ ਨਾਰਾਇਨ ਹਿਰਦੈ ਬਸਹਿ ਗੋਬਿੰਦਾ ॥
હે પાગલ બ્રાહ્મણ! પ્રભુ મારી તો જીભ પર મારી આંખોમાં અને મારા દિલમાં વસે છે.
ਜਮ ਦੁਆਰ ਜਬ ਪੂਛਸਿ ਬਵਰੇ ਤਬ ਕਿਆ ਕਹਸਿ ਮੁਕੰਦਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરંતુ તે જ્યારે ધર્મરાજની હાજરીમાં પ્રભુથી પૂછવામાં આવશે તો શું જવાબ આપીશ શું કરતો રહ્યો અહીં આખી ઉમર? ॥૧॥વિરામ॥
ਹਮ ਗੋਰੂ ਤੁਮ ਗੁਆਰ ਗੁਸਾਈ ਜਨਮ ਜਨਮ ਰਖਵਾਰੇ ॥
કેટલાય જન્મોથી તમે લોકો અમારા રખેવાળ બની ચાલ્યા આવી રહ્યા છો અમે તમારી ગાયો બન્યા રહીએ તું અમારો માલિક ગોવાળિયો બની રહે.
ਕਬਹੂੰ ਨ ਪਾਰਿ ਉਤਾਰਿ ਚਰਾਇਹੁ ਕੈਸੇ ਖਸਮ ਹਮਾਰੇ ॥੨॥
પરંતુ તું હજી સુધી નકારો જ સાબિત થયો તે ક્યારેય પણ અમને નદીથી પાર કરીને ચરાવ્યું નથી ॥૨॥
ਤੂੰ ਬਾਮ੍ਹ੍ਹਨੁ ਮੈ ਕਾਸੀਕ ਜੁਲਹਾ ਬੂਝਹੁ ਮੋਰ ਗਿਆਨਾ ॥
આ યોગ્ય છે કે તું કાશીનો બ્રાહ્મણ છે અને હું જાતિનો જુલાહો છું જેને તારી વિદ્યા વાંચવાનો અધિકાર નથી.
ਤੁਮ੍ਹ੍ਹ ਤਉ ਜਾਚੇ ਭੂਪਤਿ ਰਾਜੇ ਹਰਿ ਸਉ ਮੋਰ ਧਿਆਨਾ ॥੩॥੪॥੨੬॥
પરંતુ મારા વિચારની એક વાત વિચાર કે વિદ્યા વાંચીને અંતે તું કરીશ શું તું તો રાજા-રાણીઓના ઓટલા પર માંગતો ફરે છે અને મારુ ધ્યાન પ્રભુની સાથે જોડાયેલું છે ॥૩॥૪॥૨૬॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਜਗਿ ਜੀਵਨੁ ਐਸਾ ਸੁਪਨੇ ਜੈਸਾ ਜੀਵਨੁ ਸੁਪਨ ਸਮਾਨੰ ॥
જગતમાં મનુષ્યનું જીવન આવું જ છે જાણે સપનું જીવન સપના જેવું છે.
ਸਾਚੁ ਕਰਿ ਹਮ ਗਾਠਿ ਦੀਨੀ ਛੋਡਿ ਪਰਮ ਨਿਧਾਨੰ ॥੧॥
પરંતુ અમે સૌથી ઊંચા સુખોના ખજાના પ્રભુને છોડીને આ સપના જેવા જીવનને હંમેશા કાયમ રહેનાર જાતને ગાંઠ આપી રાખી છે ॥૧॥
ਬਾਬਾ ਮਾਇਆ ਮੋਹ ਹਿਤੁ ਕੀਨ੍ਹ੍ਹ ॥
હે બાબા! અમે માયાની સાથે મોહ-પ્રેમ નાખેલ છે
ਜਿਨਿ ਗਿਆਨੁ ਰਤਨੁ ਹਿਰਿ ਲੀਨ੍ਹ੍ਹ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેને અમારો જ્ઞાનરૂપી હીરો ચોરી લીધો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਨੈਨ ਦੇਖਿ ਪਤੰਗੁ ਉਰਝੈ ਪਸੁ ਨ ਦੇਖੈ ਆਗਿ ॥
પતંગિયું આંખોથી દીવાની લાટનું રૂપ જોઈને ભૂલી જાય છે મૂર્ખ અગ્નિને નથી જોતું.
ਕਾਲ ਫਾਸ ਨ ਮੁਗਧੁ ਚੇਤੈ ਕਨਿਕ ਕਾਮਿਨਿ ਲਾਗਿ ॥੨॥
તેમ જ મૂર્ખ જીવ સોના અને સ્ત્રીના મોહમાં ફસાઈને મૃત્યુની ફાંસીને યાદ રાખતો નથી ॥૨॥
ਕਰਿ ਬਿਚਾਰੁ ਬਿਕਾਰ ਪਰਹਰਿ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸੋਇ ॥
હે ભાઈ! તું વિકાર છોડી દે અને પ્રભુને યાદ કર તે જ આ સંસાર સમુદ્રમાંથી તરાવનાર જહાજ છે
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਜਗਜੀਵਨੁ ਐਸਾ ਦੁਤੀਅ ਨਾਹੀ ਕੋਇ ॥੩॥੫॥੨੭॥
કબીર કહે છે, અને તે અમારા જીવનનો આશરો-પ્રભુ એવો છે કે કોઈ બીજું તેના જેવું નથી ॥૩॥૫॥૨૭॥