ਇਹੁ ਧਨੁ ਸੰਪੈ ਮਾਇਆ ਝੂਠੀ ਅੰਤਿ ਛੋਡਿ ਚਲਿਆ ਪਛੁਤਾਈ ॥
આ સંપત્તિ પદાર્થ, આ માયા કાયમ માટે સાથ નિભાવનાર નથી અને સમય આવે ત્યારે પસ્તાવો કરતા કરતા તેને છોડીને જાય છે.
ਜਿਸ ਨੋ ਕਿਰਪਾ ਕਰੇ ਗੁਰੁ ਮੇਲੇ ਸੋ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਮਾਲਿ ॥
જે મનુષ્ય પર પરમાત્મા કૃપા કરે છે તેને ગુરુ મળે છે અને તે હંમેશા પરમાત્માનું નામ હૃદયમાં સંભાળે છ
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਤੀਜੈ ਪਹਰੈ ਪ੍ਰਾਣੀ ਸੇ ਜਾਇ ਮਿਲੇ ਹਰਿ ਨਾਲਿ ॥੩॥
નાનક કહે છે, જે પ્રાણી હરિનું નામ સંભાળે છે, તે પરમાત્મામાં જઈ મળે છે ।।૩।।
ਚਉਥੈ ਪਹਰੈ ਰੈਣਿ ਕੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਹਰਿ ਚਲਣ ਵੇਲਾ ਆਦੀ ॥
હરિ નામનો વ્યાપાર કરવા આવેલા હે જીવ-મિત્ર! જીવનની રાતની ચોથી પ્રહર પરમાત્મા જીવનો અહીંથી ચાલવાનો સમય જ આવે છે.
ਕਰਿ ਸੇਵਹੁ ਪੂਰਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਸਭ ਚਲੀ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਦੀ ॥
હે વણજારા જીવ મિત્ર! ગુરુને નિર્દોષ જાણીને ગુરુની શરણે પડ, જીવનની આખી રાત પસાર થઈ રહી છે
ਹਰਿ ਸੇਵਹੁ ਖਿਨੁ ਖਿਨੁ ਢਿਲ ਮੂਲਿ ਨ ਕਰਿਹੁ ਜਿਤੁ ਅਸਥਿਰੁ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਹੋਵਹੁ ॥
હે જીવ-મિત્ર! શ્વાસે-શ્વાસે પરમાત્માનું નામ યાદ કર, આ કાર્યમાં જરા પણ આળસુ ન થાઓ, નામનો જાપ કરવાની કૃપાથી જ હંમેશા માટે અટળ આધ્યાત્મિક જીવનવાળા બની શકીએ
ਹਰਿ ਸੇਤੀ ਸਦ ਮਾਣਹੁ ਰਲੀਆ ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੁਖ ਖੋਵਹੁ ॥
હે જીવ મિત્ર! નામના જાપની કૃપાથી જ પરમાત્માના મિલનનો આનંદ પ્રાપ્ત કરી શકશો અને જન્મ મરણના ચક્કરમાં પડવાના દુ:ખોનો અંત કરી શકાશે
ਗੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਸੁਆਮੀ ਭੇਦੁ ਨ ਜਾਣਹੁ ਜਿਤੁ ਮਿਲਿ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਸੁਖਾਂਦੀ ॥
હે જીવ મિત્ર! ગુરુ અને પરમાત્મા વચ્ચે જરા પણ તફાવત ના સમજો, ગુરુના ચરણોમાં જોડાઇને જ પરમાત્માની ભક્તિ વ્હાલી લાગે છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਚਉਥੈ ਪਹਰੈ ਸਫਲਿਓੁ ਰੈਣਿ ਭਗਤਾ ਦੀ ॥੪॥੧॥੩॥
નાનક કહે છે, જે પ્રાણી જિંદગીની રાતના ચોથા પ્રહરમાં પણ પરમાત્માની ભક્તિ કરતા રહે છે, તે ભક્તોની જિંદગીની બધી રાત સફળ થાય છે ।।૪।।૪।।૩।।
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੫ ॥
શ્રી રાગ મહેલ ૫।।
ਪਹਿਲੈ ਪਹਰੈ ਰੈਣਿ ਕੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਧਰਿ ਪਾਇਤਾ ਉਦਰੈ ਮਾਹਿ ॥
હરિ નામનો વ્યાપાર કરવા આવેલા હે જીવ-મિત્ર! મનુષ્ય જીવનની રાતના પ્રથમ પ્રહરમાં પરમાત્મા માતાના પેટમાં જીવનું શરીર રાખે છે
ਦਸੀ ਮਾਸੀ ਮਾਨਸੁ ਕੀਆ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਕਰਿ ਮੁਹਲਤਿ ਕਰਮ ਕਮਾਹਿ ॥
હે વણજારા મિત્ર! પછી દસ મહિનામાં, પ્રભુ મનુષ્યને સંપૂર્ણ જડ બનાવે છે. જીવોને જીવનનો એક નિશ્ચિત સમય આપે છે. જેમાં જીવો સારી અને ખરાબ ક્રિયાઓ કમાય છે. પરમાત્મા જીવ માટે જિંદગીનો સમય નિશ્ચિત કરી દે છે
ਮੁਹਲਤਿ ਕਰਿ ਦੀਨੀ ਕਰਮ ਕਮਾਣੇ ਜੈਸਾ ਲਿਖਤੁ ਧੁਰਿ ਪਾਇਆ ॥
પાછળ કરેલા કર્મોના સંસ્કારોને અનુસાર પ્રભુ જીવનાં માથા પર ધૂરથી જેવા લેખ લખી દે છે, તેવા જ કર્મ જીવ કમાય છે
ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਸੁਤ ਬਨਿਤਾ ਤਿਨ ਭੀਤਰਿ ਪ੍ਰਭੂ ਸੰਜੋਇਆ ॥
માતાપિતા, ભાઈઓ, પુત્રો અને સ્ત્રીઓ વગેરે આ સંબંધીઓમાં પ્રભુ જીવને રચ્યો પચ્યો રાખે છે
ਕਰਮ ਸੁਕਰਮ ਕਰਾਏ ਆਪੇ ਇਸੁ ਜੰਤੈ ਵਸਿ ਕਿਛੁ ਨਾਹਿ ॥
આ જીવનનું પ્રભુત્વ કંઈ નથી, પરમાત્મા પોતે જ તેની પાસેથી સારા ખરાબ કર્મ કરાવે છે
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਪਹਿਲੈ ਪਹਰੈ ਧਰਿ ਪਾਇਤਾ ਉਦਰੈ ਮਾਹਿ ॥੧॥
નાનક કહે છે, જિંદગીની રાતના પ્રથમ પ્રહરમાં પરમાત્મા પ્રાણીના શરીરને માતાના પેટમાં રાખી દે છે ।।૧।।
ਦੂਜੈ ਪਹਰੈ ਰੈਣਿ ਕੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਭਰਿ ਜੁਆਨੀ ਲਹਰੀ ਦੇਇ ॥
હરિ નામનો વ્યાપાર કરવા આવેલા હે જીવ-મિત્ર! જીવનની રાતના બીજા પ્રહર શિખર પર પહોંચેલી યુવાની જીવની અંદર ઉછાળા મારે છે
ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਨ ਪਛਾਣਈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਮਨੁ ਮਤਾ ਅਹੰਮੇਇ ॥
હે વણજારા મિત્ર! ત્યારે જીવનું મન અહંકાર- અભિમાનમાં મદમસ્ત રહે છે અને સારા અને ખરાબ કાર્યોમાં શિષ્ટ રાખતો નથી
ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਨ ਪਛਾਣੈ ਪ੍ਰਾਣੀ ਆਗੈ ਪੰਥੁ ਕਰਾਰਾ ॥
યુવાનીના નશામાં પ્રાણી આ ઓળખતો નથી કે જે કંઈ હું કરી રહ્યો છું સારું છે કે ખરાબ વિકારોમાં ફસાઈ જાય છે અને પરલોકમાં માર્ગને મુશ્કેલ બનાવી લે છે.
ਪੂਰਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਕਬਹੂੰ ਨ ਸੇਵਿਆ ਸਿਰਿ ਠਾਢੇ ਜਮ ਜੰਦਾਰਾ ॥
અહંકારમાં મસ્ત મનુષ્ય સંપૂર્ણ ગુરુનો આશ્રય લેતો નથી, આ કારણોસર તેના માથા પર જુલમી યમરાજ આવી ઊભો છે
ਧਰਮ ਰਾਇ ਜਬ ਪਕਰਸਿ ਬਵਰੇ ਤਬ ਕਿਆ ਜਬਾਬੁ ਕਰੇਇ ॥
યુવાનીમાં નશામાં રહેલો મનુષ્ય કદી વિચારતો નથી કે અહંકારમાં મૂર્ખ થયેલાને જ્યારે ધર્મરાજ આવી પકડશે ત્યારે તે પોતાની ખોટી ક્રિયાઓ વિશે તે શું જવાબ દેશે?
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਦੂਜੈ ਪਹਰੈ ਪ੍ਰਾਣੀ ਭਰਿ ਜੋਬਨੁ ਲਹਰੀ ਦੇਇ ॥੨॥
નાનક કહે છે, જિંદગીની રાતના બીજા પ્રહરમાં શિખર પર પહોંચેલી યુવાની મનુષ્યની અંદર ઉછાળા મારે છે ।।૨।।
ਤੀਜੈ ਪਹਰੈ ਰੈਣਿ ਕੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਬਿਖੁ ਸੰਚੈ ਅੰਧੁ ਅਗਿਆਨੁ ॥
હરિ નામનો વ્યાપાર કરવા આવેલા હે જીવ-મિત્ર! જીવનની રાત્રે ત્રીજી પ્રહરે માયાના મોહમાં આંધળો જ્ઞાનહીન મનુષ્ય આધ્યાત્મિક જીવનને સમાપ્ત કરી દેનાર ધનરૂપી ઝેર એકત્રિત કરે છે
ਪੁਤ੍ਰਿ ਕਲਤ੍ਰਿ ਮੋਹਿ ਲਪਟਿਆ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਅੰਤਰਿ ਲਹਰਿ ਲੋਭਾਨੁ ॥
હે વણઝારા મિત્ર! ત્યારે મનુષ્ય માયાનો લોભી થઈ જાય છે, તેની અંદર લોભની તરંગો ઉઠે છે, મનુષ્ય પુત્રના મોહમાં, સ્ત્રીના માયાના મોહમાં ફસાયેલો રહે છે
ਅੰਤਰਿ ਲਹਰਿ ਲੋਭਾਨੁ ਪਰਾਨੀ ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਚਿਤਿ ਨ ਆਵੈ ॥
પ્રાણીની અંદર લોભની તરંગો ઉઠે છે, મનુષ્ય લોભી થયેલો રહે છે, તે પરમાત્મા ક્યારેય તેના મનમાં આવતો નથી.
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਸਿਉ ਸੰਗੁ ਨ ਕੀਆ ਬਹੁ ਜੋਨੀ ਦੁਖੁ ਪਾਵੈ ॥
મનુષ્ય ત્યારે સાધુ-સંગતિ સાથે મેળાપ રાખતો નથી, છેવટે ઘણી યોનિઓમાં ભટકીને દુ:ખ સહન કરે છે
ਸਿਰਜਨਹਾਰੁ ਵਿਸਾਰਿਆ ਸੁਆਮੀ ਇਕ ਨਿਮਖ ਨ ਲਗੋ ਧਿਆਨੁ ॥
મનુષ્ય પોતાના સર્જક માલિકને ભૂલી જાય છે, આંખ ઝપકવા જેટલા સમય પણ પરમાત્મામાં ધ્યાન જોડતો નથી
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਤੀਜੈ ਪਹਰੈ ਬਿਖੁ ਸੰਚੇ ਅੰਧੁ ਅਗਿਆਨੁ ॥੩॥
નાનક કહે છે, જિંદગીની રાતના ત્રીજા પ્રહરમાં આંધળો જ્ઞાનહીન મનુષ્ય આધ્યાત્મિક મૌત લેનાર ધનરૂપ ઝેર જ એકત્રિત કરતો રહે છે ।।૩।।
ਚਉਥੈ ਪਹਰੈ ਰੈਣਿ ਕੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਦਿਨੁ ਨੇੜੈ ਆਇਆ ਸੋਇ ॥
હરિ નામનો વ્યાપાર કરવા આવેલા હે જીવ-મિત્ર! જીવનની રાતના ચોથા પ્રહરે તે દિવસ નજીક આવે છે જ્યારે અહીંથી મુસાફરી કરવી પડે છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਸਮਾਲਿ ਤੂੰ ਵਣਜਾਰਿਆ ਮਿਤ੍ਰਾ ਤੇਰਾ ਦਰਗਹ ਬੇਲੀ ਹੋਇ ॥
હે વણઝારા મિત્ર! પ્રભુનું નામ હૃદયમાં વસાવ, નામ જ પ્રભુના દરબારમાં તારું મદદગાર બનશે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਸਮਾਲਿ ਪਰਾਣੀ ਅੰਤੇ ਹੋਇ ਸਖਾਈ ॥
હે પ્રાણી! ગુરુનો આશરો લીધા પછી પરમાત્માનું નામ પોતાના હૃદયમાં વસાવી રાખ, નામ જ અંતિમ સમયનો સાથી બને છે