ਸਾਝ ਕਰੀਜੈ ਗੁਣਹ ਕੇਰੀ ਛੋਡਿ ਅਵਗਣ ਚਲੀਐ ॥
જો સજ્જનોની સાથે મળીને ગુણોનો ભાગીદારી કરાય તો જ પોતાના અવગુણોને છોડીને સન્માર્ગ પર ચાલ્યો જાય છે.
ਪਹਿਰੇ ਪਟੰਬਰ ਕਰਿ ਅਡੰਬਰ ਆਪਣਾ ਪਿੜੁ ਮਲੀਐ ॥
જે મનુષ્ય શુભ ગુણોને પોતાનો શણગાર બનાવીને મનના કોમળતારૂપી વસ્ત્ર પહેરે છે, તે કામાદિક વિકારોને પછાડીને જીવનરૂપી સંગ્રામ જીતી લે છે.
ਜਿਥੈ ਜਾਇ ਬਹੀਐ ਭਲਾ ਕਹੀਐ ਝੋਲਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਜੈ ॥
આવો મનુષ્ય જ્યાં પણ જઈને બેસે છે, તે શુભ વચન બોલે છે અને અવગુણોને છાંટીને નામરૂપી અમૃત પીતો રહે છે.
ਗੁਣਾ ਕਾ ਹੋਵੈ ਵਾਸੁਲਾ ਕਢਿ ਵਾਸੁ ਲਈਜੈ ॥੩॥
જો જીવની પાસે ગુણરૂપી સુગંધનો ડબ્બો હોય તો તેને ગુણરૂપી સુગંધ લેતી રહેવી જોઈએ ॥૩॥
ਆਪਿ ਕਰੇ ਕਿਸੁ ਆਖੀਐ ਹੋਰੁ ਕਰੇ ਨ ਕੋਈ ॥
પ્રભુ પોતે જ બધું જ કરે છે, પછી તેના સિવાય કોને કહેવાય, કારણ કે તેના સિવાય બીજું કોઈ કાંઈ કરી જ શકાતું નથી.
ਆਖਣ ਤਾ ਕਉ ਜਾਈਐ ਜੇ ਭੂਲੜਾ ਹੋਈ ॥
તેને ફરિયાદ કરવા તો જ જા, જો તેને ભૂલ કરી હોય.
ਜੇ ਹੋਇ ਭੂਲਾ ਜਾਇ ਕਹੀਐ ਆਪਿ ਕਰਤਾ ਕਿਉ ਭੁਲੈ ॥
જો તે ભુલાયેલ હોય તો જ જઈને ફરિયાદ કરવા જા. જગતનો રચયિતા કોઈ ભૂલ કરતો નથી.
ਸੁਣੇ ਦੇਖੇ ਬਾਝੁ ਕਹਿਐ ਦਾਨੁ ਅਣਮੰਗਿਆ ਦਿਵੈ ॥
તે જીવોની પ્રાર્થના સાંભળે તેમજ તેના કરેલાં કાર્યોને જુએ છે.
ਦਾਨੁ ਦੇਇ ਦਾਤਾ ਜਗਿ ਬਿਧਾਤਾ ਨਾਨਕਾ ਸਚੁ ਸੋਈ ॥
તે વગર કીધે અને વગર માંગ્યે જ જીવોને દાન દેતો રહે છે અને એક તે જ સત્ય છે.
ਆਪਿ ਕਰੇ ਕਿਸੁ ਆਖੀਐ ਹੋਰੁ ਕਰੇ ਨ ਕੋਈ ॥੪॥੧॥੪॥
જયારે તે પોતે જ બધું જ કરે છે, પછી તેના સિવાય કોને કહેવાય, કારણ કે તેના સિવાય બીજું કોઈ કંઈ પણ કરી શકાતું નથી ॥૪॥૧॥૪॥
ਸੂਹੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
સુહી મહેલ ૧॥
ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਰਾਤਾ ਗੁਣ ਰਵੈ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ਸੋਈ ॥
પ્રભુની ભક્તિમાં લીન મારુ મન તેનું જ ગુણ ગાય છે અને તે જ મારા મનને ગમે છે.
ਗੁਰ ਕੀ ਪਉੜੀ ਸਾਚ ਕੀ ਸਾਚਾ ਸੁਖੁ ਹੋਈ ॥
ગુરુએ મને સત્ય નામની સીડી આપી છે, જેનાથી મને સાચું સુખ પ્રાપ્ત થાય છે.
ਸੁਖਿ ਸਹਜਿ ਆਵੈ ਸਾਚ ਭਾਵੈ ਸਾਚ ਕੀ ਮਤਿ ਕਿਉ ਟਲੈ ॥
આનાથી મનને સરળ સુખ મળે છે, સત્ય જ ગમે છે અને સત્યની પ્રાપ્તિવાળી બુદ્ધિ કેવી રીતે ટાળી શકે છે?
ਇਸਨਾਨੁ ਦਾਨੁ ਸੁਗਿਆਨੁ ਮਜਨੁ ਆਪਿ ਅਛਲਿਓ ਕਿਉ ਛਲੈ ॥
સ્નાન, દાન-પુણ્ય, સુજ્ઞાન તેમજ તીર્થ-સ્નાનથી તે પરમાત્માને કેવી રીતે ખુશ કરાય છે, જે પોતે જ અછળ છે.
ਪਰਪੰਚ ਮੋਹ ਬਿਕਾਰ ਥਾਕੇ ਕੂੜੁ ਕਪਟੁ ਨ ਦੋਈ ॥
મારા મનમાંથી ભય, મોહ તેમજ વિષય-વિકાર બધું નાશ થઈ ગયું છે. હવે મારા મનમાં અસત્ય-કપટ તેમજ મુશ્કેલી પણ રહી નથી.
ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਰਾਤਾ ਗੁਣ ਰਵੈ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ਸੋਈ ॥੧॥
પ્રભુની ભક્તિમાં લીન મારુ મન તેનું જ ગુણગાન કરતું રહે છે અને તે જ મારા મનને ગમે છે ॥૧॥
ਸਾਹਿਬੁ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿਨਿ ਕਾਰਣੁ ਕੀਆ ॥
જેને આ વિશ્વની રચના કરી છે, તે પરમાત્માની સ્તુતિ કરતી રહેવી જોઈએ.
ਮੈਲੁ ਲਾਗੀ ਮਨਿ ਮੈਲਿਐ ਕਿਨੈ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਆ ॥
મનુષ્યના મનમાં અહંકારરૂપી ગંદકી લાગેલી છે અને તેનું મન ગંદુ થઈ જાય છે. કોઈ દુર્લભ પુરુષે જ નામરૂપી અમૃત પીધું છે.
ਮਥਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਪੀਆ ਇਹੁ ਮਨੁ ਦੀਆ ਗੁਰ ਪਹਿ ਮੋਲੁ ਕਰਾਇਆ ॥
મેં નામરૂપી અમૃત મંથન કરીને પીધું છે અને પોતાનું આ મન ગુરુને સોંપી દીધું છે. નામનું આ મુલ્ય મેં ગુરૂથી કરાવ્યું છે.
ਆਪਨੜਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸਹਜਿ ਪਛਾਤਾ ਜਾ ਮਨੁ ਸਾਚੈ ਲਾਇਆ ॥
જયારે મેં પોતાનું મન સત્યની સાથે લગાવ્યું તો સરળ જ પોતાના પ્રભુને ઓળખી લીધો.
ਤਿਸੁ ਨਾਲਿ ਗੁਣ ਗਾਵਾ ਜੇ ਤਿਸੁ ਭਾਵਾ ਕਿਉ ਮਿਲੈ ਹੋਇ ਪਰਾਇਆ ॥
હું તેના ચરણોમાં લાગીને તેના ગુણ તો જ ગાઉ જો હું તેને સારો લાગવા લાગુ. હું પારકો બનીને તેને કેવી રીતે મળી શકું છું.
ਸਾਹਿਬੁ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿਨਿ ਜਗਤੁ ਉਪਾਇਆ ॥੨॥
જેને આ જગત ઉત્પન્ન કર્યું છે, તે પરમાત્માની સ્તુતિ કરવી જોઈએ ॥૨॥
ਆਇ ਗਇਆ ਕੀ ਨ ਆਇਓ ਕਿਉ ਆਵੈ ਜਾਤਾ ॥
હે ભાઈ! જ્યારે પરમાત્મા પોતે જ મારા હ્રદયમાં આવીને વસી ગયો તો બધું જ મળી ગયું છે. હવે મારુ જન્મ-મરણ પણ છૂટી ગયું છે.
ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿਉ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ਹਰਿ ਸੇਤੀ ਰਾਤਾ ॥
હવે મારું મન મારા પ્રિયતમથી સંતુષ્ટ થઈ ગયું છે અને હરિના પ્રેમમાં રંગાઈ ગયું છે.
ਸਾਹਿਬ ਰੰਗਿ ਰਾਤਾ ਸਚ ਕੀ ਬਾਤਾ ਜਿਨਿ ਬਿੰਬ ਕਾ ਕੋਟੁ ਉਸਾਰਿਆ ॥
માલિકના રંગમાં રંગાયેલ મારુ મન તે સત્યની જ વાતો કરતું રહે છે. જેને વીર્ય રૂપી જળથી શરીરરૂપી દુર્ગ બનાવી દીધું છે.
ਪੰਚ ਭੂ ਨਾਇਕੋ ਆਪਿ ਸਿਰੰਦਾ ਜਿਨਿ ਸਚ ਕਾ ਪਿੰਡੁ ਸਵਾਰਿਆ ॥
પરમાત્મા આકાશ, વાયુ, આગ, પાણી તેમજ પૃથ્વી – આ પાંચ તત્વોનો નાયક છે જે પોતે જ સર્જક છે અને જેને આત્માના નિવાસ માટે મનુષ્ય-શરીરની રચના કરી છે.
ਹਮ ਅਵਗਣਿਆਰੇ ਤੂ ਸੁਣਿ ਪਿਆਰੇ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਸਚੁ ਸੋਈ ॥
હે પ્રેમાળ પ્રભુ! તું મારી વિનંતી સાંભળ, હું અવગુણોથી થયેલ પાપી જીવ છું. જે જીવ તને સારો લાગે છે, તે સાચો બની જાય છે.
ਆਵਣ ਜਾਣਾ ਨਾ ਥੀਐ ਸਾਚੀ ਮਤਿ ਹੋਈ ॥੩॥
જેની બુદ્ધિ સત્ય સ્વરૂપ થઈ જાય છે, તેનું જન્મ-મરણ થતું નથી ॥૩॥
ਅੰਜਨੁ ਤੈਸਾ ਅੰਜੀਐ ਜੈਸਾ ਪਿਰ ਭਾਵੈ ॥
મારે પોતાની આંખમાં તેવો જ સુરમો નાખવો પડશે, જેવો મારા પ્રભુને સારો લાગે.
ਸਮਝੈ ਸੂਝੈ ਜਾਣੀਐ ਜੇ ਆਪਿ ਜਾਣਾਵੈ ॥
જો તે પોતે મને જ્ઞાન દે છે, તો જ હું સમજું તેમજ જાણું છું.
ਆਪਿ ਜਾਣਾਵੈ ਮਾਰਗਿ ਪਾਵੈ ਆਪੇ ਮਨੂਆ ਲੇਵਏ ॥
તે પોતે જ મને જ્ઞાન કરાવે છે અને મને સન્માર્ગ લગાવે છે અને મારા મનને પોતાની તરફ પ્રેરિત કરે છે.
ਕਰਮ ਸੁਕਰਮ ਕਰਾਏ ਆਪੇ ਕੀਮਤਿ ਕਉਣ ਅਭੇਵਏ ॥
તે પોતે જ મારાથી કર્મ-સુકર્મ કરાવે છે, તેનું મૂલ્યાંકન કોણ કરી શકે છે?
ਤੰਤੁ ਮੰਤੁ ਪਾਖੰਡੁ ਨ ਜਾਣਾ ਰਾਮੁ ਰਿਦੈ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ॥
હું કોઈ તંત્ર, મંત્ર તેમજ પાખંડને જાણતી નથી અને રામને પોતાના હૃદયમાં વસાવીને મારુ મન ખુશ થઈ ગયું છે.
ਅੰਜਨੁ ਨਾਮੁ ਤਿਸੈ ਤੇ ਸੂਝੈ ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਸਚੁ ਜਾਨਿਆ ॥੪॥
જે ગુરુના શબ્દ દ્વારા સત્યને જાણી લે છે, નામરૂપી કાજલનું તેને જ જ્ઞાન થાય છે ॥૪॥
ਸਾਜਨ ਹੋਵਨਿ ਆਪਣੇ ਕਿਉ ਪਰ ਘਰ ਜਾਹੀ ॥
જો સાજન સંત મારો પોતાનો બની જાય તો હું પારકા ઘરે શા માટે જાઉં?
ਸਾਜਨ ਰਾਤੇ ਸਚ ਕੇ ਸੰਗੇ ਮਨ ਮਾਹੀ ॥
મારો સાજન સંત સત્યમાં જ મગ્ન રહે છે અને સત્ય તેની સાથે તેના મનમાં જ વસે છે.
ਮਨ ਮਾਹਿ ਸਾਜਨ ਕਰਹਿ ਰਲੀਆ ਕਰਮ ਧਰਮ ਸਬਾਇਆ ॥
મારો સાજન મનમાં જ રમણ કરે છે અને આ જ તેનું કર્મ-ધર્મ છે.
ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਪੁੰਨ ਪੂਜਾ ਨਾਮੁ ਸਾਚਾ ਭਾਇਆ ॥
તેને પરમાત્માનું સાચું નામ જ ગમ્યું છે અને આ જ તેના અડસઠ તીર્થોનું સ્નાન, દાન-પુણ્ય તેમજ પૂજા છે.