ਕਿਉ ਨ ਮਰੀਜੈ ਰੋਇ ਜਾ ਲਗੁ ਚਿਤਿ ਨ ਆਵਹੀ ॥੧॥
જ્યાં સુધી તું મારા મનમાં આવીને વસતો નથી, ત્યાં સુધી શા માટે નહીં હું રોઈ રોઈને મૃત્યુને પ્રાપ્ત થઈ જાઉં ॥૧॥
ਮਃ ੨ ॥
મહેલ ૨॥
ਜਾਂ ਸੁਖੁ ਤਾ ਸਹੁ ਰਾਵਿਓ ਦੁਖਿ ਭੀ ਸੰਮ੍ਹ੍ਹਾਲਿਓਇ ॥
જો સુખ હોય તો પણ પતિ-પ્રભુને સ્મરણ કર અને દુઃખમાં પણ તેની સ્મૃતિમાં લીન રહે,
ਨਾਨਕੁ ਕਹੈ ਸਿਆਣੀਏ ਇਉ ਕੰਤ ਮਿਲਾਵਾ ਹੋਇ ॥੨॥
હે બુદ્ધિમાન સ્ત્રી! નાનક કહે છે કે આ રીતે પતિ-પ્રભુથી સાચો મિલન થાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਹਉ ਕਿਆ ਸਾਲਾਹੀ ਕਿਰਮ ਜੰਤੁ ਵਡੀ ਤੇਰੀ ਵਡਿਆਈ ॥
હે પ્રભુ! તારી મહિમા ખુબ મોટી છે, પછી હું કીડા જેવો નાનો જીવ તારી શું મહિમા કરું?
ਤੂ ਅਗਮ ਦਇਆਲੁ ਅਗੰਮੁ ਹੈ ਆਪਿ ਲੈਹਿ ਮਿਲਾਈ ॥
તું અગમ્ય, દયાળુ તેમજ અપરંપાર છે અને પોતે જ પોતાની સાથે મળાવી લે છે.
ਮੈ ਤੁਝ ਬਿਨੁ ਬੇਲੀ ਕੋ ਨਹੀ ਤੂ ਅੰਤਿ ਸਖਾਈ ॥
તારા સિવાય મારો કોઈ મિત્ર નથી અને અંતિમ સમય તું જ સહાયક થાય છે.
ਜੋ ਤੇਰੀ ਸਰਣਾਗਤੀ ਤਿਨ ਲੈਹਿ ਛਡਾਈ ॥
જે તારી શરણમાં આવે છે, તું તેને યમથી છોડાવી લે છે.
ਨਾਨਕ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ਹੈ ਤਿਸੁ ਤਿਲੁ ਨ ਤਮਾਈ ॥੨੦॥੧॥
હે નાનક! પરમાત્મા બેદરકાર છે અને તેને તલ માત્ર પણ કોઈ પ્રકારનો લાલચ નથી ॥૨૦॥૧॥
ਰਾਗੁ ਸੂਹੀ ਬਾਣੀ ਸ੍ਰੀ ਕਬੀਰ ਜੀਉ ਤਥਾ ਸਭਨਾ ਭਗਤਾ ਕੀ ॥
રાગ સુહી વાણી સ્ત્રી કબીર જી તથા સભના ભગત ની॥
ਕਬੀਰ ਕੇ
કબીરના
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਅਵਤਰਿ ਆਇ ਕਹਾ ਤੁਮ ਕੀਨਾ ॥
હે ભાઈ! દુર્લભ મનુષ્ય જન્મ લઈને તે શું કર્યું છે?
ਰਾਮ ਕੋ ਨਾਮੁ ਨ ਕਬਹੂ ਲੀਨਾ ॥੧॥
રામનું નામ તો ક્યારેય મુખથી લીધું જ નથી ॥૧॥
ਰਾਮ ਨ ਜਪਹੁ ਕਵਨ ਮਤਿ ਲਾਗੇ ॥
રામનું નામ ના જપીને તું કઈ બુદ્ધિમાં લાગી ગયો છે.
ਮਰਿ ਜਇਬੇ ਕਉ ਕਿਆ ਕਰਹੁ ਅਭਾਗੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે દુર્ભાગ્ય! તું મૃત્યુના સમયે પણ શું કરી રહ્યો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਦੁਖ ਸੁਖ ਕਰਿ ਕੈ ਕੁਟੰਬੁ ਜੀਵਾਇਆ ॥
તે દુઃખને પણ સુખ માનીને પોતાના કુટુંબનું પોષણ કર્યુ અને
ਮਰਤੀ ਬਾਰ ਇਕਸਰ ਦੁਖੁ ਪਾਇਆ ॥੨॥
હવે મૃત્યુના સમયે પણ દુઃખ જ દુઃખ ભોગવી રહ્યો છે ॥૨॥
ਕੰਠ ਗਹਨ ਤਬ ਕਰਨ ਪੁਕਾਰਾ ॥
હવે જ્યારે યમદૂતોએ તેને ગળેથી પકડી લીધો છે તો તું જોર-જોરથી રાડો પાડી રહ્યો છે.
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਆਗੇ ਤੇ ਨ ਸੰਮ੍ਹ੍ਹਾਰਾ ॥੩॥੧॥
હે ભાઈ! કબીર કહે છે કે તે પહેલાં જ પ્રભુનું સ્મરણ શા માટે કર્યું નહિ ॥૩॥૧॥
ਸੂਹੀ ਕਬੀਰ ਜੀ ॥
સુહી કબીર જી॥
ਥਰਹਰ ਕੰਪੈ ਬਾਲਾ ਜੀਉ ॥
જીવરૂપી કન્યા મેળાપના સમયે થર-થર ધ્રૂજે છે અને
ਨਾ ਜਾਨਉ ਕਿਆ ਕਰਸੀ ਪੀਉ ॥੧॥
આ જાણતી નથી કે તેનો પ્રિયતમ તેનાથી શું કરશે ॥૧॥
ਰੈਨਿ ਗਈ ਮਤ ਦਿਨੁ ਭੀ ਜਾਇ ॥
તેની જવાનીરૂપી રાત નામ-સ્મરણ વગર જ વીતી ગઈ છે અને તેને ડર છે કે તેનો ગઢપણરૂપીદિવસ આમ જ ન વીતી જાય.
ਭਵਰ ਗਏ ਬਗ ਬੈਠੇ ਆਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તેના કાળા વાળરૂપી ભમરા ઉડી ચૂક્યા છે અને સફેદ વાળરૂપી બગલા આવીને બેસી ગયા છે ॥૧॥વિરામ॥
ਕਾਚੈ ਕਰਵੈ ਰਹੈ ਨ ਪਾਨੀ ॥
કાચા ઘડામાં પાણી ક્યારેય રહેતું નથી, તેમ જ આ શરીર છે.
ਹੰਸੁ ਚਲਿਆ ਕਾਇਆ ਕੁਮਲਾਨੀ ॥੨॥
જ્યારે આત્મારૂપી હંસ ઉડી જાય છે તો શરીર કરમાઈ જાય છે ॥૨॥
ਕੁਆਰ ਕੰਨਿਆ ਜੈਸੇ ਕਰਤ ਸੀਗਾਰਾ ॥
જેમ કુમારી કન્યા પોતાનો શણગાર કરે છે પરંતુ
ਕਿਉ ਰਲੀਆ ਮਾਨੈ ਬਾਝੁ ਭਤਾਰਾ ॥੩॥
પોતાના પતિ વગર તે રંગરેલીયા મનાવી શકતી નથી ॥૩॥
ਕਾਗ ਉਡਾਵਤ ਭੁਜਾ ਪਿਰਾਨੀ ॥
પતિ-પ્રભુની પ્રતીક્ષામાં કાગડો ઉડાવતા મારા હાથ થાકી ચુક્યા છે, પરંતુ પતિ-પરમેશ્વર આવ્યો નથી.
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਇਹ ਕਥਾ ਸਿਰਾਨੀ ॥੪॥੨॥
કબીર કહે છે કે મારી આ જીવન-કથા હવે સમાપ્ત થઈ ગઈ છે ॥૪॥૨॥
ਸੂਹੀ ਕਬੀਰ ਜੀਉ ॥
સુહી કબીર જી॥
ਅਮਲੁ ਸਿਰਾਨੋ ਲੇਖਾ ਦੇਨਾ ॥
હવે તારી હવે આ શરીર પર સતા સમાપ્ત થઈ ગઈ છે અને તારે પોતાના કર્મોનો લેખ આપવો પડશે
ਆਏ ਕਠਿਨ ਦੂਤ ਜਮ ਲੇਨਾ ॥
સખત સ્વભાવવાળો યમદૂત જીવને લેવા માટે આવી ગયો છે અને
ਕਿਆ ਤੈ ਖਟਿਆ ਕਹਾ ਗਵਾਇਆ ॥
તે તેનાથી કહે છે કે આ જગતમાં આવીને તે શું એકત્ર કર્યું છે અને શું ગુમાવ્યું છે?
ਚਲਹੁ ਸਿਤਾਬ ਦੀਬਾਨਿ ਬੁਲਾਇਆ ॥੧॥
ઝડપથી ચાલ, તને યમરાજે બોલાવ્યો છે ॥૧॥
ਚਲੁ ਦਰਹਾਲੁ ਦੀਵਾਨਿ ਬੁਲਾਇਆ ॥
આ જ હાલતમાં ચાલ, યમરાજે પોતાની કચેરીમાં બોલાવ્યો છે.
ਹਰਿ ਫੁਰਮਾਨੁ ਦਰਗਹ ਕਾ ਆਇਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરમાત્માના દરબારનો હુકમ આવ્યો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਕਰਉ ਅਰਦਾਸਿ ਗਾਵ ਕਿਛੁ ਬਾਕੀ ॥
હે યમદૂતો! જીવ કહે છે કે હું તમારાથી પ્રાર્થના કરું છું કે મારી કંઈક રકમ ગામમાંથી લેવાની બાકી રહે છે.
ਲੇਉ ਨਿਬੇਰਿ ਆਜੁ ਕੀ ਰਾਤੀ ॥
હું આજ રાતે જ તે લેતી દેતી સમાપ્ત કરી દઈશ.
ਕਿਛੁ ਭੀ ਖਰਚੁ ਤੁਮ੍ਹ੍ਹਾਰਾ ਸਾਰਉ ॥
કંઈક તારા ખર્ચાનું પણ પ્રબંધ કરી લઈશ.
ਸੁਬਹ ਨਿਵਾਜ ਸਰਾਇ ਗੁਜਾਰਉ ॥੨॥
સવારની નમાજ રસ્તામાં જ વાંચી લઈશ ॥૨॥
ਸਾਧਸੰਗਿ ਜਾ ਕਉ ਹਰਿ ਰੰਗੁ ਲਾਗਾ ॥
સાધુ સંગતિમાં મળીને જેને હરિનો રંગ લાગી ગયો છે
ਧਨੁ ਧਨੁ ਸੋ ਜਨੁ ਪੁਰਖੁ ਸਭਾਗਾ ॥
તે ધન્ય છે, તે જ ભાગ્યશાળી પુરુષ છે.
ਈਤ ਊਤ ਜਨ ਸਦਾ ਸੁਹੇਲੇ ॥
આવો મનુષ્ય લોક-પરલોક બંનેમાં સુખી રહે છે.
ਜਨਮੁ ਪਦਾਰਥੁ ਜੀਤਿ ਅਮੋਲੇ ॥੩॥
તેને કીમતી જન્મ પદાર્થ જીતી લીધો છે ॥૩॥
ਜਾਗਤੁ ਸੋਇਆ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ ॥
જે મનુષ્ય સાવધાન રહેતા પણ અજ્ઞાનની ઊંઘમાં સુતેલ રહ્યો છે, તેને પોતાનો કિંમતી જન્મ વ્યર્થ ગુમાવી લીધો છે.
ਮਾਲੁ ਧਨੁ ਜੋਰਿਆ ਭਇਆ ਪਰਾਇਆ ॥
તેને જે ધન સંપત્તિ એકત્રિત કરી હતી, તેના મરણોપરાંત બધું પારકુ થઈ ગયું છે.
ਕਹੁ ਕਬੀਰ ਤੇਈ ਨਰ ਭੂਲੇ ॥
કબીર કહે છે કે તે જ મનુષ્ય ભૂલેલા છે,
ਖਸਮੁ ਬਿਸਾਰਿ ਮਾਟੀ ਸੰਗਿ ਰੂਲੇ ॥੪॥੩॥
જે પરમાત્માને ભુલાવીને માટીમાં મળી ગયા છે ॥૪॥૩