ਗਿਆਨੀ ਧਿਆਨੀ ਆਖਿ ਸੁਣਾਏ ॥
જ્ઞાની-ધ્યાની પણ કહીને આ જ વાત સંભળાવે છે.
ਸਭਨਾ ਰਿਜਕੁ ਸਮਾਹੇ ਆਪੇ ਕੀਮਤਿ ਹੋਰ ਨ ਹੋਈ ਹੇ ॥੨॥
તે બધા જીવોને ભોજન દે છે અને પોતાની મહિમા પોતે જ જાણે છે, કોઈ બીજું તેની કીર્તિ કહી શકતું નથી ॥૨॥
ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਅੰਧੁ ਅੰਧਾਰਾ ॥
મોહ-માયાનો ગાઢ અંધકાર છે અને
ਹਉਮੈ ਮੇਰਾ ਪਸਰਿਆ ਪਾਸਾਰਾ ॥
અભિમાન તેમજ સ્વાર્થ દરેક જગ્યાએ ફેલાયેલ છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਜਲਤ ਰਹੈ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਸਾਂਤਿ ਨ ਹੋਈ ਹੇ ॥੩॥
મનુષ્ય દિવસ-રાત તૃષ્ણાગ્નિમાં સળગી રહ્યો છે અને ગુરુ વગર તેને શાંતિ પ્રાપ્ત થતી નથી ॥૩॥
ਆਪੇ ਜੋੜਿ ਵਿਛੋੜੇ ਆਪੇ ॥
સંયોગ તેમજ વિયોગ બનાવનાર તે જ છે અને
ਆਪੇ ਥਾਪਿ ਉਥਾਪੇ ਆਪੇ ॥
પોતે જ ઉત્પન્ન તેમજ નાશ કરી દે છે.
ਸਚਾ ਹੁਕਮੁ ਸਚਾ ਪਾਸਾਰਾ ਹੋਰਨਿ ਹੁਕਮੁ ਨ ਹੋਈ ਹੇ ॥੪॥
તેનો હુકમ સ્થિર છે અને તેનો જગત-ફેલાવ પણ સત્ય છે, તેના સિવાય કોઈ બીજું હુકમ કરી શકતું નથી ॥૪॥
ਆਪੇ ਲਾਇ ਲਏ ਸੋ ਲਾਗੈ ॥
ભક્તિમાં તે જ લાગે છે, જેને તે લગાવી લે છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਜਮ ਕਾ ਭਉ ਭਾਗੈ ॥
ગુરુની કૃપાથી યમનો ભય દૂર થઈ જાય છે.
ਅੰਤਰਿ ਸਬਦੁ ਸਦਾ ਸੁਖਦਾਤਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੂਝੈ ਕੋਈ ਹੇ ॥੫॥
અંતર્મનમાં શબ્દ હાજર છે, જે હંમેશા સુખ દેનાર છે, કોઈ ગુરુમુખ જ આ તફાવતને સમજે છે ॥૫॥
ਆਪੇ ਮੇਲੇ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਏ ॥
તે પોતે જ ગુરૂથી મળીને પોતાની સાથે ભેળવી લે છે,
ਪੁਰਬਿ ਲਿਖਿਆ ਸੋ ਮੇਟਣਾ ਨ ਜਾਏ ॥
પૂર્વથી જ લખેલ કર્માંલેખ ભૂંસી શકાતું નથી.
ਅਨਦਿਨੁ ਭਗਤਿ ਕਰੇ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਾ ਹੋਈ ਹੇ ॥੬॥
તે દિવસ-રાત ભક્તિ કરે છે અને ગુરુની નજીકમાં જ સેવા થાય છે ॥૬॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਿ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਜਾਤਾ ॥
સદ્દગુરૂની સેવામાં હંમેશા સુખ માન્યું છે અને
ਆਪੇ ਆਇ ਮਿਲਿਆ ਸਭਨਾ ਕਾ ਦਾਤਾ ॥
બધાનો દાતા પોતે જ આવી મળ્યો છે.
ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਅਗਨਿ ਨਿਵਾਰੀ ਸਬਦੁ ਚੀਨਿ ਸੁਖੁ ਹੋਈ ਹੇ ॥੭॥
અહંકારને મટાડીને તૃષ્ણા અગ્નિનું નિવારણ થયું છે અને ગુરુના રહસ્યને ઓળખીને સુખ પ્રાપ્ત થયું છે ॥૭॥
ਕਾਇਆ ਕੁਟੰਬੁ ਮੋਹੁ ਨ ਬੂਝੈ ॥
મનુષ્ય કુટુંબના મોહને કારણે સત્યને સમજતો નથી,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਹੋਵੈ ਤ ਆਖੀ ਸੂਝੈ ॥
જો તે ગુરુમુખ બની જાય તો તેને સમજ થઈ જાય છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਨਾਮੁ ਰਵੈ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਮਿਲਿ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸੁਖੁ ਹੋਈ ਹੇ ॥੮॥
જે મનુષ્ય દિવસ-રાત નામ-સ્મરણ કરે છે, તેને પ્રિયતમ-પ્રભુથી મળીને જ સુખ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૮॥
ਮਨਮੁਖ ਧਾਤੁ ਦੂਜੈ ਹੈ ਲਾਗਾ ॥
મનમુખ દ્વેતભાવમાં લીન રહે છે,
ਜਨਮਤ ਕੀ ਨ ਮੂਓ ਆਭਾਗਾ ॥
તે કમનસીબ જન્મ લેતા જ મરી કેમ ન ગયો.
ਆਵਤ ਜਾਤ ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇਆ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਮੁਕਤਿ ਨ ਹੋਈ ਹੇ ॥੯॥
આવકજાવકમાં તેને પોતાનો જન્મ વ્યર્થ ગુમાવી દીધો, ગુરુ વગર તેને મુક્તિ મળતી નથી ॥૯॥
ਕਾਇਆ ਕੁਸੁਧ ਹਉਮੈ ਮਲੁ ਲਾਈ ॥
મનને અહંની ગંદકી લગાવી લીધી, જેનાથી શરીર અશુદ્ધ થઈ ગયું.
ਜੇ ਸਉ ਧੋਵਹਿ ਤਾ ਮੈਲੁ ਨ ਜਾਈ ॥
જો શરીરને સો વાર પણ ધોવે તો પણ આ ગંદકી દૂર થતી નથી,
ਸਬਦਿ ਧੋਪੈ ਤਾ ਹਛੀ ਹੋਵੈ ਫਿਰਿ ਮੈਲੀ ਮੂਲਿ ਨ ਹੋਈ ਹੇ ॥੧੦॥
શબ્દ દ્વારા ધોવાથી જ શરીર શુદ્ધ થાય છે અને પછી આ જરાય ગંદુ થતું નથી ॥૧૦॥
ਪੰਚ ਦੂਤ ਕਾਇਆ ਸੰਘਾਰਹਿ ॥
કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ તેમજ અહંકારરૂપી પાંચ દૂત શરીરને નાશ કરી દે છે.
ਮਰਿ ਮਰਿ ਜੰਮਹਿ ਸਬਦੁ ਨ ਵੀਚਾਰਹਿ ॥
જીવ શબ્દનું ચિંતન કરતો નથી, તેથી વારંવાર જન્મતો-મરતો રહે છે,
ਅੰਤਰਿ ਮਾਇਆ ਮੋਹ ਗੁਬਾਰਾ ਜਿਉ ਸੁਪਨੈ ਸੁਧਿ ਨ ਹੋਈ ਹੇ ॥੧੧॥
તેના અંતર્મનમાં મોહ-માયાનો અંધકાર એવો હોય છે, જે રીતે સપનામાં હોશ હોતો નથી ॥૧૧॥
ਇਕਿ ਪੰਚਾ ਮਾਰਿ ਸਬਦਿ ਹੈ ਲਾਗੇ ॥
કોઈ મનુષ્ય કામાદિક પાંચ દૂતોને મારીને શબ્દમાં લીન થઈ ગયા છે,
ਸਤਿਗੁਰੁ ਆਇ ਮਿਲਿਆ ਵਡਭਾਗੇ ॥
તે ખુશનસીબ જીવોને સદ્દગુરુ મળી ગયો છે.
ਅੰਤਰਿ ਸਾਚੁ ਰਵਹਿ ਰੰਗਿ ਰਾਤੇ ਸਹਜਿ ਸਮਾਵੈ ਸੋਈ ਹੇ ॥੧੨॥
જેના અંતર્મનમાં સત્ય આનંદ કરે છે, તેના પ્રેમમાં લીન રહે છે, તે સરળ જ સમાઈ રહે છે ॥૧૨॥
ਗੁਰ ਕੀ ਚਾਲ ਗੁਰੂ ਤੇ ਜਾਪੈ ॥
ગુરુના ભક્તિવાળા વિચારનું જ્ઞાન ગુરુથી જ થાય છે અને
ਪੂਰਾ ਸੇਵਕੁ ਸਬਦਿ ਸਿਞਾਪੈ ॥
સંપૂર્ણ સેવકને જ શબ્દની ઓળખ થાય છે.
ਸਦਾ ਸਬਦੁ ਰਵੈ ਘਟ ਅੰਤਰਿ ਰਸਨਾ ਰਸੁ ਚਾਖੈ ਸਚੁ ਸੋਈ ਹੇ ॥੧੩॥
તેના હૃદયમાં હંમેશા જ શબ્દ આનંદ કરે છે અને તે પોતાની જીભથી સત્યનો સ્વાદ ચાખતું રહે છે ॥૧૩॥
ਹਉਮੈ ਮਾਰੇ ਸਬਦਿ ਨਿਵਾਰੇ ॥
તે બ્રહ્મ-શબ્દ દ્વારા અહંને મટાડીને મનથી દૂર કરી દે છે અને
ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਰਖੈ ਉਰਿ ਧਾਰੇ ॥
પરમાત્માનું નામ હૃદયમાં ધારણ કરીને રાખે છે.
ਏਕਸੁ ਬਿਨੁ ਹਉ ਹੋਰੁ ਨ ਜਾਣਾ ਸਹਜੇ ਹੋਇ ਸੁ ਹੋਈ ਹੇ ॥੧੪॥
એક પરમાત્મા વગર કોઈને જાણ્યું નથી અને જે કાંઈ સરળ-સ્વભાવ થાય છે, તે યોગ્ય થાય છે ॥૧૪॥
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸਹਜੁ ਕਿਨੈ ਨਹੀ ਪਾਇਆ ॥
સદ્દગુરુ વગર કોઈને પણ સરળ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થઈ નથી.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੂਝੈ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ ॥
જે ગુરુની નજીકમાં આ સત્યને સમજી લે છે, સત્યમાં જ સમાઈ જાય છે.
ਸਚਾ ਸੇਵਿ ਸਬਦਿ ਸਚ ਰਾਤੇ ਹਉਮੈ ਸਬਦੇ ਖੋਈ ਹੇ ॥੧੫॥
સત્યની પૂજા કરીને તે શબ્દ દ્વારા સત્યમાં લીન રહે છે શબ્દ દ્વારા પોતાના અહંને દૂર કરી દે છે ॥૧૫॥
ਆਪੇ ਗੁਣਦਾਤਾ ਬੀਚਾਰੀ ॥
ગુણ દાતા પ્રભુ પોતે જ વિચાર કરે છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਦੇਵਹਿ ਪਕੀ ਸਾਰੀ ॥
ગુરુમુખને સાચું જીવન જીવવાની સમજ દે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਸਮਾਵਹਿ ਸਾਚੈ ਸਾਚੇ ਤੇ ਪਤਿ ਹੋਈ ਹੇ ॥੧੬॥੨॥
હે નાનક! તે સાચા પ્રભુ-નામમાં લીન રહે છે અને સત્ય-નામ દ્વારા જ તેની શોભા પ્રાપ્ત થાય છે ॥૧૬॥૨॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੩ ॥
મારુ મહેલ ૩॥
ਜਗਜੀਵਨੁ ਸਾਚਾ ਏਕੋ ਦਾਤਾ ॥
જગતને જીવન દેનાર શાશ્વત સ્વરૂપ એક પરમાત્મા જ દાતા છે.
ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਤੇ ਸਬਦਿ ਪਛਾਤਾ ॥
ગુરુની સેવા તેમજ શબ્દથી જ ઓળખ થાય છે.