ਹਰਾਮਖੋਰ ਨਿਰਗੁਣ ਕਉ ਤੂਠਾ ॥
જો તે કોઈ હરામખોર તેમજ ગુણવિહીન પુરુષ પર ખુશ થઈ જાય છે તો
ਮਨੁ ਤਨੁ ਸੀਤਲੁ ਮਨਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਵੂਠਾ ॥
તેનું મન-શરીર શીતળ થઈ જાય છે અને તેના મનમાં અમૃત સ્થિત થઈ જાય છે.
ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਗੁਰ ਭਏ ਦਇਆਲਾ ॥
પરબ્રહ્મ ગુરુ તેના પર દયાળુ થઈ ગયો છે,
ਨਾਨਕ ਦਾਸ ਦੇਖਿ ਭਏ ਨਿਹਾਲਾ ॥੪॥੧੦॥੨੩॥
દાસ નાનક તેની દયા-દ્રષ્ટિને જોઈને આનંદિત થઈ ગયો છે ॥૪॥૧૦॥૨૩॥
ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ભૈરઉ મહેલ ૫॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ਬੇਮੁਹਤਾਜੁ ॥
મારો સદ્દગુરુ કોઈ પર નિર્ભર નથી,
ਸਤਿਗੁਰ ਮੇਰੇ ਸਚਾ ਸਾਜੁ ॥
તેનું કાર્ય પણ સાચું છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ਸਭਸ ਕਾ ਦਾਤਾ ॥
મારો સદ્દગુરુ બધાને આપનાર છે અને
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ਪੁਰਖੁ ਬਿਧਾਤਾ ॥੧॥
તે જ મારો વિધાતા છે ॥૧॥
ਗੁਰ ਜੈਸਾ ਨਾਹੀ ਕੋ ਦੇਵ ॥
ગુરુ જેવો પૂજ્ય દેવતા કોઈ નથી,
ਜਿਸੁ ਮਸਤਕਿ ਭਾਗੁ ਸੁ ਲਾਗਾ ਸੇਵ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેના માથા પર નસીબ છે, તે જ તેની સેવામાં લીન થાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ਸਰਬ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲੈ ॥
મારો સદ્દગુરુ બધાનું પોષણ કરે છે,
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ਮਾਰਿ ਜੀਵਾਲੈ ॥
તે જ મારવા-જીવંત કરનાર છે.
ਸਤਿਗੁਰ ਮੇਰੇ ਕੀ ਵਡਿਆਈ ॥
મારા સદ્દગુરૂની કીર્તિ
ਪ੍ਰਗਟੁ ਭਈ ਹੈ ਸਭਨੀ ਥਾਈ ॥੨॥
આખા સંસારમાં ફેલાઈ ગઈ છે ॥૨॥
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ਤਾਣੁ ਨਿਤਾਣੁ ॥
મારો સદ્દગુરુ બળહીનોનું બળ છે અને
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮੇਰਾ ਘਰਿ ਦੀਬਾਣੁ ॥
તે જ મારી ઘર નિર્ભરતા છે.
ਸਤਿਗੁਰ ਕੈ ਹਉ ਸਦ ਬਲਿ ਜਾਇਆ ॥
હું સદ્દગુરુ પર હંમેશા બલિહાર જાવ છું,
ਪ੍ਰਗਟੁ ਮਾਰਗੁ ਜਿਨਿ ਕਰਿ ਦਿਖਲਾਇਆ ॥੩॥
જેને સાચો રસ્તો દેખાડી દીધો છે ॥૩॥
ਜਿਨਿ ਗੁਰੁ ਸੇਵਿਆ ਤਿਸੁ ਭਉ ਨ ਬਿਆਪੈ ॥
જેને ગુરુની સેવા કરી છે, તેને કોઈ ભય સ્પર્શતો નથી.
ਜਿਨਿ ਗੁਰੁ ਸੇਵਿਆ ਤਿਸੁ ਦੁਖੁ ਨ ਸੰਤਾਪੈ ॥
ગુરુની પ્રાર્થના કરનાર જીવને કોઈ દુઃખ અથવા પીડા વિચલિત કરતું નથી.
ਨਾਨਕ ਸੋਧੇ ਸਿੰਮ੍ਰਿਤਿ ਬੇਦ ॥
નાનક ફરમાવે છે કે વેદો તેમજ સ્મૃતિઓનું વિશ્લેષણ કરી આ જ પરિણામ મળ્યું છે કે
ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਗੁਰ ਨਾਹੀ ਭੇਦ ॥੪॥੧੧॥੨੪॥
પરબ્રહ્મ તેમજ ગુરુમાં કોઈ તફાવત નથી ॥૪॥૧૧॥૨૪॥
ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ભૈરઉ મહેલ ૫॥
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਮਨੁ ਪਰਗਟੁ ਭਇਆ ॥
પ્રભુનું નામ લેવાથી તે મનમાં જ પ્રગટ થઈ ગયો છે,
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਪਾਪੁ ਤਨ ਤੇ ਗਇਆ ॥
પ્રભુનું નામ જપવાથી શરીરના પાપ નિવૃત થઈ ગયા છે.
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਸਗਲ ਪੁਰਬਾਇਆ ॥
હરિનામ જપવાથી બધા ઉત્સવોનું ફળ પ્રાપ્ત થાય છે,
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਅਠਸਠਿ ਮਜਨਾਇਆ ॥੧॥
પ્રભુ નામના જાપથી અડસઠ તીર્થોમાં સ્નાન થઈ જાય છે ॥૧॥
ਤੀਰਥੁ ਹਮਰਾ ਹਰਿ ਕੋ ਨਾਮੁ ॥
પ્રભુનું નામ જપવું જ અમારું તીર્થ છે અને
ਗੁਰਿ ਉਪਦੇਸਿਆ ਤਤੁ ਗਿਆਨੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુએ ઉપદેશ આપીને આ તત્વ જ્ઞાન બતાવ્યુ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਦੁਖੁ ਦੂਰਿ ਪਰਾਨਾ ॥
હરિનામના જાપથી બધા દુઃખ દૂર થઈ જાય છે,
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਅਤਿ ਮੂੜ ਸੁਗਿਆਨਾ ॥
પ્રભુનું નામ લેવાથી મૂર્ખ પણ જ્ઞાનવાન બની જાય છે.
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਪਰਗਟਿ ਉਜੀਆਰਾ ॥
નામ-સ્મરણથી મનમાં જ્ઞાનનો પ્રકાશ થઈ જાય છે.
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਛੁਟੇ ਜੰਜਾਰਾ ॥੨॥
પ્રભુ નામનું જાપ કરવાથી તમામ જાળમાંથી મુક્તિ મળે છે ॥૨॥
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਜਮੁ ਨੇੜਿ ਨ ਆਵੈ ॥
નામ જપવાથી યમ પણ પાસે આવતો નથી,
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਦਰਗਹ ਸੁਖੁ ਪਾਵੈ ॥
હરિનામ-સ્મરણ કરવાથી પ્રભુ-દરબારમાં સુખ પ્રાપ્ત થાય છે.
ਨਾਮੁ ਲੈਤ ਪ੍ਰਭੁ ਕਹੈ ਸਾਬਾਸਿ ॥
નામ જપનાર ભક્તની પ્રભુ પ્રશંસા કરે છે,
ਨਾਮੁ ਹਮਾਰੀ ਸਾਚੀ ਰਾਸਿ ॥੩॥
તેથી પ્રભુ-નામ જ અમારી સાચી જીવન-રાશિ છે ॥૩॥
ਗੁਰਿ ਉਪਦੇਸੁ ਕਹਿਓ ਇਹੁ ਸਾਰੁ ॥
ગુરુએ ઉપદેશ આપીને આ સાર બતાવ્યો છે કે
ਹਰਿ ਕੀਰਤਿ ਮਨ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੁ ॥
હરિનામનું કીર્તિ-ગાન જ મનનો આશરો છે.
ਨਾਨਕ ਉਧਰੇ ਨਾਮ ਪੁਨਹਚਾਰ ॥
હે નાનક! પ્રભુ-નામના જાપથી પ્રાયશ્ચિત છે,
ਅਵਰਿ ਕਰਮ ਲੋਕਹ ਪਤੀਆਰ ॥੪॥੧੨॥੨੫॥
બીજા કર્મકાંડ તો લોકોને ખુશ કરવા માટે છે ॥૪॥૧૨॥૨૫॥
ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ભૈરઉ મહેલ ૫॥
ਨਮਸਕਾਰ ਤਾ ਕਉ ਲਖ ਬਾਰ ॥
લાખો વાર પ્રભુને નમસ્કાર છે,
ਇਹੁ ਮਨੁ ਦੀਜੈ ਤਾ ਕਉ ਵਾਰਿ ॥
આ મન પણ બલિહાર કરી દેવું જોઈએ.
ਸਿਮਰਨਿ ਤਾ ਕੈ ਮਿਟਹਿ ਸੰਤਾਪ ॥
તેનું સ્મરણ કરવાથી બધી ઇજા મટી જાય છે
ਹੋਇ ਅਨੰਦੁ ਨ ਵਿਆਪਹਿ ਤਾਪ ॥੧॥
તેમજ તાપ નિવૃત્ત થઈને આનંદ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૧॥
ਐਸੋ ਹੀਰਾ ਨਿਰਮਲ ਨਾਮ ॥
પ્રભુનું નિર્મળ નામ એવો અમોલ હીરો છે,
ਜਾਸੁ ਜਪਤ ਪੂਰਨ ਸਭਿ ਕਾਮ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેનું જાપ કરવાથી બધા કાર્ય પૂર્ણ થઈ જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਾ ਕੀ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਦੁਖ ਡੇਰਾ ਢਹੈ ॥
જેની કરુણા-દ્રષ્ટિથી દુ:ખોનો પર્વત નાશ થઈ જાય છે અને
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਮੁ ਸੀਤਲੁ ਮਨਿ ਗਹੈ ॥
મન અમૃતમય શીતળ નામને લે છે.
ਅਨਿਕ ਭਗਤ ਜਾ ਕੇ ਚਰਨ ਪੂਜਾਰੀ ॥
અનેક ભક્ત જેના ચરણોના પૂજારી છે,
ਸਗਲ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰਨਹਾਰੀ ॥੨॥
તે તેની બધી ઈચ્છા પૂર્ણ કરનાર છે ॥૨॥
ਖਿਨ ਮਹਿ ਊਣੇ ਸੁਭਰ ਭਰਿਆ ॥
પ્રભુની લીલા એટલી વિચિત્ર છે કે તે પળમાં ખાલી વસ્તુઓ પૂર્ણ રૂપથી ભરી દે છે,
ਖਿਨ ਮਹਿ ਸੂਕੇ ਕੀਨੇ ਹਰਿਆ ॥
પળમાં જ સૂકી ધરતીને લીલીછમ કરી દે છે.
ਖਿਨ ਮਹਿ ਨਿਥਾਵੇ ਕਉ ਦੀਨੋ ਥਾਨੁ ॥
તે પળમાં જ બેસહારને સહારો આપી દે છે અને
ਖਿਨ ਮਹਿ ਨਿਮਾਣੇ ਕਉ ਦੀਨੋ ਮਾਨੁ ॥੩॥
પળમાં જ સમ્માનહીનને સમ્માન આપે છે ॥૩॥