ਜੋਬਨੁ ਧਨੁ ਪ੍ਰਭਤਾ ਕੈ ਮਦ ਮੈ ਅਹਿਨਿਸਿ ਰਹੈ ਦਿਵਾਨਾ ॥੧॥
આ યુવાન, ધન તેમજ પ્રભુતાના નશામાં દિવસ-રાત પાગલ થયેલ રહે છે ॥૧॥
ਦੀਨ ਦਇਆਲ ਸਦਾ ਦੁਖ ਭੰਜਨ ਤਾ ਸਿਉ ਮਨੁ ਨ ਲਗਾਨਾ ॥
જે હંમેશા જ દીનદયાળુ તેમજ દુઃખોનો નાશ કરનાર છે, તેણે તે પરમાત્માની સાથે પોતાનું મન લગાવ્યું નથી.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਕੋਟਨ ਮੈ ਕਿਨਹੂ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹੋਇ ਪਛਾਨਾ ॥੨॥੨॥
હે નાનક! કરોડોમાં કોઈ દુર્લભ મનુષ્યએ જ ગુરુમુખ બનીને પરમાત્માની ઓળખ કરી છે ॥૨॥૨॥
ਧਨਾਸਰੀ ਮਹਲਾ ੯ ॥
ધનાસરી મહેલ ૯॥
ਤਿਹ ਜੋਗੀ ਕਉ ਜੁਗਤਿ ਨ ਜਾਨਉ ॥
તે યોગીને યોગ-સાધનાના વિચારની સમજ નથી
ਲੋਭ ਮੋਹ ਮਾਇਆ ਮਮਤਾ ਫੁਨਿ ਜਿਹ ਘਟਿ ਮਾਹਿ ਪਛਾਨਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેના હૃદયમાં લોભ, મોહ તેમજ માયાની મમતા પ્રબળ રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਪਰ ਨਿੰਦਾ ਉਸਤਤਿ ਨਹ ਜਾ ਕੈ ਕੰਚਨ ਲੋਹ ਸਮਾਨੋ ॥
જેનાં સ્વભાવમાં પારકી નિંદા તેમજ વખાણ નથી, જેના માટે સોનુ તેમજ લોખંડ એક જેવા છે
ਹਰਖ ਸੋਗ ਤੇ ਰਹੈ ਅਤੀਤਾ ਜੋਗੀ ਤਾਹਿ ਬਖਾਨੋ ॥੧॥
જે ખુશી તેમજ ચિંતાથી તટસ્થ રહે છે, તેને જ વાસ્તવિક યોગી સમજ ॥૧॥
ਚੰਚਲ ਮਨੁ ਦਹ ਦਿਸਿ ਕਉ ਧਾਵਤ ਅਚਲ ਜਾਹਿ ਠਹਰਾਨੋ ॥
આ ચંચળ મન દસેય દિશાઓમાં ભટકતું રહે છે, જેને આને સ્થિર કરી દીધું છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਇਹ ਬਿਧਿ ਕੋ ਜੋ ਨਰੁ ਮੁਕਤਿ ਤਾਹਿ ਤੁਮ ਮਾਨੋ ॥੨॥੩॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય આ પ્રકારનો છે, તેને જ માયાનાં બંધનોથી મુક્ત થયેલ સમજ ॥૨॥૩॥
ਧਨਾਸਰੀ ਮਹਲਾ ੯ ॥
ધનાસરી મહેલ ૯॥
ਅਬ ਮੈ ਕਉਨੁ ਉਪਾਉ ਕਰਉ
હવે હું શું ઉપાય કરું?
ਜਿਹ ਬਿਧਿ ਮਨ ਕੋ ਸੰਸਾ ਚੂਕੈ ਭਉ ਨਿਧਿ ਪਾਰਿ ਪਰਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે વિધિથી મારા મનની શંકા દૂર થઈ જાય અને હું ભયાનક સંસાર-સમુદ્રથી પાર થઈ જાવ ॥૧॥વિરામ॥
ਜਨਮੁ ਪਾਇ ਕਛੁ ਭਲੋ ਨ ਕੀਨੋ ਤਾ ਤੇ ਅਧਿਕ ਡਰਉ ॥
કીમતી મનુષ્ય જન્મ પ્રાપ્ત કરીને મેં કોઈ શુભ-કર્મ કર્યા નથી, આથી હું ખુબ ડરું છું.
ਮਨ ਬਚ ਕ੍ਰਮ ਹਰਿ ਗੁਨ ਨਹੀ ਗਾਏ ਯਹ ਜੀਅ ਸੋਚ ਧਰਉ ॥੧॥
આ ચિંતા મારા મનમાં લાગેલી રહે છે કે મેં પોતાના મન, વચન તેમજ કર્મથી ક્યારેય પણ પરમાત્માનું ગુણગાન કર્યું નથી ॥૧॥
ਗੁਰਮਤਿ ਸੁਨਿ ਕਛੁ ਗਿਆਨੁ ਨ ਉਪਜਿਓ ਪਸੁ ਜਿਉ ਉਦਰੁ ਭਰਉ ॥
ગુરુનો ઉપદેશ સાંભળીને મારા મનમાં કાંઈ પણ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું નથી અને હું તો પશુની જેમ પોતાનું પેટ ભરતો રહું છું.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਭ ਬਿਰਦੁ ਪਛਾਨਉ ਤਬ ਹਉ ਪਤਿਤ ਤਰਉ ॥੨॥੪॥੯॥੯॥੧੩॥੫੮॥੪॥੯੩॥
હે પ્રભુ! નાનકનું કહેવું છે કે તું પોતાના જન્મજાત સ્વભાવને ઓળખ, ત્યારે જ હું પતિત સંસાર સમુદ્રમાંથી પાર થઈ શકું ॥૨॥૪॥૯॥૯॥૧૩॥૫૮॥૪॥૯૩॥
ਧਨਾਸਰੀ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੨ ਅਸਟਪਦੀਆ
ધનાસરી મહેલ ૧ ઘર ૨ અષ્ટપદ
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਗੁਰੁ ਸਾਗਰੁ ਰਤਨੀ ਭਰਪੂਰੇ ॥
ગુરુ નામરૂપી રત્નોથી ભરાયેલ સમુદ્ર છે.
ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸੰਤ ਚੁਗਹਿ ਨਹੀ ਦੂਰੇ ॥
સંતરૂપી હંસ આમાંથી અમૃતરૂપી રત્ન ચણે છે અને તે ગુરુરૂપી સમુદ્રથી દૂર થતો નથી.
ਹਰਿ ਰਸੁ ਚੋਗ ਚੁਗਹਿ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵੈ ॥
સંતરૂપી હંસ હરિ રસરૂપી દાણા ચણે છે અને તે પ્રભુને સારો લાગે છે.
ਸਰਵਰ ਮਹਿ ਹੰਸੁ ਪ੍ਰਾਨਪਤਿ ਪਾਵੈ ॥੧॥
હંસરૂપી સંત, સમુદ્રરૂપી ગુરુમાંથી પોતાના પ્રાણપતિ પરમેશ્વરને મેળવી લે છે ॥૧॥
ਕਿਆ ਬਗੁ ਬਪੁੜਾ ਛਪੜੀ ਨਾਇ ॥
બિચારો બગલો નાના તળાવમાં શા માટે સ્નાન કરે છે?
ਕੀਚੜਿ ਡੂਬੈ ਮੈਲੁ ਨ ਜਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે તો નાના તળાવના કાદવમાં જ ડૂબે છે પરંતુ તેની વિકારોની ગંદકી દૂર થતી નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਰਖਿ ਰਖਿ ਚਰਨ ਧਰੇ ਵੀਚਾਰੀ ॥
વિચારવાન પુરુષ ખૂબ ધ્યાનપૂર્વક પોતાના પગ ધરતી પર રાખે છે અને
ਦੁਬਿਧਾ ਛੋਡਿ ਭਏ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ॥
તે મુશ્કેલીને છોડીને નિરંકારનો ઉપાસક બની જાય છે.
ਮੁਕਤਿ ਪਦਾਰਥੁ ਹਰਿ ਰਸ ਚਾਖੇ ॥
તે મુક્તિ પદાર્થને પ્રાપ્ત કરી લે છે અને હરિ રસ ચાખતો રહે છે.
ਆਵਣ ਜਾਣ ਰਹੇ ਗੁਰਿ ਰਾਖੇ ॥੨॥
ગુરુએ તેને સંસાર સમુદ્રમાં ડૂબવાથી બચાવી લીધો છે અને તેના જન્મ-મરણના ચક્ર મટી ગયા છે ॥૨॥
ਸਰਵਰ ਹੰਸਾ ਛੋਡਿ ਨ ਜਾਇ ॥
હંસરૂપી સંત, સમુદ્રરૂપી ગુરુને છોડીને ક્યાંય જતો નથી અને
ਪ੍ਰੇਮ ਭਗਤਿ ਕਰਿ ਸਹਜਿ ਸਮਾਇ ॥
તે પ્રેમ-ભક્તિ કરીને સરળ સ્થિતિમાં જ લીન રહે છે.
ਸਰਵਰ ਮਹਿ ਹੰਸੁ ਹੰਸ ਮਹਿ ਸਾਗਰੁ ॥
હંસરૂપી સંત, સમુદ્રરૂપી ગુરુમા અને સમુદ્રરૂપી ગુરુ, હંસરૂપી સંતમાં મળીને એક રૂપ થઈ જાય છે.
ਅਕਥ ਕਥਾ ਗੁਰ ਬਚਨੀ ਆਦਰੁ ॥੩॥
આ એક અકથ્ય કથા છે કે સંત ગુરુની વાણી દ્વારા પ્રભુના દરબારમાં આદર-સત્કાર પ્રાપ્ત કરે છે ॥૩॥
ਸੁੰਨ ਮੰਡਲ ਇਕੁ ਜੋਗੀ ਬੈਸੇ ॥
શૂન્ય મંડળમાં એક યોગી અર્થાત પ્રભુ વિરાજમાન છે.
ਨਾਰਿ ਨ ਪੁਰਖੁ ਕਹਹੁ ਕੋਊ ਕੈਸੇ ॥
તે ન તો સ્ત્રી છે ન તો તે પુરુષ છે. કોઈ કેમ કહે કે તે કેવો છે?
ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਜੋਤਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥
ધરતી, આકાશ તેમજ પાતાળ – આ ત્રણેય ભવનોના જીવ તે પ્રકાશમાં ધ્યાન લગાવીને રાખે છે.
ਸੁਰਿ ਨਰ ਨਾਥ ਸਚੇ ਸਰਣਾਈ ॥੪॥
દેવતા, મનુષ્ય તેમજ નાથ પરમ-સત્ય પરમેશ્વરની શરણમાં રહે છે ॥૪॥
ਆਨੰਦ ਮੂਲੁ ਅਨਾਥ ਅਧਾਰੀ ॥
પરમેશ્વર આનંદનો સ્ત્રોત છે, અનાથોનો સહારો છે અને
ਗੁਰਮੁਖਿ ਭਗਤਿ ਸਹਜਿ ਬੀਚਾਰੀ ॥
ગુરુમુખ જન સરળ સ્થિતિમાં તેની ભક્તિ તેમજ સ્મરણ કરતા રહે છે.
ਭਗਤਿ ਵਛਲ ਭੈ ਕਾਟਣਹਾਰੇ ॥
હે ભયનો નાશ કરનાર પ્રભુ! તું ભક્તવત્સલ છે,
ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਮਿਲੇ ਪਗੁ ਧਾਰੇ ॥੫॥
તારા ચરણને પોતાના હૃદયમાં વસાવીને તેમજ પોતાના અહંકારને મારીને જ તારા ભક્તજન તને મળ્યા છે ॥૫॥
ਅਨਿਕ ਜਤਨ ਕਰਿ ਕਾਲੁ ਸੰਤਾਏ ॥
મનુષ્ય અનેક પ્રયત્ન કરે છે પરંતુ મૃત્યુ તેને ખૂબ દુઃખ દે છે.
ਮਰਣੁ ਲਿਖਾਇ ਮੰਡਲ ਮਹਿ ਆਏ ॥
બધા જીવ પોતાના માથા પર મ્રુત્યુનો લેખ લખાવીને પૃથ્વીમાં આવ્યા છે