ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਬਿਵਰਜਿ ਸਮਾਏ ॥
મોહ માયાને રોકીને જ મન નામમાં લીન થાય છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਭੇਟੈ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਏ ॥
જો સાચો ગુરુ મળી જાય તો તે જીવને પોતાની સંગતિમાં રાખીને પરમાત્માથી મળાવી દે છે.
ਨਾਮੁ ਰਤਨੁ ਨਿਰਮੋਲਕੁ ਹੀਰਾ ॥
નામરૂપી રત્ન કિંમતી હીરો છે અને
ਤਿਤੁ ਰਾਤਾ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਧੀਰਾ ॥੨॥
મારુ ધન ધીરજવાન થઈને તેમાં જ લીન થઈ ગયું છે ॥૨॥
ਹਉਮੈ ਮਮਤਾ ਰੋਗੁ ਨ ਲਾਗੈ ॥
રામની ભક્તિ કરવાથી અહમ તેમજ મમતાનો રોગ લાગતો નથી અને
ਰਾਮ ਭਗਤਿ ਜਮ ਕਾ ਭਉ ਭਾਗੈ ॥
યમનો ભય દૂર થઈ જાય છે.
ਜਮੁ ਜੰਦਾਰੁ ਨ ਲਾਗੈ ਮੋਹਿ ॥
નિર્દયી યમદૂત નજીક આવતો નથી
ਨਿਰਮਲ ਨਾਮੁ ਰਿਦੈ ਹਰਿ ਸੋਹਿ ॥੩॥
મારા હ્રદયમાં પરમાત્માનું નિર્મળ નામ શોભા આપી રહ્યું છે ॥૩॥
ਸਬਦੁ ਬੀਚਾਰਿ ਭਏ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ॥
શબ્દનું ચિંતન કરીને નિરંકારી થઈ ગયો છે.
ਗੁਰਮਤਿ ਜਾਗੇ ਦੁਰਮਤਿ ਪਰਹਾਰੀ ॥
અજ્ઞાનની ઊંઘમાં સુતેલું મન ગુરુમત દ્વારા જાગી ગયું છે ને દુર્બુદ્ધિ દૂર થઈ ગઈ છે.
ਅਨਦਿਨੁ ਜਾਗਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥
હવે દિવસ-રાત સાવધાન થઈને પરમાત્મામાં ધ્યાન લાગી રહે છે.
ਜੀਵਨ ਮੁਕਤਿ ਗਤਿ ਅੰਤਰਿ ਪਾਈ ॥੪॥
હવે જીવનથી મુક્તિ પ્રાપ્ત થઈ ગઈ છે ॥૪॥
ਅਲਿਪਤ ਗੁਫਾ ਮਹਿ ਰਹਹਿ ਨਿਰਾਰੇ ॥
જે આત્મા શરીરની ગુફામાં રહે છે અને વિલક્ષણ છે અને ભ્રાંતિથી યુક્ત છે અને
ਤਸਕਰ ਪੰਚ ਸਬਦਿ ਸੰਘਾਰੇ ॥
શબ્દ દ્વારા કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ તેમજ અહંકારરૂપી પાંચ તસ્કરોને સમાપ્ત કરી દે છે.
ਪਰ ਘਰ ਜਾਇ ਨ ਮਨੁ ਡੋਲਾਏ ॥
તેનું મન અહીં-તહીં ભટક્તું નથી અને માયા તેમજ વિકારોના આ ઘરમાં આવતું નથી.
ਸਹਜ ਨਿਰੰਤਰਿ ਰਹਉ ਸਮਾਏ ॥੫॥
તે સરળ જ સત્યમાં સમાઈ રહે છે ॥૫॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਗਿ ਰਹੇ ਅਉਧੂਤਾ ॥
જે ગુરુથી ઉપદેશ લઈને જાગૃત રહે છે, તે જ અવધૂત છે.
ਸਦ ਬੈਰਾਗੀ ਤਤੁ ਪਰੋਤਾ ॥
તે હંમેશા વેરાગી છે, જેને પરમતત્વ પ્રભુને મનમાં વસાવી લીધો છે.
ਜਗੁ ਸੂਤਾ ਮਰਿ ਆਵੈ ਜਾਇ ॥
જગત અજ્ઞાનની ઊંઘમાં સુતેલું રહે છે, આથી આવક જાવકમાં પડી રહે છે.
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਸਬਦ ਨ ਸੋਝੀ ਪਾਇ ॥੬॥
શબ્દ-ગુરુ વગર જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું નથી ॥૬॥
ਅਨਹਦ ਸਬਦੁ ਵਜੈ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ॥
દિવસ-રાત અનહદ શબ્દ વાગતા રહે છે,
ਅਵਿਗਤ ਕੀ ਗਤਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਤੀ ॥
ગુરુમુખ જ પરમાત્માની ગતિને જાણે છે.
ਤਉ ਜਾਨੀ ਜਾ ਸਬਦਿ ਪਛਾਨੀ ॥
જેને શબ્દને ઓળખી લીધા છે, તેને જ આ રહસ્યનું જ્ઞાન થયું છે કે
ਏਕੋ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਨਿਰਬਾਨੀ ॥੭॥
એક નિર્લિપ્ત પરમાત્મા કણ-કણમાં હાજર છે ॥૭॥
ਸੁੰਨ ਸਮਾਧਿ ਸਹਜਿ ਮਨੁ ਰਾਤਾ ॥
મન સરળ જ શૂન્ય-સમાધિમાં લીન રહે છે.
ਤਜਿ ਹਉ ਲੋਭਾ ਏਕੋ ਜਾਤਾ ॥
પોતાના આત્માભિમાન તેમજ લોભને ત્યાગીને એક પ્રભુને જાણી લીધો છે.
ਗੁਰ ਚੇਲੇ ਅਪਨਾ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ॥
હે નાનક! જ્યારે ગુરુના શિષ્યનું મન સંતુષ્ટ થઈ ગયું તો
ਨਾਨਕ ਦੂਜਾ ਮੇਟਿ ਸਮਾਨਿਆ ॥੮॥੩॥
તે દ્વેતભાવને મટાડીને સત્યમાં જોડાય ગયો ॥૮॥૩॥
ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
રામકલી મહેલ ૧॥
ਸਾਹਾ ਗਣਹਿ ਨ ਕਰਹਿ ਬੀਚਾਰੁ ॥
પંડિત શુભ મુર્હૂતની ગણના કરે છે, પરંતુ આ વિચાર કરતો નથી કે
ਸਾਹੇ ਊਪਰਿ ਏਕੰਕਾਰੁ ॥
ઓમકાર મૂર્હુતથી ઉપર છે.
ਜਿਸੁ ਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਸੋਈ ਬਿਧਿ ਜਾਣੈ ॥
જેને ગુરુ મળી જાય છે, તે મુર્હુત વિધિને જાણે છે.
ਗੁਰਮਤਿ ਹੋਇ ਤ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣੈ ॥੧॥
જ્યારે મનુષ્યને ગુરુ ઉપદેશ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે, તો તે પરમાત્માના હુકમને ઓળખી લે છે ॥૧॥
ਝੂਠੁ ਨ ਬੋਲਿ ਪਾਡੇ ਸਚੁ ਕਹੀਐ ॥
હે પંડિત! ક્યારેય અસત્ય ન બોલ, સત્ય જ કહેવું જોઈએ.
ਹਉਮੈ ਜਾਇ ਸਬਦਿ ਘਰੁ ਲਹੀਐ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જ્યારે અહંકાર દૂર થઈ જાય છે તો શબ્દો દ્વારા સાચું ઘર મળી જાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਗਣਿ ਗਣਿ ਜੋਤਕੁ ਕਾਂਡੀ ਕੀਨੀ ॥
જ્યોતિષ ગ્રહ-નક્ષત્રોની ગણના કરીને કુંડળી બનાવે છે.
ਪੜੈ ਸੁਣਾਵੈ ਤਤੁ ਨ ਚੀਨੀ ॥
તે કુંડળીને વાંચી-વાંચીને બીજાને સંભળાવે છે પરંતુ પરમતત્વને જાણતો નથી.
ਸਭਸੈ ਊਪਰਿ ਗੁਰ ਸਬਦੁ ਬੀਚਾਰੁ ॥
ગુરુના ઉપદેશનો વિચાર સૌથી ઉપર છે.
ਹੋਰ ਕਥਨੀ ਬਦਉ ਨ ਸਗਲੀ ਛਾਰੁ ॥੨॥
હું કોઈ બીજી વાત કરતો નથી, ત્યારથી બીજું બધું જ રાખ સમાન છે ॥૨॥
ਨਾਵਹਿ ਧੋਵਹਿ ਪੂਜਹਿ ਸੈਲਾ ॥
પંડિત નહાઈ-ધોઈને પથ્થરોની મૂર્તિઓની પૂજા કરે છે પરંતુ
ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਰਾਤੇ ਮੈਲੋ ਮੈਲਾ ॥
પરમાત્માના નામમાં લીન થયા વગર મન ગંદુ જ રહે છે.
ਗਰਬੁ ਨਿਵਾਰਿ ਮਿਲੈ ਪ੍ਰਭੁ ਸਾਰਥਿ ॥
ઘમંડ દૂર કરવાથી જ જીવ ને સારથી પ્રભુ મળે છે.
ਮੁਕਤਿ ਪ੍ਰਾਨ ਜਪਿ ਹਰਿ ਕਿਰਤਾਰਥਿ ॥੩॥
પ્રાણોને મુક્તિ આપનાર તેમજ કૃતાર્થ કરનાર પરમાત્મને જપી લે ॥૩॥
ਵਾਚੈ ਵਾਦੁ ਨ ਬੇਦੁ ਬੀਚਾਰੈ ॥
તું વેદોનો તો વિચાર કરતો નથી અને વાદ-વિવાદ વિશે જ વિચારતો રહે છે.
ਆਪਿ ਡੁਬੈ ਕਿਉ ਪਿਤਰਾ ਤਾਰੈ ॥
તું પોતે તો ડૂબી રહ્યો છે, પછી પોતાના પૂર્વજોને કેવી રીતે પાર કરાવી શકે છે.
ਘਟਿ ਘਟਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਚੀਨੈ ਜਨੁ ਕੋਇ ॥
કોઈ દુર્લભ જ દરેક શરીરમાં વ્યાપક બ્રહ્મને જાણે છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਤ ਸੋਝੀ ਹੋਇ ॥੪॥
જેને સદ્દગુરુ મળી જાય છે, તેને જ્ઞાન થઈ જાય છે ॥૪॥
ਗਣਤ ਗਣੀਐ ਸਹਸਾ ਦੁਖੁ ਜੀਐ ॥
મુર્હૂતની ગણના કરવાથી શંકા બની રહે છે અને દુઃખ ભોગવું પડે છે.
ਗੁਰ ਕੀ ਸਰਣਿ ਪਵੈ ਸੁਖੁ ਥੀਐ ॥
ગુરૂની શરણમાં આવવાથી સુખ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે.
ਕਰਿ ਅਪਰਾਧ ਸਰਣਿ ਹਮ ਆਇਆ ॥
અનેક ગુનાઓ કરીને જ્યારે અમે ગુરૂની શરણમાં આવી જઈએ છીએ તો
ਗੁਰ ਹਰਿ ਭੇਟੇ ਪੁਰਬਿ ਕਮਾਇਆ ॥੫॥
પૂર્વ જન્મમાં કરેલા શુભ કર્મોને કારણે ગુરુ પ્રભુથી મળાવી દે છે ॥૫॥
ਗੁਰ ਸਰਣਿ ਨ ਆਈਐ ਬ੍ਰਹਮੁ ਨ ਪਾਈਐ ॥
જો અમે ગુરૂની શરણમાં આવતા નથી તો બ્રહ્મની પ્રાપ્તિ થઈ શકતી નથી.
ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਈਐ ਜਨਮਿ ਮਰਿ ਆਈਐ ॥
ભ્રમમાં ભુલાઈને અમે જન્મ-મરણના ચક્કરમાં પડી રહીએ છીએ.
ਜਮ ਦਰਿ ਬਾਧਉ ਮਰੈ ਬਿਕਾਰੁ ॥
વિકારને કારણે બંધાઈને યમના દરવાજા પર મરાય છે.
ਨਾ ਰਿਦੈ ਨਾਮੁ ਨ ਸਬਦੁ ਅਚਾਰੁ ॥੬॥
ન અમારા હૃદયમાં નામ વસે છે અને ન તો સારું આચરણ બને છે ॥૬॥
ਇਕਿ ਪਾਧੇ ਪੰਡਿਤ ਮਿਸਰ ਕਹਾਵਹਿ ॥
કોઈ પોતાને પુરોહિત, પંડિત તેમજ મિશ્ર કહેવડાવે છે પરંતુ
ਦੁਬਿਧਾ ਰਾਤੇ ਮਹਲੁ ਨ ਪਾਵਹਿ ॥
મુશ્કેલીમાં લીન થઈને સત્યને પ્રાપ્ત કરતો નથી.