ਆਖੁ ਗੁਣਾ ਕਲਿ ਆਈਐ ॥
કળિયુગ આવી ગયો છે, આથી પ્રભુના ગુણ ગા.
ਤਿਹੁ ਜੁਗ ਕੇਰਾ ਰਹਿਆ ਤਪਾਵਸੁ ਜੇ ਗੁਣ ਦੇਹਿ ਤ ਪਾਈਐ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
સત્ય, ત્રેતા તેમજ દ્વાપર આ ત્રણેય યુગોનું ન્યાય હવે સમાપ્ત થઈ ગયું છે. આ યુગમાં પ્રભુનું ગુણગાન જ બધાથી મોટી ઉપલબ્ધતા તેમજ મુક્તિનું સાધન છે ॥૧॥વિરામ॥
ਕਲਿ ਕਲਵਾਲੀ ਸਰਾ ਨਿਬੇੜੀ ਕਾਜੀ ਕ੍ਰਿਸਨਾ ਹੋਆ ॥
કલેશવાળા આ કળિયુગમાં ઇસ્લામી કાનૂન જ ચુકાદો કરે છે અને કાજી વાદળી વસ્ત્ર પહેરીને કૃષ્ણ બનેલ છે.
ਬਾਣੀ ਬ੍ਰਹਮਾ ਬੇਦੁ ਅਥਰਬਣੁ ਕਰਣੀ ਕੀਰਤਿ ਲਹਿਆ ॥੫॥
આ કળિયુગમાં બ્રહ્મા દ્વારા રચિત અથર્વવેદ પ્રધાન છે અને કરેલા કર્મો દ્વારા કીર્તિ અથવા અપકીર્તિ મળે છે ॥૫॥
ਪਤਿ ਵਿਣੁ ਪੂਜਾ ਸਤ ਵਿਣੁ ਸੰਜਮੁ ਜਤ ਵਿਣੁ ਕਾਹੇ ਜਨੇਊ ॥
પરમાત્મા વગર બીજા દેવતાઓની પૂજા, સત્ય વગર સંયમ તેમજ દ્રઢતા વગર જનોઈ ધારણ કરવી ક્યાં કામની છે?
ਨਾਵਹੁ ਧੋਵਹੁ ਤਿਲਕੁ ਚੜਾਵਹੁ ਸੁਚ ਵਿਣੁ ਸੋਚ ਨ ਹੋਈ ॥੬॥
તમે તીર્થોમાં સ્નાન કરો છો, શરીરને ઘસી-ઘસીને ધોતા તથા માથા પર તિલક લગાવો છો પરંતુ મનની પવિત્રતા વગર શરીર શુદ્ધ થતું નથી ॥૬॥
ਕਲਿ ਪਰਵਾਣੁ ਕਤੇਬ ਕੁਰਾਣੁ ॥
હવે કતેબ તેમજ કુરાન જ કળિયુગમાં માન્ય થઈ ગયા છે અને
ਪੋਥੀ ਪੰਡਿਤ ਰਹੇ ਪੁਰਾਣ ॥
પંડિતોના ધાર્મિક ગ્રંથો તેમજ પુરાણોનું મહત્વ રહ્યું નથી.
ਨਾਨਕ ਨਾਉ ਭਇਆ ਰਹਮਾਣੁ ॥
હે નાનક! તે પરમાત્માનું નામ રહમાન થઈ ગયું છે,
ਕਰਿ ਕਰਤਾ ਤੂ ਏਕੋ ਜਾਣੁ ॥੭॥
પરંતુ તે રચયિતાને એક જ સમજ ॥૭॥
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ ਵਡਿਆਈ ਏਦੂ ਉਪਰਿ ਕਰਮੁ ਨਹੀ ॥
હે નાનક! જે પરમાત્માનું નામ જપે છે, તેને જ યશ મળે છે, આનાથી ઉપર બીજું કોઈ કર્મ નથી.
ਜੇ ਘਰਿ ਹੋਦੈ ਮੰਗਣਿ ਜਾਈਐ ਫਿਰਿ ਓਲਾਮਾ ਮਿਲੈ ਤਹੀ ॥੮॥੧॥
જો કોઈ મનુષ્યના હૃદય-ઘરમાં નામરૂપી વસ્તુ પડેલી હોય અને તે આને કોઈ બીજાથી માંગવા જાય તો તેને ફરિયાદ જ મળે છે ॥૮॥૧॥
ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
રામકલી મહેલ ૧॥
ਜਗੁ ਪਰਬੋਧਹਿ ਮੜੀ ਬਧਾਵਹਿ ॥
હે યોગી! તું જગતને ઉપદેશ દે છે પરંતુ પેટ-પૂજા દ્વારા પોતાનું શરીરરૂપી મઠ વધારી રહ્યો છે.
ਆਸਣੁ ਤਿਆਗਿ ਕਾਹੇ ਸਚੁ ਪਾਵਹਿ ॥
તું પોતાનું આસન ત્યાગીને સત્યને કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
ਮਮਤਾ ਮੋਹੁ ਕਾਮਣਿ ਹਿਤਕਾਰੀ ॥
તું નારીથી પ્રેમ કરનાર છે અને મમતા-મોહમાં ફસાયેલ છે.
ਨਾ ਅਉਧੂਤੀ ਨਾ ਸੰਸਾਰੀ ॥੧॥
ન તું અવધૂત છે અને ન તો ગૃહસ્થી છે ॥૧॥
ਜੋਗੀ ਬੈਸਿ ਰਹਹੁ ਦੁਬਿਧਾ ਦੁਖੁ ਭਾਗੈ ॥
હે યોગી! પોતાનું આસન લગાવીને બેસી રહે, તારી મુશ્કેલી તેમજ દુઃખ દૂર થઈ જશે.
ਘਰਿ ਘਰਿ ਮਾਗਤ ਲਾਜ ਨ ਲਾਗੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ
તને ઘર-ઘર માંગતા શરમ આવતી નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਗਾਵਹਿ ਗੀਤ ਨ ਚੀਨਹਿ ਆਪੁ ॥
દેખાવના રૂપમાં તું ગીત ગાતો રહે છે પરંતુ પોતાના આત્મસ્વરૂપને ઓળખતો નથી.
ਕਿਉ ਲਾਗੀ ਨਿਵਰੈ ਪਰਤਾਪੁ ॥
તારા મનને લાગેલી તૃષણાગ્નિ કઈ રીતે ઠરી શકે છે?
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਰਚੈ ਮਨ ਭਾਇ ॥
જો તારા મનમાં ગુરુના શબ્દથી પ્રેમ બની જાય તો
ਭਿਖਿਆ ਸਹਜ ਵੀਚਾਰੀ ਖਾਇ ॥੨॥
તને સ્મરણ દ્વારા પરમાનંદની ભિક્ષાનું ભોજન મળશે ॥૨॥
ਭਸਮ ਚੜਾਇ ਕਰਹਿ ਪਾਖੰਡੁ ॥
તું પોતાના શરીર પર રાખ લગાવીને પાખંડ કરે છે અને
ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਸਹਹਿ ਜਮ ਡੰਡੁ ॥
મોહ-માયામાં ફસાઈને યમની સજા ભોગવે છે.
ਫੂਟੈ ਖਾਪਰੁ ਭੀਖ ਨ ਭਾਇ ॥
તારું તૂટેલ હૃદયરૂપી ખપ્પર પ્રભુ-નામની ભિક્ષા પ્રાપ્ત કરતું નથી,
ਬੰਧਨਿ ਬਾਧਿਆ ਆਵੈ ਜਾਇ ॥੩॥
જે કારણે બંધનોમાં બંધાઈને જન્મતો-મરતો રહે છે ॥૩॥
ਬਿੰਦੁ ਨ ਰਾਖਹਿ ਜਤੀ ਕਹਾਵਹਿ ॥
તું પોતાના વીર્યને રોકીને રાખતો નથી અને પોતાને બ્રહ્મચારી કહેવડાવે છે.
ਮਾਈ ਮਾਗਤ ਤ੍ਰੈ ਲੋਭਾਵਹਿ ॥
માયાના ત્રણ ગુણોમાં મુગ્ધ થઈને માયા માંગતો રહે છે.
ਨਿਰਦਇਆ ਨਹੀ ਜੋਤਿ ਉਜਾਲਾ ॥
તારું મન નિર્દયી છે, આથી પ્રભુ-પ્રકાશ થયો નથી અને
ਬੂਡਤ ਬੂਡੇ ਸਰਬ ਜੰਜਾਲਾ ॥੪॥
જગતના બધા જંજાળોમાં ડૂબતો ડૂબી ગયો છે ॥૪॥
ਭੇਖ ਕਰਹਿ ਖਿੰਥਾ ਬਹੁ ਥਟੂਆ ॥
પોતાનું કફન પહેરીને ખૂબ આડંબર કરીને તું વેશ બનાવી લે છે.
ਝੂਠੋ ਖੇਲੁ ਖੇਲੈ ਬਹੁ ਨਟੂਆ ॥
તું નટની જેમ જ અસત્ય રમત રમતો રહે છે.
ਅੰਤਰਿ ਅਗਨਿ ਚਿੰਤਾ ਬਹੁ ਜਾਰੇ ॥
ચિંતાની આગ તારા અંતર્મનને સળગાવતી રહે છે.
ਵਿਣੁ ਕਰਮਾ ਕੈਸੇ ਉਤਰਸਿ ਪਾਰੇ ॥੫॥
શુભ કર્મો વગર કેવી રીતે સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ શકાય છે ॥૫॥
ਮੁੰਦ੍ਰਾ ਫਟਕ ਬਨਾਈ ਕਾਨਿ ॥
તે કાંચની મુદ્દાઓ બનાવીને કાનમાં પહેરેલ છે.
ਮੁਕਤਿ ਨਹੀ ਬਿਦਿਆ ਬਿਗਿਆਨਿ ॥
સત્યની વિદ્યાથી અજ્ઞાની બનીને મુક્તિ મળતી નથી.
ਜਿਹਵਾ ਇੰਦ੍ਰੀ ਸਾਦਿ ਲੋੁਭਾਨਾ
તું જીભ તેમજ ઇન્દ્રિયોના સ્વાદમાં ફસાયેલ છે,
ਪਸੂ ਭਏ ਨਹੀ ਮਿਟੈ ਨੀਸਾਨਾ ॥੬॥
આથી તું પશુ બની ગયો છે અને તારું આ નિશાન મટતું નથી ॥૬॥
ਤ੍ਰਿਬਿਧਿ ਲੋਗਾ ਤ੍ਰਿਬਿਧਿ ਜੋਗਾ ॥
જેમ જગતના લોકો માયાના ત્રણ ગુણોમાં ફસાયેલ છે, તેમ જ યોગી ત્રિગુણોમાં ફસાયેલ છે.
ਸਬਦੁ ਵੀਚਾਰੈ ਚੂਕਸਿ ਸੋਗਾ ॥
જે મનુષ્ય શબ્દનું ચિંતન કરે છે, તેની ચિંતા મટી જાય છે.
ਊਜਲੁ ਸਾਚੁ ਸੁ ਸਬਦੁ ਹੋਇ ॥
સાચા શબ્દ દ્વારા મન પ્રકાશિત થઈ જાય છે.
ਜੋਗੀ ਜੁਗਤਿ ਵੀਚਾਰੇ ਸੋਇ ॥੭॥
તે જ યોગી આવો વિચાર કરે છે ॥૭॥
ਤੁਝ ਪਹਿ ਨਉ ਨਿਧਿ ਤੂ ਕਰਣੈ ਜੋਗੁ ॥
હે પ્રભુ! તું બધું જ કરવામાં સમર્થ છે અને તારી જ પાસે નવનિધિઓ છે.
ਥਾਪਿ ਉਥਾਪੇ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਗੁ ॥
તું જ જીવોને ઉત્પન્ન કરીને તેને નાશ કરી દે છે, જે તું કરે છે, તે જ થાય છે.
ਜਤੁ ਸਤੁ ਸੰਜਮੁ ਸਚੁ ਸੁਚੀਤੁ ॥
જે દ્રઢતા, સદાચાર તેમજ સંયમને ધારણ કરે છે, સત્ય તેના હૃદયમાં વસે છે.
ਨਾਨਕ ਜੋਗੀ ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਮੀਤੁ ॥੮॥੨॥
હે નાનક! આવો યોગી ત્રણેય લોકનો મિત્ર બની જાય છે ॥૮॥૨॥
ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
રામકલી મહેલ ૧॥
ਖਟੁ ਮਟੁ ਦੇਹੀ ਮਨੁ ਬੈਰਾਗੀ ॥
છ ચક્રોવાળું શરીર એક મઠ છે અને આમાં વૈરાગ્યવાન મન સ્થિત છે.
ਸੁਰਤਿ ਸਬਦੁ ਧੁਨਿ ਅੰਤਰਿ ਜਾਗੀ ॥
અનહદ શબ્દની ધ્વનીને સાંભળનારી સુતેલી ચેતના અંતરમાં જાગી ગઈ છે.
ਵਾਜੈ ਅਨਹਦੁ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੀਣਾ ॥
અનહદ શબ્દ વાગી રહ્યા છે અને મારું મન તેમાં લીન થઈ ગયું છે.
ਗੁਰ ਬਚਨੀ ਸਚਿ ਨਾਮਿ ਪਤੀਣਾ ॥੧॥
ગુરુના વચનોથી સત્ય-નામમાં મન સંતુષ્ટ થઈ ગયું છે ॥૧॥
ਪ੍ਰਾਣੀ ਰਾਮ ਭਗਤਿ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ॥
હે પ્રાણી! રામની ભક્તિથી જ સુખ પ્રાપ્ત થાય છે અને
ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਮੀਠਾ ਲਾਗੈ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸਮਾਈਐ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુમુખ બનીને જ હરિ નામ મીઠું લાગે છે અને મન હરિ-નામમાં જ જોડાય જાય છે ॥૧॥વિરામ॥