ਜਿਹ ਘਟੈ ਮੂਲੁ ਨਿਤ ਬਢੈ ਬਿਆਜੁ ॥ ਰਹਾਉ ॥
જેને કરવાથી મૂળ ધન ઘટી જાય અને વ્યાજમાં રોજ વૃદ્ધિ થાય ॥વિરામ॥
ਸਾਤ ਸੂਤ ਮਿਲਿ ਬਨਜੁ ਕੀਨ ॥
વાસ્તવમાં આ વ્યાપારીઓએ સાથે મળીને ખૂબ પ્રકારના સૂતો વિકારોનો વ્યાપાર કરી લીધો છે અને
ਕਰਮ ਭਾਵਨੀ ਸੰਗ ਲੀਨ ॥
પોતાના કરેલા કર્મોની સાથે લઇ લીધા છે.
ਤੀਨਿ ਜਗਾਤੀ ਕਰਤ ਰਾਰਿ ॥
ત્રણ ગુણ પણ ખુબ હંગામો કરે છે,
ਚਲੋ ਬਨਜਾਰਾ ਹਾਥ ਝਾਰਿ ॥੨॥
છેવટે પાંચ વ્યાપારી હાથ ઝાડીને ચાલી પડે છે ॥૨॥
ਪੂੰਜੀ ਹਿਰਾਨੀ ਬਨਜੁ ਟੂਟ ॥
જ્યારે શ્વાસની પુંજી છીનવી લેવાય છે, ત્યારે વ્યાપાર તૂટી જાય છે અને
ਦਹ ਦਿਸ ਟਾਂਡੋ ਗਇਓ ਫੂਟਿ ॥
મનુષ્યનો કાફલો દસેય દિશાઓમાં વિખેરાઈ જાય છે.
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਮਨ ਸਰਸੀ ਕਾਜ ॥
હે મન! કબીર કહે છે કે તારું કામ ત્યારે સિદ્ધ થશે,
ਸਹਜ ਸਮਾਨੋ ਤ ਭਰਮ ਭਾਜ ॥੩॥੬॥
જો તું સરળ સ્થિતિમાં લીન થઈશ, આ રીતે તારો ભ્રમ પણ દૂર થઈ જશે ॥૩॥૬॥
ਬਸੰਤੁ ਹਿੰਡੋਲੁ ਘਰੁ ੨
વસંત હિંડોલ ઘર ૨
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਮਾਤਾ ਜੂਠੀ ਪਿਤਾ ਭੀ ਜੂਠਾ ਜੂਠੇ ਹੀ ਫਲ ਲਾਗੇ ॥
હવે જ્યારે કે માતા અસત્ય છે, પિતા પણ અસત્ય છે તો આના ઉત્પન્ન થનાર બાળક પણ અસત્ય જ થશે.
ਆਵਹਿ ਜੂਠੇ ਜਾਹਿ ਭੀ ਜੂਠੇ ਜੂਠੇ ਮਰਹਿ ਅਭਾਗੇ ॥੧॥
જન્મ લેનાર અસત્ય છે, દુષ્ટતામાં લુપ્ત રહીને મરનાર પણ અસત્ય છે, આવો દુર્ભાગ્યશાળી જીવ અસત્યમાં પડેલ મૃત્યુને પ્રાપ્ત થશે ॥૧॥
ਕਹੁ ਪੰਡਿਤ ਸੂਚਾ ਕਵਨੁ ਠਾਉ ॥
હે પંડિત! કહે ક્યુ-એવું ઠેકાણું પવિત્ર છે,
ਜਹਾਂ ਬੈਸਿ ਹਉ ਭੋਜਨੁ ਖਾਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જ્યાં બેસીને ભોજન કરી શકું છું ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਹਬਾ ਜੂਠੀ ਬੋਲਤ ਜੂਠਾ ਕਰਨ ਨੇਤ੍ਰ ਸਭਿ ਜੂਠੇ ॥
અસત્ય બોલવાને કારણે જીભ અસત્ય છે, અપશબ્દો બોલવાને કારણે વચન ગંદા છે, ચુગલી સાંભળવાને કારણે કાન અસત્ય છે, પારકું રૂપ જોવાને કારણે આંખ બધું અસત્ય છે.
ਇੰਦ੍ਰੀ ਕੀ ਜੂਠਿ ਉਤਰਸਿ ਨਾਹੀ ਬ੍ਰਹਮ ਅਗਨਿ ਕੇ ਲੂਠੇ ॥੨॥
હે પંડિત! બ્રાહ્મણ હોવાના અભિમાનની આગમાં તું સળગી રહ્યો છે પરંતુ કામવાસનાની ગંદકી તારી ઉતરતી જ નથી ॥૨॥
ਅਗਨਿ ਭੀ ਜੂਠੀ ਪਾਨੀ ਜੂਠਾ ਜੂਠੀ ਬੈਸਿ ਪਕਾਇਆ ॥
આગ પણ અપવિત્ર છે, ગંદકીને કારણે પાણી અશુદ્ધ છે, ભોજન પકાવનારી સ્ત્રી પણ અસત્ય છે,
ਜੂਠੀ ਕਰਛੀ ਪਰੋਸਨ ਲਾਗਾ ਜੂਠੇ ਹੀ ਬੈਠਿ ਖਾਇਆ ॥੩॥
પરોસનારી ચમચી પણ અસત્ય છે, જે બેસીને રોટલી ખાય છે, તે મનુષ્ય પણ તો અપવિત્ર જ છે ॥૩॥
ਗੋਬਰੁ ਜੂਠਾ ਚਉਕਾ ਜੂਠਾ ਜੂਠੀ ਦੀਨੀ ਕਾਰਾ ॥
ગોબર તથા ચૌકો પણ અપવિત્ર છે તથા ચૌકા પર ખેંચેલી રેખાઓ ગંદી છે.
ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਤੇਈ ਨਰ ਸੂਚੇ ਸਾਚੀ ਪਰੀ ਬਿਚਾਰਾ ॥੪॥੧॥੭॥
કબીર કહે છે કે વાસ્તવમાં તે જ મનુષ્ય શુદ્ધ છે, જેના મનમાં સાચા વિચાર હાજર છે ॥૪॥૧॥૭॥
ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਘਰੁ ੧
રામાનંદ જિ ઘર ૧
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਕਤ ਜਾਈਐ ਰੇ ਘਰ ਲਾਗੋ ਰੰਗੁ ॥
હે ભાઈ! અમે કોઈ બીજી જગ્યાએ શા માટે જઈએ? જયારે ઘરમાં જ પ્રભુ-ભક્તિમાં સુખ-આનંદ છે.
ਮੇਰਾ ਚਿਤੁ ਨ ਚਲੈ ਮਨੁ ਭਇਓ ਪੰਗੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
મારું ચિત્ત ડોલતું નથી, હવે આ ટકી ગયું છે ॥૧॥વિરામ॥
ਏਕ ਦਿਵਸ ਮਨ ਭਈ ਉਮੰਗ ॥
એક દિવસ મારા મનમાં મહાત્વાકાંક્ષી થઈ.
ਘਸਿ ਚੰਦਨ ਚੋਆ ਬਹੁ ਸੁਗੰਧ ॥
પછી હું ચંદન ઘસીને, સુગંધ તેમજ બીજા સુગંધિત પદાર્થ લઈને
ਪੂਜਨ ਚਾਲੀ ਬ੍ਰਹਮ ਠਾਇ ॥
ઠાકોરની પૂજા માટે મંદિર તરફ ચાલવા લાગી.
ਸੋ ਬ੍ਰਹਮੁ ਬਤਾਇਓ ਗੁਰ ਮਨ ਹੀ ਮਾਹਿ ॥੧॥
પરંતુ ગુરુએ મનમાં પ્રભુના દર્શન બતાવી દીધા ॥૧॥
ਜਹਾ ਜਾਈਐ ਤਹ ਜਲ ਪਖਾਨ ॥
અમે તીર્થ સ્થાનો તેમજ મંદિરમાં મૂર્તિઓની પાસે ચાલ્યા જઈએ છીએ કે અહીં પ્રભુ છે
ਤੂ ਪੂਰਿ ਰਹਿਓ ਹੈ ਸਭ ਸਮਾਨ ॥
હે પ્રભુ! પરંતુ તું બધામાં સમાન રૂપથી વ્યાપ્ત છે.
ਬੇਦ ਪੁਰਾਨ ਸਭ ਦੇਖੇ ਜੋਇ ॥
વેદ-પુરાણો બધાનું વિશ્લેષણ કરીને જોઈ લીધું છે,
ਊਹਾਂ ਤਉ ਜਾਈਐ ਜਉ ਈਹਾਂ ਨ ਹੋਇ ॥੨॥
આ નિષ્કર્ષ છે કે ત્યાં તીર્થો મંદિરોમાં ત્યારે જવાની જરૂર છે, જો પ્રભુ અમારા અંતર્મનમાં હાજર નથી ॥૨॥
ਸਤਿਗੁਰ ਮੈ ਬਲਿਹਾਰੀ ਤੋਰ ॥
હે સાચા ગુરુ! હું તારા પર બલિહાર છું,
ਜਿਨਿ ਸਕਲ ਬਿਕਲ ਭ੍ਰਮ ਕਾਟੇ ਮੋਰ ॥
જેને મારા ભ્રમો તેમજ બધી મૂંઝવણોને કાપી દીધી છે.
ਰਾਮਾਨੰਦ ਸੁਆਮੀ ਰਮਤ ਬ੍ਰਹਮ ॥
રામાનંદનું કથન છે કે અમારો સ્વામી પરબ્રહ્મ સર્વવ્યાપક છે અને
ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਕਾਟੈ ਕੋਟਿ ਕਰਮ ॥੩॥੧॥
ગુરુનો ઉપદેશ કરોડો કર્મોંને નાશ કરે છે ॥૩॥૧॥
ਬਸੰਤੁ ਬਾਣੀ ਨਾਮਦੇਉ ਜੀ ਕੀ
વસંત વાણી નામદેવ જી ની
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਸਾਹਿਬੁ ਸੰਕਟਵੈ ਸੇਵਕੁ ਭਜੈ ॥
જો માલિક કોઈ મુશ્કેલીમાં આવી જાય અને નોકર મુશ્કેલીના ક્ષણમાં ડરતો ભાગી જાય તો
ਚਿਰੰਕਾਲ ਨ ਜੀਵੈ ਦੋਊ ਕੁਲ ਲਜੈ ॥੧॥
વધુ સમય જીવંત રહેતો નથી અને તે નોકર તથા તેના કુળની નિંદા જ થાય છે ॥૧॥
ਤੇਰੀ ਭਗਤਿ ਨ ਛੋਡਉ ਭਾਵੈ ਲੋਗੁ ਹਸੈ ॥
હે પરમાત્મા! હું તારી ભક્તિ જરાપણ છોડીશ નહીં, ભલે દુનિયાના લોકો મારા મજાક ઉડાવતા રહે.
ਚਰਨ ਕਮਲ ਮੇਰੇ ਹੀਅਰੇ ਬਸੈਂ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તારા ચરણ કમળ મારા હૃદયમાં વસતા રહે ॥૧॥વિરામ॥
ਜੈਸੇ ਅਪਨੇ ਧਨਹਿ ਪ੍ਰਾਨੀ ਮਰਨੁ ਮਾਂਡੈ ॥
જેમ પ્રાણી પોતાના ધન અથવા પત્નીની રક્ષા માટે મરવા મારવા પર ઉતારું થઈ જાય છે,
ਤੈਸੇ ਸੰਤ ਜਨਾਂ ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਨ ਛਾਡੈਂ ॥੨॥
તેમ જ સંતજન રામ નામનું જાપ જરાય છોડતો નથી ॥૨॥
ਗੰਗਾ ਗਇਆ ਗੋਦਾਵਰੀ ਸੰਸਾਰ ਕੇ ਕਾਮਾ ॥
ગંગા, ગયા તથા ગોદાવરી સમાન તીર્થ સ્થાનોની યાત્રા નીરા સંસારનો કર્મકાંડ જ છે.