ਮਿਸਲ ਫਕੀਰਾਂ ਗਾਖੜੀ ਸੁ ਪਾਈਐ ਪੂਰ ਕਰੰਮਿ ॥੧੧੧॥
ફકીરોનું જીવન ખૂબ જ મુશ્કેલ છે, તે ઉચ્ચ ભાગ્યથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. || ૧૧૧ ||
ਪਹਿਲੈ ਪਹਰੈ ਫੁਲੜਾ ਫਲੁ ਭੀ ਪਛਾ ਰਾਤਿ ॥
રાત્રિના પ્રથમ પ્રહરની પૂજા ફૂલ જેવી છે અને છેલ્લી રાત્રિની એટલે કે સવારની પૂજા ફળ જેવી છે.
ਜੋ ਜਾਗੰਨੑਿ ਲਹੰਨਿ ਸੇ ਸਾਈ ਕੰਨੋ ਦਾਤਿ ॥੧੧੨॥
જેઓ વહેલી સવારે પૂજા કરે છે, તેઓને જ પરમાત્માની કૃપાનું ફળ મળે છે || ૧૧૨ ||
ਦਾਤੀ ਸਾਹਿਬ ਸੰਦੀਆ ਕਿਆ ਚਲੈ ਤਿਸੁ ਨਾਲਿ ॥
બધા આશીર્વાદ માલિકના છે, કોઈને એવો અધિકાર નથી કે આપનારને પણ તે આપવા જોઈએ.
ਇਕਿ ਜਾਗੰਦੇ ਨਾ ਲਹਨੑਿ ਇਕਨੑਾ ਸੁਤਿਆ ਦੇਇ ਉਠਾਲਿ ॥੧੧੩॥
કેટલાક જાગ્યા પછી પણ તેમના આશીર્વાદ મેળવી શકતા નથી અને કોઈ સૂતેલાને પણ જગાડીને આપે છે || ૧૧૩ ||
ਢੂਢੇਦੀਏ ਸੁਹਾਗ ਕੂ ਤਉ ਤਨਿ ਕਾਈ ਕੋਰ ॥
હે જીવ સ્ત્રી! તમે તમારા સુહાગ (પ્રભુ) ને શોધી રહ્યા છો (જો ન મળે તો) તમારામાં થોડી ઉણપ છે.
ਜਿਨੑਾ ਨਾਉ ਸੁਹਾਗਣੀ ਤਿਨੑਾ ਝਾਕ ਨ ਹੋਰ ॥੧੧੪॥
જેનું નામ સુહાગીન છે, તે બીજા કોઈને જોઈતા નથી || ૧૧૪ ||
ਸਬਰ ਮੰਝ ਕਮਾਣ ਏ ਸਬਰੁ ਕਾ ਨੀਹਣੋ ॥
જો હૃદયમાં સહનશીલતાની આજ્ઞા હોય અને સહનશીલતાનો પોકાર હોય અને
ਸਬਰ ਸੰਦਾ ਬਾਣੁ ਖਾਲਕੁ ਖਤਾ ਨ ਕਰੀ ॥੧੧੫॥
જો તીર પણ સહનશીલતાનું હોય તો ભગવાન આ તીરનું નિશાન ચૂકવા દેતા નથી. ||૧૧૫||
ਸਬਰ ਅੰਦਰਿ ਸਾਬਰੀ ਤਨੁ ਏਵੈ ਜਾਲੇਨੑਿ ॥
સહનશીલ લોકો સહનશીલતામાં રહીને કઠિન અભ્યાસ દ્વારા શરીરને બાળે છે.
ਹੋਨਿ ਨਜੀਕਿ ਖੁਦਾਇ ਦੈ ਭੇਤੁ ਨ ਕਿਸੈ ਦੇਨਿ ॥੧੧੬॥
તેઓ ભગવાનની નજીક બની જાય છે અને આ રહસ્ય કોઈને આપતા નથી.|| ૧૧૬ ||
ਸਬਰੁ ਏਹੁ ਸੁਆਉ ਜੇ ਤੂੰ ਬੰਦਾ ਦਿੜੁ ਕਰਹਿ ॥
સહનશીલતા એ જીવનનું લક્ષ્ય છે, હે માણસ! જો તમે તેની ખાતરી કરો
ਵਧਿ ਥੀਵਹਿ ਦਰੀਆਉ ਟੁਟਿ ਨ ਥੀਵਹਿ ਵਾਹੜਾ ॥੧੧੭॥
તમે વધીને દરિયો બની જશો અને પછી તૂટીને નાનું નાળું બની શકશો નહિ || ૧૧૭ ||
ਫਰੀਦਾ ਦਰਵੇਸੀ ਗਾਖੜੀ ਚੋਪੜੀ ਪਰੀਤਿ ॥
બાબા ફરીદ કહે છે – ફકીર બનવું બહુ મુશ્કેલ છે, પણ તારો આ પ્રેમ માત્ર ઢોંગ છે.
ਇਕਨਿ ਕਿਨੈ ਚਾਲੀਐ ਦਰਵੇਸਾਵੀ ਰੀਤਿ ॥੧੧੮॥
આ ફકીર માર્ગ પર તો કોઈ વીરલો જ ચાલી શકે છે. || ૧૧૮ ||
ਤਨੁ ਤਪੈ ਤਨੂਰ ਜਿਉ ਬਾਲਣੁ ਹਡ ਬਲੰਨੑਿ ॥
મારું શરીર તંદૂરની જેમ બળે, ચોક્કસ હાડકાં લાકડાની જેમ બળે.
ਪੈਰੀ ਥਕਾਂ ਸਿਰਿ ਜੁਲਾਂ ਜੇ ਮੂੰ ਪਿਰੀ ਮਿਲੰਨੑਿ ॥੧੧੯॥
પગે ચાલીને જો હું થાકી પણ જાઉં તો પણ માથાના બળ પર ચાલી પાડું. જો મને ગુરુ મળે તો (હું બધી મુશ્કેલીઓ સહન કરવા તૈયાર છું) || ૧૧૯ ||
ਤਨੁ ਨ ਤਪਾਇ ਤਨੂਰ ਜਿਉ ਬਾਲਣੁ ਹਡ ਨ ਬਾਲਿ ॥
હે ફરીદ! શરીરને તંદૂરની જેમ ગરમ ન કરો અને લાકડાની જેમ હાડકાંને બાળશો નહીં.
ਸਿਰਿ ਪੈਰੀ ਕਿਆ ਫੇੜਿਆ ਅੰਦਰਿ ਪਿਰੀ ਨਿਹਾਲਿ ॥੧੨੦॥
તમારા માથા અને પગે તમારું શું ખોટું કર્યું છે (તમે તેમને શા માટે નુકસાન પહોંચાડો છો) અંતર્મનમાં જ માલિક ને જો || ૧૨૦ ||
ਹਉ ਢੂਢੇਦੀ ਸਜਣਾ ਸਜਣੁ ਮੈਡੇ ਨਾਲਿ ॥
“(આત્મા-સ્ત્રી કહે છે) હું જે સજ્જનરૂપી પ્રભુને શોધી રહી છું, તે સજ્જન તો મારી સાથે (મારા મનમાં) છે.
ਨਾਨਕ ਅਲਖੁ ਨ ਲਖੀਐ ਗੁਰਮੁਖਿ ਦੇਇ ਦਿਖਾਲਿ ॥੧੨੧॥
હે નાનક! તે અદૃશ્ય પ્રભુને જોઈ શકાતા નથી, વાસ્તવમાં માત્ર ગુરુ જ તેના દર્શન કરાવે છે ||૧૨૧||
ਹੰਸਾ ਦੇਖਿ ਤਰੰਦਿਆ ਬਗਾ ਆਇਆ ਚਾਉ ॥
હંસો (મહાપુરુષો) ને (ભવસાગરમાં) તરતા જોઈને બગલા (ઢોંગીઓ) ને પણ ઉત્સાહિત થઈ ગયા,
ਡੁਬਿ ਮੁਏ ਬਗ ਬਪੁੜੇ ਸਿਰੁ ਤਲਿ ਉਪਰਿ ਪਾਉ ॥੧੨੨॥
પરંતુ બિચારા બગલો પાણીમાં ડૂબી ગયો, તેમનું માથું નીચે અને પગ ઉપર થઇ ગયું ||૧૨૨||
ਮੈ ਜਾਣਿਆ ਵਡ ਹੰਸੁ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈ ਕੀਤਾ ਸੰਗੁ ॥
હું સમજી ગયો હતો કે આ એક મોટો હંસ (મહાન માણસ) છે, ત્યારે જ હું તેની સાથે ગયો.
ਜੇ ਜਾਣਾ ਬਪੁੜਾ ਜਨਮਿ ਨ ਭੇੜੀ ਅੰਗੁ ॥੧੨੩॥
પણ જો મને ખબર હોત કે તે ઢોંગી બગલો છે, તો હું ક્યારેય સંગત ના કરતી || ૧૨૩ ||
ਕਿਆ ਹੰਸੁ ਕਿਆ ਬਗੁਲਾ ਜਾ ਕਉ ਨਦਰਿ ਧਰੇ ॥
શું હંસ (મોટો) અને બગલો (નાનો) હોય, જેના પર ઈશ્વરની કૃપા દ્રષ્ટિ થઇ જાય, તે મહાન છે.
ਜੇ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਨਾਨਕਾ ਕਾਗਹੁ ਹੰਸੁ ਕਰੇ ॥੧੨੪॥
ગુરુ નાનક કહે છે કે જો માલિકની ઇચ્છા હોય, તો તે કાળા કાગડા (ખરાબ માણસ) ને હંસ (સારા માણસ) માં ફેરવી શકે છે. || ૧૨૪ ||
ਸਰਵਰ ਪੰਖੀ ਹੇਕੜੋ ਫਾਹੀਵਾਲ ਪਚਾਸ ॥
જગતરૂપી સરોવરમાં જીવરૂપી પક્ષી એકલો જ છે, જેના ફસાવનારા (કામદિક) પચાસ છે.
ਇਹੁ ਤਨੁ ਲਹਰੀ ਗਡੁ ਥਿਆ ਸਚੇ ਤੇਰੀ ਆਸ ॥੧੨੫॥
આ દેહ દુર્ગુણોના તરંગોમાં ફસાય છે, આમાંથી નીકળવા માટે હે પ્રભુ! તમારી એકમાત્ર આશા છે || ૧૨૫ ||
ਕਵਣੁ ਸੁ ਅਖਰੁ ਕਵਣੁ ਗੁਣੁ ਕਵਣੁ ਸੁ ਮਣੀਆ ਮੰਤੁ ॥
તે કયો અક્ષર (શબ્દ) છે, કયો ગુણ કે કયો મંત્ર છે.
ਕਵਣੁ ਸੁ ਵੇਸੋ ਹਉ ਕਰੀ ਜਿਤੁ ਵਸਿ ਆਵੈ ਕੰਤੁ ॥੧੨੬॥
મારે કેવો વેશ પહેરવો જોઈએ, જેથી મારા પ્રભુ મારા નિયંત્રણમાં આવી શકે? || ૧૨૬ ||
ਨਿਵਣੁ ਸੁ ਅਖਰੁ ਖਵਣੁ ਗੁਣੁ ਜਿਹਬਾ ਮਣੀਆ ਮੰਤੁ ॥
જવાબ છે- નમ્ર ભાષા અપનાવો, જો કોઈ ખરાબ બોલે તો ક્ષમાનો ગુણ ગ્રહણ કરો, જીભથી મધુર બોલવાનો મંત્ર અપનાવો.
ਏ ਤ੍ਰੈ ਭੈਣੇ ਵੇਸ ਕਰਿ ਤਾਂ ਵਸਿ ਆਵੀ ਕੰਤੁ ॥੧੨੭॥
પ્રભુ બહેન! આ ત્રણ સદગુણો છે, તેનો વેશ ધારણ કરો, પતિ-પ્રભુ તમારા વશમાં આવશે ||૧૨૭ ||
ਮਤਿ ਹੋਦੀ ਹੋਇ ਇਆਣਾ ॥
જે જ્ઞાની હોવા છતાં પણ પોતાને મૂર્ખ માને છે,
ਤਾਣ ਹੋਦੇ ਹੋਇ ਨਿਤਾਣਾ ॥
મજબૂત હોવા છતાં નબળા બનીને રહે, (એટલે કે, નિર્દોષો પર જુલમ ન કરે)
ਅਣਹੋਦੇ ਆਪੁ ਵੰਡਾਏ ॥
જે કઈ પણ પાસે હોય, વહેંચીને ખાતો હોય, (ગરીબોમાં વહેંચે છે)
ਕੋ ਐਸਾ ਭਗਤੁ ਸਦਾਏ ॥੧੨੮॥
વાસ્તવમાં એવો મનુષ્ય જ પરમ ભક્ત કહેવાય છે. || ૧૨૮ ||
ਇਕੁ ਫਿਕਾ ਨ ਗਾਲਾਇ ਸਭਨਾ ਮੈ ਸਚਾ ਧਣੀ ॥
બધા જીવોમાં ફક્ત સાચા ગુરુ જ છે, તેથી કોઈની સાથે કડવા કે ખરાબ શબ્દો બોલશો નહીં.
ਹਿਆਉ ਨ ਕੈਹੀ ਠਾਹਿ ਮਾਣਕ ਸਭ ਅਮੋਲਵੇ ॥੧੨੯॥
કોઈનું દિલ ન દુભાવો, મોતીરૂપી દરેક હ્રદય અમૂલ્ય છે|| ૧૨૯ ||
ਸਭਨਾ ਮਨ ਮਾਣਿਕ ਠਾਹਣੁ ਮੂਲਿ ਮਚਾਂਗਵਾ ॥
દરેકનું મન મોતીરૂપ છે.તેમને દુઃખી કરવા એ સારી વાત નથી.
ਜੇ ਤਉ ਪਿਰੀਆ ਦੀ ਸਿਕ ਹਿਆਉ ਨ ਠਾਹੇ ਕਹੀ ਦਾ ॥੧੩੦॥
જો ઈશ્વરને પામવાની ઈચ્છા હોય તો કોઈનું દિલ ન દુભાવો || ૧૩૦ ||