ਬੇਦੁ ਪੁਕਾਰੈ ਮੁਖ ਤੇ ਪੰਡਤ ਕਾਮਾਮਨ ਕਾ ਮਾਠਾ ॥
પંડિત પોતાના મુખથી વેદ વાંચે છે પરંતુ નામ-અભ્યાસ કરવામાં આળસુ છે
ਮੋਨੀ ਹੋਇ ਬੈਠਾ ਇਕਾਂਤੀ ਹਿਰਦੈ ਕਲਪਨ ਗਾਠਾ ॥
મૌની એકાંતમાં ધ્યાન લગાવી બેસી જાય છે પરંતુ તેના હૃદયમાં મુશ્કેલીઓની ગાંઠ પડી જાય છે
ਹੋਇ ਉਦਾਸੀ ਗ੍ਰਿਹੁ ਤਜਿ ਚਲਿਓ ਛੁਟਕੈ ਨਾਹੀ ਨਾਠਾ ॥੧॥
મનુષ્ય વિરક્ત બનીને ઘર-ગૃહસ્થીને છોડીને ચાલી જાય છે પરંતુ ઘર છોડવાથી તેની તૃષ્ણાનો અંત થતો નથી ॥૧॥
ਜੀਅ ਕੀ ਕੈ ਪਹਿ ਬਾਤ ਕਹਾ ॥
હું પોતાના મનની વાત કોને કહું?
ਆਪਿ ਮੁਕਤੁ ਮੋ ਕਉ ਪ੍ਰਭੁ ਮੇਲੇ ਐਸੋ ਕਹਾ ਲਹਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આવો સંત ક્યાંથી શોધી લઉં જે પોતે બંધનોથી મુક્ત છે અને મને પણ પ્રભુથી મળાવી દે ॥૧॥વિરામ॥
ਤਪਸੀ ਕਰਿ ਕੈ ਦੇਹੀ ਸਾਧੀ ਮਨੂਆ ਦਹ ਦਿਸ ਧਾਨਾ ॥
તપસ્વીએ તપસ્યા કરીને શરીરની સાધના કરી લીધી પરંતુ મન તો પણ દસેય દિશાઓમાં ભટકતું રહે છે
ਬ੍ਰਹਮਚਾਰਿ ਬ੍ਰਹਮਚਜੁ ਕੀਨਾ ਹਿਰਦੈ ਭਇਆ ਗੁਮਾਨਾ ॥
બ્રહ્મચારીએ બ્રહ્મચર્ય તો ધારણ કરી લીધું પરંતુ તેના હૃદયમાં ઘમંડ ઉત્પન્ન થઈ ગયું
ਸੰਨਿਆਸੀ ਹੋਇ ਕੈ ਤੀਰਥਿ ਭ੍ਰਮਿਓ ਉਸੁ ਮਹਿ ਕ੍ਰੋਧੁ ਬਿਗਾਨਾ ॥੨॥
કોઈ સન્યાસી બનીને તીર્થ પર ભટકતો રહે છે પરંતુ મનમાં ક્રોધ જ ભરેલો રહ્યો જેણે તેને મૂર્ખ બનાવી દીધો ॥૨॥
ਘੂੰਘਰ ਬਾਧਿ ਭਏ ਰਾਮਦਾਸਾ ਰੋਟੀਅਨ ਕੇ ਓਪਾਵਾ ॥
ઘણા લોકોના પગમાં ઘૂંઘરું બાંધીને મંદિરમાં નાચવા વાળા રામના દાસ બની જાય છે પરંતુ આ કામ પણ પરંતુ આ કામ પણ તેનું પૈસા કમાવવાનું એક સાધન છે
ਬਰਤ ਨੇਮ ਕਰਮ ਖਟ ਕੀਨੇ ਬਾਹਰਿ ਭੇਖ ਦਿਖਾਵਾ ॥
કોઈએ વ્રત-ઉપાસના રાખ્યા, નિયમ તેમજ છ કર્મ કર્યા પરંતુ આ પણ તેનો લોક-દેખાડો જ છે
ਗੀਤ ਨਾਦ ਮੁਖਿ ਰਾਗ ਅਲਾਪੇ ਮਨਿ ਨਹੀ ਹਰਿ ਹਰਿ ਗਾਵਾ ॥੩॥
ઘણા લોકો મુખથી ભજન ગાય છે નાદ વગાડતા તેમજ રાગ આલાપે છે પરંતુ મનથી હરિ-નામ ગાતા નથી ॥૩॥
ਹਰਖ ਸੋਗ ਲੋਭ ਮੋਹ ਰਹਤ ਹਹਿ ਨਿਰਮਲ ਹਰਿ ਕੇ ਸੰਤਾ ॥
નિર્મળ જીવનવાળા હરિના સંતજન ખુશી-ગમ તેમજ લોભ-મોહથી હંમેશા નિર્લિપ્ત હોય છે
ਤਿਨ ਕੀ ਧੂੜਿ ਪਾਏ ਮਨੁ ਮੇਰਾ ਜਾ ਦਇਆ ਕਰੇ ਭਗਵੰਤਾ ॥
જો પરમાત્મા દયા કરે તો મારા મનને તેની ચરણ ધૂળ પ્રાપ્ત થાય છે
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਗੁਰੁ ਪੂਰਾ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਉਤਰੀ ਮਨ ਕੀ ਚਿੰਤਾ ॥੪॥
હે નાનક! જ્યારે સંપૂર્ણ ગુરુથી સાક્ષાત્કાર થયો તો મનની બધી ચિંતા દૂર થઈ ગઈ ॥૪॥
ਮੇਰਾ ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਹਰਿ ਰਾਇਆ ॥
મારા પરમાત્મા અંતર્યામી છે
ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਜਾਣੈ ਮੇਰੇ ਜੀਅ ਕਾ ਪ੍ਰੀਤਮੁ ਬਿਸਰਿ ਗਏ ਬਕਬਾਇਆ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ਦੂਜਾ ॥੬॥੧੫॥
તે મારા મનની દરેક વાત જાણે છે તે મારા તેથી નકામી વાતો ભુલાય ગઈ છે ॥૬॥૧૫॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੫ ॥
મારુ મહેલ ૫॥
ਕੋਟਿ ਲਾਖ ਸਰਬ ਕੋ ਰਾਜਾ ਜਿਸੁ ਹਿਰਦੈ ਨਾਮੁ ਤੁਮਾਰਾ ॥
હે પરમાત્મા! જેના હૃદયમાં તારું નામ છે તે તો લાખો-કરોડો બધાનો રાજા છે
ਜਾ ਕਉ ਨਾਮੁ ਨ ਦੀਆ ਮੇਰੈ ਸਤਿਗੁਰਿ ਸੇ ਮਰਿ ਜਨਮਹਿ ਗਾਵਾਰਾ ॥੧॥
પરંતુ જેને સદ્દગુરૂનું નામ પ્રદાન કર્યું નથી તે મૂર્ખ જન્મ-મરણમાં જ ફસાઈ રહે છે ॥૧॥
ਮੇਰੇ ਸਤਿਗੁਰ ਹੀ ਪਤਿ ਰਾਖੁ ॥
હે સદ્દગુરુ! તું જ માન-સન્માન રાખનાર છે
ਚੀਤਿ ਆਵਹਿ ਤਬ ਹੀ ਪਤਿ ਪੂਰੀ ਬਿਸਰਤ ਰਲੀਐ ਖਾਕੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જો સ્મરણ આવે તો સંપૂર્ણ સન્માન મળે છે પરંતુ ભુલવાથી જીવ રાખમાં મળી જાય છે॥૧॥વિરામ॥
ਰੂਪ ਰੰਗ ਖੁਸੀਆ ਮਨ ਭੋਗਣ ਤੇ ਤੇ ਛਿਦ੍ਰ ਵਿਕਾਰਾ ॥
દુનિયાના જેટલા પણ રૂપ, રંગ, ખુશી તેમજ મનના ભોગનાર પદાર્થ છે આ બધા અવગુણ અને પાપ છે
ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਕਲਿਆਣਾ ਸੂਖ ਸਹਜੁ ਇਹੁ ਸਾਰਾ ॥੨॥
હરિનું નામ એવી નિધિ છે જે કલ્યાણકારી, સુખદાયક તેમજ શ્રેષ્ઠ પદાર્થ છે ॥૨॥
ਮਾਇਆ ਰੰਗ ਬਿਰੰਗ ਖਿਨੈ ਮਹਿ ਜਿਉ ਬਾਦਰ ਕੀ ਛਾਇਆ ॥
વાદળનો છાયાની જેમ માયાના રંગ-વીરંગ વિલાસ ક્ષણમાં જ નાશ થઈ જાય છે
ਸੇ ਲਾਲ ਭਏ ਗੂੜੈ ਰੰਗਿ ਰਾਤੇ ਜਿਨ ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਗਾਇਆ ॥੩॥
જેમને ગુરુથી મળીને પ્રભુનું ગુણગાન કર્યું છે તે સત્યના ઊંડા રંગમાં લીન થઈને લાલ થઈ ગયા છે॥3॥
ਊਚ ਮੂਚ ਅਪਾਰ ਸੁਆਮੀ ਅਗਮ ਦਰਬਾਰਾ ॥
સર્વોપરી, અપરંપાર સ્વામીનો દરબાર અગમ્ય છે
ਨਾਮੋ ਵਡਿਆਈ ਸੋਭਾ ਨਾਨਕ ਖਸਮੁ ਪਿਆਰਾ ॥੪॥੭॥੧੬॥
હે નાનક! પ્રભુ-નામની મહાનતા તેમજ શોભા ફેલાયેલી છે તે માલિક ખુબ પ્રિય છે ॥૪॥૭॥૧૬॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੫ ਘਰੁ ੪
મારુ મહેલ ૫ ઘર ૪॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા સદ્દગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਓਅੰਕਾਰਿ ਉਤਪਾਤੀ ॥
ૐકારથી આખી ઉત્પત્તિ છે
ਕੀਆ ਦਿਨਸੁ ਸਭ ਰਾਤੀ ॥
તેણે દિવસ-રાત કર્યા અને
ਵਣੁ ਤ੍ਰਿਣੁ ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਪਾਣੀ ॥
જંગલ-વનસ્પતિ, પાણી અને ત્રણ લોકનું નિર્માણ કર્યું
ਚਾਰਿ ਬੇਦ ਚਾਰੇ ਖਾਣੀ ॥
ઋગ્વેદ, સામવેદ, યજુર્વેદ તેમજ અથર્વવેદ ઉત્પન્ન કરનાર ચાર સ્ત્રોત-ઈંડાથી, ગર્ભથી, ગરમીથી તેમ જ ડાળીથી
ਖੰਡ ਦੀਪ ਸਭਿ ਲੋਆ ॥
ધરતીના નવ ખંડ, સાત દ્વીપ અને ચૌદ લોક
ਏਕ ਕਵਾਵੈ ਤੇ ਸਭਿ ਹੋਆ ॥੧॥
બધા એક ૐકાર શબ્દથી જ ઉત્પન્ન થયેલા છે ॥૧॥
ਕਰਣੈਹਾਰਾ ਬੂਝਹੁ ਰੇ ॥
હે જીવ! રચનહાર પ્રભુને સમજો
ਸਤਿਗੁਰੁ ਮਿਲੈ ਤ ਸੂਝੈ ਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરંતુ જો સદ્દગુરુ મળી જાય તો જ સમજ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૧॥ વિરામ॥
ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਕੀਆ ਪਸਾਰਾ ॥
પ્રભુએ રજ, તમ તેમજ સત રૂપી ત્રિગુણોનો જગતમાં ફેલાવો કર્યો
ਨਰਕ ਸੁਰਗ ਅਵਤਾਰਾ ॥
કારણ કે નર્ક, સ્વર્ગ તેમજ અવતારોની રચના કરી દીધી
ਹਉਮੈ ਆਵੈ ਜਾਈ ॥
અહમના કારણે જીવ જન્મ-મરણના ચક્રમાં પડી ગયો
ਮਨੁ ਟਿਕਣੁ ਨ ਪਾਵੈ ਰਾਈ ॥
તેનું મન થોડા સમય માટે પણ ટકતું નથી