ਗੰਗਾ ਜਮੁਨਾ ਕੇਲ ਕੇਦਾਰਾ ॥
ગંગા, યમુના, વૃંદાવન, કેદારનાથ,
ਕਾਸੀ ਕਾਂਤੀ ਪੁਰੀ ਦੁਆਰਾ ॥
કાશી, મથુરા. દ્વારકા, પુરી,
ਗੰਗਾ ਸਾਗਰੁ ਬੇਣੀ ਸੰਗਮੁ ਅਠਸਠਿ ਅੰਕਿ ਸਮਾਈ ਹੇ ॥੯॥
ગંગાસાગર અને ત્રિવેણી સંગમ વગેરે અડસઠ તીર્થ પ્રભુના સ્વરૂપમાં જ લીન બનેલ છે ॥૯॥
ਆਪੇ ਸਿਧ ਸਾਧਿਕੁ ਵੀਚਾਰੀ ॥
તે પોતે જ સિદ્ધ, સાધક તેમજ વિચાર કરનાર વિદ્વાન છે.
ਆਪੇ ਰਾਜਨੁ ਪੰਚਾ ਕਾਰੀ ॥
પંચોની સભામાં તે પોતે જ રાજા છે.
ਤਖਤਿ ਬਹੈ ਅਦਲੀ ਪ੍ਰਭੁ ਆਪੇ ਭਰਮੁ ਭੇਦੁ ਭਉ ਜਾਈ ਹੇ ॥੧੦॥
પ્રભુ પોતે જ ન્યાયાધીશ બનીને સિંહાસન પર બેસે છે અને તેની કૃપાથી ભ્રમ, તફાવત તેમજ ભય દૂર થઈ જાય છે ॥૧૦॥
ਆਪੇ ਕਾਜੀ ਆਪੇ ਮੁਲਾ ॥
કાજી તેમજ મુલ્લા તે પોતે જ છે.
ਆਪਿ ਅਭੁਲੁ ਨ ਕਬਹੂ ਭੁਲਾ ॥
તે અવિસ્મરણીય છે અને ક્યારેય ભૂલ્યો નથી,
ਆਪੇ ਮਿਹਰ ਦਇਆਪਤਿ ਦਾਤਾ ਨਾ ਕਿਸੈ ਕੋ ਬੈਰਾਈ ਹੇ ॥੧੧॥
તે દાતા ખુબ કૃપાળુ તેમજ દયાળુ છે અને તેનો કોઈથી કોઈ વેર નથી ॥૧૧॥
ਜਿਸੁ ਬਖਸੇ ਤਿਸੁ ਦੇ ਵਡਿਆਈ ॥
જેના પર કૃપા કરે છે, તેને જ યશ આપે છે.
ਸਭਸੈ ਦਾਤਾ ਤਿਲੁ ਨ ਤਮਾਈ ॥
તે બધાનો દાતા છે, જેને તલ માત્ર કોઈ વાતનો કોઈ લાભ નથી.
ਭਰਪੁਰਿ ਧਾਰਿ ਰਹਿਆ ਨਿਹਕੇਵਲੁ ਗੁਪਤੁ ਪ੍ਰਗਟੁ ਸਭ ਠਾਈ ਹੇ ॥੧੨॥
ગુપ્ત તેમજ પ્રગટ રૂપમાં બધા સ્થાનો પર તે શુદ્ધ રૂપમાં સર્વવ્યાપક થઈ રહ્યો છે ॥૧૨॥
ਕਿਆ ਸਾਲਾਹੀ ਅਗਮ ਅਪਾਰੈ ॥
અગમ્ય, અપાર પ્રભુના શું વખાણ કરું,
ਸਾਚੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਮੁਰਾਰੈ ॥
પરમ-સત્ય સર્જનહાર
ਜਿਸ ਨੋ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਿਸੁ ਮੇਲੇ ਮੇਲਿ ਮਿਲੈ ਮੇਲਾਈ ਹੇ ॥੧੩॥
જેના પર કરુણા-દ્રષ્ટિ કરે છે, તેને સાથે મળાવી લે છે, મળાવનાર આ જ છે ॥૧૩॥
ਬ੍ਰਹਮਾ ਬਿਸਨੁ ਮਹੇਸੁ ਦੁਆਰੈ ॥ ਊਭੇ ਸੇਵਹਿ ਅਲਖ ਅਪਾਰੈ ॥
બ્રહ્મા, વિષ્ણુ તેમજ શિવશંકર પણ અલખ-અપાર પરમાત્માના દરવાજા પર ઉભો તેની સેવામાં લીન છે અને
ਹੋਰ ਕੇਤੀ ਦਰਿ ਦੀਸੈ ਬਿਲਲਾਦੀ ਮੈ ਗਣਤ ਨ ਆਵੈ ਕਾਈ ਹੇ ॥੧੪॥
કેટલીય સૃષ્ટિ તેના દરવાજા પર ફરિયાદ કરી રહી છે પરંતુ તેની ગણના કરવી સંભવ નથી ॥૧૪॥
ਸਾਚੀ ਕੀਰਤਿ ਸਾਚੀ ਬਾਣੀ ॥
તેની વાણી તેમજ કીર્તિ હંમેશા સત્ય છે અને
ਹੋਰ ਨ ਦੀਸੈ ਬੇਦ ਪੁਰਾਣੀ ॥
વેદો-પુરાણોમાં પણ સત્યની સ્તુતિ સિવાય કંઈ દેખાઈ દેતું નથી.
ਪੂੰਜੀ ਸਾਚੁ ਸਚੇ ਗੁਣ ਗਾਵਾ ਮੈ ਧਰ ਹੋਰ ਨ ਕਾਈ ਹੇ ॥੧੫॥
પરમાત્માનું નામ જ મારી જીવન-પૂંજી છે, તેનું જ ગુણગાન કરું છું અને તેના સિવાય મારી બીજી કોઈ નિર્ભરતા નથી ॥૧૫॥
ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਸਾਚਾ ਹੈ ਭੀ ਹੋਸੀ ॥
યુગો-યુગાંતરોથી પરમ-સત્ય પરમાત્મા જ છે, તે વર્તમાનમાં પણ છે અને ભવિષ્યમાં પણ એક તે જ થશે.
ਕਉਣੁ ਨ ਮੂਆ ਕਉਣੁ ਨ ਮਰਸੀ ॥
તે કોણ છે જે મર્યો નથી અને કોણ છે જે મરશે નહિ.
ਨਾਨਕੁ ਨੀਚੁ ਕਹੈ ਬੇਨੰਤੀ ਦਰਿ ਦੇਖਹੁ ਲਿਵ ਲਾਈ ਹੇ ॥੧੬॥੨॥
ગુરુ નાનક પોતાને નિમ્ન માનતા વિનંતી કરે છે કે પરમાત્મામાં ધ્યાન લગાવીને તેને હૃદય ઘરમાં જ જોઈ લે ॥૧૬॥૨॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧ ॥
મારુ મહેલ ૧॥
ਦੂਜੀ ਦੁਰਮਤਿ ਅੰਨੀ ਬੋਲੀ ॥
દ્વૈત ભાવ તેમજ દુર્બુદ્ધિને કારણે જીવરૂપી નારી અંધ તેમજ બહેરી થઈ ચુકી છે.
ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਕੀ ਕਚੀ ਚੋਲੀ ॥
તેને કામ-ક્રોધની કાચી ચોલી ધારણ કરેલ છે.
ਘਰਿ ਵਰੁ ਸਹਜੁ ਨ ਜਾਣੈ ਛੋਹਰਿ ਬਿਨੁ ਪਿਰ ਨੀਦ ਨ ਪਾਈ ਹੇ ॥੧॥
તે કિશોરી આ વાતથી બેખબર છે કે તેનો પતિ-પ્રભુ હૃદય-ઘરમાં જ છે, પોતાના સ્વામી વગર તેને રાતે ઊંઘ પણ આવતી નથી ॥૧॥
ਅੰਤਰਿ ਅਗਨਿ ਜਲੈ ਭੜਕਾਰੇ ॥ ਮਨਮੁਖੁ ਤਕੇ ਕੁੰਡਾ ਚਾਰੇ ॥
મનમાં તૃષણાગ્નિ ભડકતી રહે છે અને મનમુખ ચારેય દિશાઓમાં ઉમ્મીદ લગાવીને રહે છે.
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਕਿਉ ਸੁਖੁ ਪਾਈਐ ਸਾਚੇ ਹਾਥਿ ਵਡਾਈ ਹੇ ॥੨॥
સદ્દગુરૂની સેવા કર્યા વગર સુખ કોને પ્રાપ્ત થઈ શકે છે, આ મોટાઈ તો સાચા પરમેશ્વરના હાથમાં છે ॥૨॥
ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਅਹੰਕਾਰੁ ਨਿਵਾਰੇ ॥
જે વાસના, ક્રોધ તેમજ અહંકારનું નિવારણ કરે છે,
ਤਸਕਰ ਪੰਚ ਸਬਦਿ ਸੰਘਾਰੇ ॥
શબ્દ દ્વારા કામાદિક પાંચ ચોરોને મારે છે અને
ਗਿਆਨ ਖੜਗੁ ਲੈ ਮਨ ਸਿਉ ਲੂਝੈ ਮਨਸਾ ਮਨਹਿ ਸਮਾਈ ਹੇ ॥੩॥
જ્ઞાનરૂપી ખડગ લઈને મનથી ઝઝૂમે છે, તેની તમામ લાલચ મનમાં જ સમાઈ જાય છે ॥૩॥
ਮਾ ਕੀ ਰਕਤੁ ਪਿਤਾ ਬਿਦੁ ਧਾਰਾ ॥
માના રક્ત તેમજ પિતાના વીર્યથી તે
ਮੂਰਤਿ ਸੂਰਤਿ ਕਰਿ ਆਪਾਰਾ ॥
મનુષ્ય-શરીરરુપી સુંદર મૂર્તિનું નિર્માણ કર્યું.
ਜੋਤਿ ਦਾਤਿ ਜੇਤੀ ਸਭ ਤੇਰੀ ਤੂ ਕਰਤਾ ਸਭ ਠਾਈ ਹੇ ॥੪॥
બધામાં તારો પ્રાણ-પ્રકાશ હાજર છે, તું બનાવનાર છે, સર્વવ્યાપક છે ॥૪॥
ਤੁਝ ਹੀ ਕੀਆ ਜੰਮਣ ਮਰਣਾ ॥
જીવન-મૃત્યુ તે જ બનાવ્યું છે,
ਗੁਰ ਤੇ ਸਮਝ ਪੜੀ ਕਿਆ ਡਰਣਾ ॥
ગુરુથી આ રહસ્યનું જ્ઞાન થઈ ગયું છે, આથી હવે મૃત્યુથી શું ડરવું.
ਤੂ ਦਇਆਲੁ ਦਇਆ ਕਰਿ ਦੇਖਹਿ ਦੁਖੁ ਦਰਦੁ ਸਰੀਰਹੁ ਜਾਈ ਹੇ ॥੫॥
તું ખુબ દયાળુ છે, જેને દયા-દ્રષ્ટિથી જોવે છે, તેના શરીરથી દુઃખ-ઇજા મટી જાય છે ॥૫॥
ਨਿਜ ਘਰਿ ਬੈਸਿ ਰਹੇ ਭਉ ਖਾਇਆ ॥
જે સાચા ઘરમાં નિવાસ કરી લે છે, તેને મૃત્યુના ભયને ગળી લીધો છે.
ਧਾਵਤ ਰਾਖੇ ਠਾਕਿ ਰਹਾਇਆ ॥
તેને ભટકતા મન પર અંકુશ લગાવી લીધો છે અને તેનું હૃદય-કમળ ખીલી ગયું છે.
ਕਮਲ ਬਿਗਾਸ ਹਰੇ ਸਰ ਸੁਭਰ ਆਤਮ ਰਾਮੁ ਸਖਾਈ ਹੇ ॥੬॥
તેનું જ્ઞાનેન્દ્રિયો રૂપી સરોવર નામ અમૃતના જળથી પુષ્કળ થઈ ગયું છે અને રામ જ તેનો મિત્ર બની ગયો છે ॥૬॥
ਮਰਣੁ ਲਿਖਾਇ ਮੰਡਲ ਮਹਿ ਆਏ ॥
બધા જીવ મૃત્યુની તિથિ લખાવીને પૃથ્વીમાં આવે છે.
ਕਿਉ ਰਹੀਐ ਚਲਣਾ ਪਰਥਾਏ ॥
જયારે મૃત્યુ સ્થિર છે તો કોઈ કેવી રીતે હંમેશા માટે રહી શકે છે. તેને ફરી પરલોક ગમન જ કરવાનું છે.
ਸਚਾ ਅਮਰੁ ਸਚੇ ਅਮਰਾ ਪੁਰਿ ਸੋ ਸਚੁ ਮਿਲੈ ਵਡਾਈ ਹੇ ॥੭॥
પ્રભુનો હુકમ સ્થિર છે, જે તેના હુકમનું પાલન કરે છે, તે સચખંડ પહોંચી જાય છે અને સત્યથી જ તેને મોટાઈ મળે છે ॥૭॥
ਆਪਿ ਉਪਾਇਆ ਜਗਤੁ ਸਬਾਇਆ ॥
આખું જગત પ્રભુએ પોતે જ ઉત્પન્ન કર્યું છે.
ਜਿਨਿ ਸਿਰਿਆ ਤਿਨਿ ਧੰਧੈ ਲਾਇਆ ॥
જેને આ જગત-ફેલાવ કર્યો છે, તેણે પોતે જીવોને અલગ અલગ કાર્યોમાં લગાવી દીધા છે.