ਅਤਿ ਰਸੁ ਮੀਠਾ ਨਾਮੁ ਪਿਆਰਾ ॥
પ્રેમાળ નામ ખુબ જ મીઠો રસ છે.
ਨਾਨਕ ਕਉ ਜੁਗਿ ਜੁਗਿ ਹਰਿ ਜਸੁ ਦੀਜੈ ਹਰਿ ਜਪੀਐ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥੫॥
હે હરિ! નાનકને યુગ-યુગ પોતાનો યશ આપતો રહે, તારું જાપ કરીને અંત મેળવી શક્યો નહિ ॥૫॥
ਅੰਤਰਿ ਨਾਮੁ ਪਰਾਪਤਿ ਹੀਰਾ ॥
હરિ-નામરૂપી હીરો મનમાં જ પ્રાપ્ત થાય છે અને
ਹਰਿ ਜਪਤੇ ਮਨੁ ਮਨ ਤੇ ਧੀਰਾ ॥
મનમાં જ હરિ-નામ જપવાથી મનને ધીરજ થઈ જાય છે.
ਦੁਘਟ ਘਟ ਭਉ ਭੰਜਨੁ ਪਾਈਐ ਬਾਹੁੜਿ ਜਨਮਿ ਨ ਜਾਇਆ ॥੬॥
જે મનુષ્ય સખત રસ્તા પર ચાલીને ભયભંજન પરમાત્માને મેળવી લે છે, તે ફરી જન્મ-મરણના ચક્રમાં પડતો નથી ॥૬॥
ਭਗਤਿ ਹੇਤਿ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਤਰੰਗਾ ॥
ગુરુના શબ્દ દ્વારા ભક્તિ માટે મનમાં ઉમંગની તરંગો ઉત્પન્ન થઈ ગઈ છે અને
ਹਰਿ ਜਸੁ ਨਾਮੁ ਪਦਾਰਥੁ ਮੰਗਾ ॥
હરિ-યશ તેમજ નામ-પદાર્થ જ માગું છું.
ਹਰਿ ਭਾਵੈ ਗੁਰ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਏ ਹਰਿ ਤਾਰੇ ਜਗਤੁ ਸਬਾਇਆ ॥੭॥
જો પરમાત્માને સ્વીકાર હોય તો તે ગુરુથી મળાવી દે છે અને તે આખા જગતનો ઉદ્ધારક છે ॥૭॥
ਜਿਨਿ ਜਪੁ ਜਪਿਓ ਸਤਿਗੁਰ ਮਤਿ ਵਾ ਕੇ ॥
જેને હરિનું નામ જપ્યું છે, તેને ગુરુની શિક્ષા પ્રાપ્ત થઈ ગઈ છે અને
ਜਮਕੰਕਰ ਕਾਲੁ ਸੇਵਕ ਪਗ ਤਾ ਕੇ ॥
યમદૂત તેમજ કાળ પણ તેની સેવા કરે છે.
ਊਤਮ ਸੰਗਤਿ ਗਤਿ ਮਿਤਿ ਊਤਮ ਜਗੁ ਭਉਜਲੁ ਪਾਰਿ ਤਰਾਇਆ ॥੮॥
ઉત્તમ સંગતિ કરવાથી જીવન-મુક્તિ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે અને ભયાનક જગત-સંસારથી ઉદ્ધાર થઈ જાય છે ॥૮॥
ਇਹੁ ਭਵਜਲੁ ਜਗਤੁ ਸਬਦਿ ਗੁਰ ਤਰੀਐ ॥
આ જગત-સાગર તો શબ્દ-ગુરુ દ્વારા જ પાર કરી શકાય છે,
ਅੰਤਰ ਕੀ ਦੁਬਿਧਾ ਅੰਤਰਿ ਜਰੀਐ ॥
શબ્દ દ્વારા મનની મુશ્કેલી મનમાં જ સળગી જાય છે.
ਪੰਚ ਬਾਣ ਲੇ ਜਮ ਕਉ ਮਾਰੈ ਗਗਨੰਤਰਿ ਧਣਖੁ ਚੜਾਇਆ ॥੯॥
સત્ય, સંતોષ, દયા, ધર્મ તેમજ ધીરજરૂપી પાંચ બર્ન લઈને જ યમને મારી શકાય છે અને દસમા દરવાજામાં ધનુષ ચઢાવાય છે ॥૯
ਸਾਕਤ ਨਰਿ ਸਬਦ ਸੁਰਤਿ ਕਿਉ ਪਾਈਐ ॥
પદાર્થવાદી જીવ શબ્દોમાં ધ્યાન લગાવ્યા વગર કઈ રીતે મોક્ષ મેળવી શકે છે.
ਸਬਦ ਸੁਰਤਿ ਬਿਨੁ ਆਈਐ ਜਾਈਐ ॥
શબ્દમાં લગન લગાવ્યા વગર આવકજાવક બની રહે છે.
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਮੁਕਤਿ ਪਰਾਇਣੁ ਹਰਿ ਪੂਰੈ ਭਾਗਿ ਮਿਲਾਇਆ ॥੧੦॥
હે નાનક! ગુરુથી જ મુક્તિ સંભવ છે અને પૂર્ણ નસીબથી જ પરમાત્મા ગુરૂથી મળાવે છે ॥૧૦॥
ਨਿਰਭਉ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੈ ਰਖਵਾਲਾ ॥
નિર્ભય સદ્દગુરુ બધા જીવોનો રખેવાળ છે અને
ਭਗਤਿ ਪਰਾਪਤਿ ਗੁਰ ਗੋਪਾਲਾ ॥
ગુરુ-પરમેશ્વરથી જ ભક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે.
ਧੁਨਿ ਅਨੰਦ ਅਨਾਹਦੁ ਵਾਜੈ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਨਿਰੰਜਨੁ ਪਾਇਆ ॥੧੧॥
શબ્દ-ગુરુથી જ પ્રભુ મેળવાય છે અને મનમાં આનંદમયી અનાહત શબ્દ વાગતા રહે છે ॥૧૧॥
ਨਿਰਭਉ ਸੋ ਸਿਰਿ ਨਾਹੀ ਲੇਖਾ ॥
પ્રભુ નિર્ભય છે, તેના માથા પર કર્મોનો કોઈ લેખ નથી.
ਆਪਿ ਅਲੇਖੁ ਕੁਦਰਤਿ ਹੈ ਦੇਖਾ ॥
તે પોતે કર્મોથી રહિત છે અને તેની કુદરતમાં જ તેને જોવાય છે.
ਆਪਿ ਅਤੀਤੁ ਅਜੋਨੀ ਸੰਭਉ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮਤਿ ਸੋ ਪਾਇਆ ॥੧੨॥
હે નાનક! તે પોતે નિર્લેપ, યોનિથી રહિત તેમજ સ્વજન્મા છે, ગુરુ ઉપદેશ પ્રમાણે જ તેને મેળવી શકાય છે ॥૧૨॥
ਅੰਤਰ ਕੀ ਗਤਿ ਸਤਿਗੁਰੁ ਜਾਣੈ ॥
મનની સ્થિતિ સદ્દગુરુ જ જાણે છે.
ਸੋ ਨਿਰਭਉ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਪਛਾਣੈ ॥
જે ગુરુના શબ્દને ઓળખી લે છે, તે જ નીડર છે.
ਅੰਤਰੁ ਦੇਖਿ ਨਿਰੰਤਰਿ ਬੂਝੈ ਅਨਤ ਨ ਮਨੁ ਡੋਲਾਇਆ ॥੧੩॥
તે પ્રભુને પોતાના અંતર્મનમાં જોઈને સમજી લે છે અને તેનું મન બીજે ડોલતું નથી ॥૧૩॥
ਨਿਰਭਉ ਸੋ ਅਭ ਅੰਤਰਿ ਵਸਿਆ ॥
નિર્ભય તે જ છે જેના અંતર્મનમાં સત્ય વસી ગયું છે અને
ਅਹਿਨਿਸਿ ਨਾਮਿ ਨਿਰੰਜਨ ਰਸਿਆ ॥
તે પવિત્ર નામમાં જ લીન રહે છે.
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਜਸੁ ਸੰਗਤਿ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਸਹਜੇ ਸਹਜਿ ਮਿਲਾਇਆ ॥੧੪॥
હે નાનક! સુસંગતિમાં જ હરિ-યશ પ્રાપ્ત થાય છે અને પ્રભુ સરળ સ્વભાવ જ સાથે મળાવી લે છે ॥૧૪॥
ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਣੈ ॥
જે અંદર-બહાર પ્રભુને જ જાણે છે,
ਰਹੈ ਅਲਿਪਤੁ ਚਲਤੇ ਘਰਿ ਆਣੈ ॥
નિર્લિપ્ત રહીને પોતાના સાચા ઘરમાં સ્થિત થઈ જાય છે.
ਊਪਰਿ ਆਦਿ ਸਰਬ ਤਿਹੁ ਲੋਈ ਸਚੁ ਨਾਨਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰਸੁ ਪਾਇਆ ॥੧੫॥੪॥੨੧॥
હે નાનક! ત્રણેય લોકથી ઉપર બધે પરમાત્મા જ હાજર છે, સત્ય નામનો અમૃત-રસ મેળવી લીધો છે ॥૧૫॥૪॥૨૧॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧ ॥
મારુ મહેલ ૧॥
ਕੁਦਰਤਿ ਕਰਨੈਹਾਰ ਅਪਾਰਾ ॥
કુદરત બનાવનાર અપરંપાર છે,
ਕੀਤੇ ਕਾ ਨਾਹੀ ਕਿਹੁ ਚਾਰਾ ॥
તેના ઉત્પન્ન કરેલ જીવનું કોઈ બળ ચાલી શકતું નથી.
ਜੀਅ ਉਪਾਇ ਰਿਜਕੁ ਦੇ ਆਪੇ ਸਿਰਿ ਸਿਰਿ ਹੁਕਮੁ ਚਲਾਇਆ ॥੧॥
જીવોને ઉત્પન્ન કરીને તે પોતે જ ભોજન આપી રહ્યો છે અને બધા પર તેનો હુકમ ચલાવી રહ્યો છે ॥૧॥
ਹੁਕਮੁ ਚਲਾਇ ਰਹਿਆ ਭਰਪੂਰੇ ॥
પોતાનો હુકમ ચલાવીને તે બધામાં સમાઈ રહ્યો છે,
ਕਿਸੁ ਨੇੜੈ ਕਿਸੁ ਆਖਾਂ ਦੂਰੇ ॥
પછી કોને નજીક તેમજ કોને તેનાથી દૂર કહેવાય?
ਗੁਪਤ ਪ੍ਰਗਟ ਹਰਿ ਘਟਿ ਘਟਿ ਦੇਖਹੁ ਵਰਤੈ ਤਾਕੁ ਸਬਾਇਆ ॥੨॥
ગુપ્ત તેમજ પ્રગટ પ્રભુને દરેક શરીરમાં જો, તે બધામાં વ્યાપ્ત છે ॥૨॥
ਜਿਸ ਕਉ ਮੇਲੇ ਸੁਰਤਿ ਸਮਾਏ ॥
જે જીવને તે સાથે ભેળવી લે છે, તેના મનમાં જ સમાઈ જાય છે.
ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਏ ॥
આવો જીવ ગુરુના શબ્દ દ્વારા હરિ-નામનું ધ્યાન કરતો રહે છે.
ਆਨਦ ਰੂਪ ਅਨੂਪ ਅਗੋਚਰ ਗੁਰ ਮਿਲਿਐ ਭਰਮੁ ਜਾਇਆ ॥੩॥
પ્રભુ આનંદ-રૂપ, અનુપમ રુપ તેમજ ઈન્દ્રિયાતીત છે, ગુરુને મળવાથી બધો ભ્રમ દૂર થઈ જાય છે ॥૩॥
ਮਨ ਤਨ ਧਨ ਤੇ ਨਾਮੁ ਪਿਆਰਾ ॥
પરમાત્માનું નામ મન, શરીર તેમજ ધનથી પણ પ્રિય છે અને
ਅੰਤਿ ਸਖਾਈ ਚਲਣਵਾਰਾ ॥
અંતકાળ ચાલતા સમયે તે જ સહાયક થાય છે.