ਜਾਮਿ ਨ ਭੀਜੈ ਸਾਚ ਨਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જ્યાં સુધી સાચા પ્રભુ નામમાં લીન થતા નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਦਸ ਅਠ ਲੀਖੇ ਹੋਵਹਿ ਪਾਸਿ ॥
જો અઢાર પુરાણ લખીને પાસે રખાય,
ਚਾਰੇ ਬੇਦ ਮੁਖਾਗਰ ਪਾਠਿ ॥
ચાર વેદોનું પાઠ મૌખિક કંઠસ્થ હોય,
ਪੁਰਬੀ ਨਾਵੈ ਵਰਨਾਂ ਕੀ ਦਾਤਿ ॥
અનેક પર્વોનું સ્નાન તેમજ અલગ-અલગ જાતિઓના લોકોને દાન-પુણ્ય કર્યું હોય,
ਵਰਤ ਨੇਮ ਕਰੇ ਦਿਨ ਰਾਤਿ ॥੨॥
દિવસ-રાત વ્રત તેમજ નિયમ કરી લીધા હોય ॥૨॥
ਕਾਜੀ ਮੁਲਾਂ ਹੋਵਹਿ ਸੇਖ ॥
અલબત્ત કોઈ કાજી, મુલ્લા, શેખ બની જાય,
ਜੋਗੀ ਜੰਗਮ ਭਗਵੇ ਭੇਖ ॥
કોઈ યોગી બનીને ભગવા વેશ ધારણ કરી લે છે.
ਕੋ ਗਿਰਹੀ ਕਰਮਾ ਕੀ ਸੰਧਿ ॥
કોઈ ગૃહસ્થી બનીને કર્મકાંડ કરે છે,
ਬਿਨੁ ਬੂਝੇ ਸਭ ਖੜੀਅਸਿ ਬੰਧਿ ॥੩॥
પરંતુ જ્યાં સુધી મનુષ્ય પ્રભુના નામનું મહત્વ જાણતો નથી, બધાને ગુનેગારોની જેમ બાંધીને પેશ કરાય છે ॥૩॥
ਜੇਤੇ ਜੀਅ ਲਿਖੀ ਸਿਰਿ ਕਾਰ ॥
સંસારમાં જેટલા પણ જીવ છે, તેના નસીબ-લેખ લખેલ છે.
ਕਰਣੀ ਉਪਰਿ ਹੋਵਗਿ ਸਾਰ ॥
તેના કરેલા કર્મોના આધાર પર પ્રભુના દરબારમાં નિર્ણય થશે.
ਹੁਕਮੁ ਕਰਹਿ ਮੂਰਖ ਗਾਵਾਰ ॥
મૂર્ખ મનુષ્ય વ્યર્થ જ સાંસારિક હુકમ કરતો રહે છે.
ਨਾਨਕ ਸਾਚੇ ਕੇ ਸਿਫਤਿ ਭੰਡਾਰ ॥੪॥੩॥
ગુરુ નાનક ફરમાન કરે છે કે સાચા પરમેશ્વરની સ્તુતિના ભંડાર ભરેલા છે ॥૪॥૩॥
ਬਸੰਤੁ ਮਹਲਾ ੩ ਤੀਜਾ ॥
વસંત મહેલ ૩ ત્રીજો॥
ਬਸਤ੍ਰ ਉਤਾਰਿ ਦਿਗੰਬਰੁ ਹੋਗੁ ॥
જો વસ્ત્ર ઉતારી નગ્ન સાધુ બનાય,
ਜਟਾਧਾਰਿ ਕਿਆ ਕਮਾਵੈ ਜੋਗੁ ॥
જો જટા ધારણ કરી યોગાભ્યાસ કરાય,
ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਨਹੀ ਦਸਵੈ ਦੁਆਰ ॥
કોઈ ફાયદો નથી દસમા દરવાજામાં ધ્યાન લગાવવા પર પણ મન નિર્મળ થતું નથી.
ਭ੍ਰਮਿ ਭ੍ਰਮਿ ਆਵੈ ਮੂੜ੍ਹ੍ਹਾ ਵਾਰੋ ਵਾਰ ॥੧॥
મૂર્ખ મનુષ્ય આ ભ્રમોમાં પડીને વારંવાર સંસારમાં આવતો રહે છે ॥૧॥
ਏਕੁ ਧਿਆਵਹੁ ਮੂੜ੍ਹ੍ਹ ਮਨਾ ॥
હે મૂર્ખ મન! ફક્ત પરમાત્માનું ચિંતન કર,
ਪਾਰਿ ਉਤਰਿ ਜਾਹਿ ਇਕ ਖਿਨਾਂ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
એક પળમાં મુક્તિ થઈ જશે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਸਾਸਤ੍ਰ ਕਰਹਿ ਵਖਿਆਣ ॥
પંડિત સ્મૃતિઓ તેમજ શાસ્ત્રોનું વખાણ કરે છે,
ਨਾਦੀ ਬੇਦੀ ਪੜ੍ਹ੍ਹਹਿ ਪੁਰਾਣ ॥
કોઈ નાદ વગાડે છે, કોઈ વેદોનું પાઠ કરે છે તો કોઈ પુરાણ વાંચે છે,
ਪਾਖੰਡ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਮਨਿ ਕਪਟੁ ਕਮਾਹਿ ॥
પરંતુ કોઇની દ્રષ્ટિ પાખંડથી ભરાયેલી હોય છે અને કોઈ મનમાં કપટ કરે છે,
ਤਿਨ ਕੈ ਰਮਈਆ ਨੇੜਿ ਨਾਹਿ ॥੨॥
આવા લોકોની પાસે તો પરમાત્મા જરાય આવતો નથી ॥૨॥
ਜੇ ਕੋ ਐਸਾ ਸੰਜਮੀ ਹੋਇ ॥
જો કોઈ આવો ધીરજવાન પુરુષ હોય જે
ਕ੍ਰਿਆ ਵਿਸੇਖ ਪੂਜਾ ਕਰੇਇ ॥
કોઈ વિશેષ ક્રિયા કરે છે, રોજ પૂજા-પાઠ જ કરે છે,
ਅੰਤਰਿ ਲੋਭੁ ਮਨੁ ਬਿਖਿਆ ਮਾਹਿ ॥
જો તેના અંતરમનમાં લોભ ભરેલ છે અને મનમાં વિકાર છે તો
ਓਇ ਨਿਰੰਜਨੁ ਕੈਸੇ ਪਾਹਿ ॥੩॥
પછી આવો પુરુષ પરમાત્માને કેવી રીતે મેળવી શકે છે ॥૩॥
ਕੀਤਾ ਹੋਆ ਕਰੇ ਕਿਆ ਹੋਇ ॥
જેને પરમાત્માએ બનાવ્યો છે, તેના કરવાથી શું થઈ શકે છે,
ਜਿਸ ਨੋ ਆਪਿ ਚਲਾਏ ਸੋਇ ॥
જેને પોતે પ્રભુ પોતાની રજાથી ચાલી રહ્યો છે વાસ્તવમાં મનુષ્ય મજબૂર છે, પરમેશ્વર જ તેનાથી બધું કરાવી રહ્યો છે
ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਤਾਂ ਭਰਮੁ ਚੁਕਾਏ ॥
જો તે કરુણા દ્રષ્ટિ કરે તો ભ્રમ નિવૃત્ત કરી દે છે.
ਹੁਕਮੈ ਬੂਝੈ ਤਾਂ ਸਾਚਾ ਪਾਏ ॥੪॥
જો મનુષ્ય તેના હુકમને સમજી લે તો તે પ્રભુને મેળવી લે છે ॥૪॥
ਜਿਸੁ ਜੀਉ ਅੰਤਰੁ ਮੈਲਾ ਹੋਇ ॥
જે મનુષ્યનું મન ગંદુ હોય છે,
ਤੀਰਥ ਭਵੈ ਦਿਸੰਤਰ ਲੋਇ ॥
નિ:સંકોચ તે દેશ-દેશાંતર તીર્થોની યાત્રા જ કરતો રહે, બધું નિષ્ફળ છે.
ਨਾਨਕ ਮਿਲੀਐ ਸਤਿਗੁਰ ਸੰਗ ॥
ગુરુ નાનક સાહેબનું મત છે કે ગુરૂથી મેળાપ થઈ જાય તો
ਤਉ ਭਵਜਲ ਕੇ ਤੂਟਸਿ ਬੰਧ ॥੫॥੪॥
પ્રભુને મેળવીને સંસાર-સાગરનાં તમામ બંધન તૂટી જાય છે ॥૫॥૪॥
ਬਸੰਤੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
વસંત મહેલ ૧॥
ਸਗਲ ਭਵਨ ਤੇਰੀ ਮਾਇਆ ਮੋਹ ॥
હે જગતપાલક! બધા ભવનોમાં મારી માયાનો મોહ ફેલાયેલો છે,
ਮੈ ਅਵਰੁ ਨ ਦੀਸੈ ਸਰਬ ਤੋਹ ॥
પરંતુ તારા સિવાય મને બીજું કોઈ પણ દેખાતું નથી, બધામાં તું જ છે.
ਤੂ ਸੁਰਿ ਨਾਥਾ ਦੇਵਾ ਦੇਵ ॥
તું દેવતાઓનો નાથ છે, દેવાધિદેવ છે.
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ ਗੁਰ ਚਰਨ ਸੇਵ ॥੧॥
ગુરુ-ચરણોની સેવાથી જ હરિનામ પ્રાપ્ત થાય છે ॥૧॥
ਮੇਰੇ ਸੁੰਦਰ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਲਾਲ ॥
હે સુંદર, ગહનગંભીર!
ਗੁਰਮੁਖਿ ਰਾਮ ਨਾਮ ਗੁਨ ਗਾਏ ਤੂ ਅਪਰੰਪਰੁ ਸਰਬ ਪਾਲ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુએ મુખથી રામ-નામનું જ ગુણગાન કર્યું છે, તું અપરંપાર છે, આખા વિશ્વનો પાલક છે ॥૧॥વિરામ॥
ਬਿਨੁ ਸਾਧ ਨ ਪਾਈਐ ਹਰਿ ਕਾ ਸੰਗੁ ॥
સાધુ મહાપુરુષ વગર પ્રભુનો સાથ પ્રાપ્ત થઈ શકતો નથી.
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਮੈਲ ਮਲੀਨ ਅੰਗੁ ॥
ગુરુ વગર વિકારોની ગંદકીથી શરીરના દરેક અંગ ગંદા રહે છે.
ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਨਾਮ ਨ ਸੁਧੁ ਹੋਇ ॥
હરિનામનું ભજન કર્યા વગર આ શુદ્ધ થતો નથી.
ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਸਲਾਹੇ ਸਾਚੁ ਸੋਇ ॥੨॥
જે ગુરુના ઉપદેશ દ્વારા પરમાત્માની સ્તુતિ કરે છે, તે જ સત્યશીલ હોય છે ॥૨॥
ਜਾ ਕਉ ਤੂ ਰਾਖਹਿ ਰਖਨਹਾਰ ॥
હે સર્વરક્ષક! જેની તું સેવા કરે છે,
ਸਤਿਗੁਰੂ ਮਿਲਾਵਹਿ ਕਰਹਿ ਸਾਰ ॥
સદ્દગુરુથી સાક્ષાત્કાર કરાવીને તેની સંભાળ કરે છે.
ਬਿਖੁ ਹਉਮੈ ਮਮਤਾ ਪਰਹਰਾਇ ॥
તેનું અહમરુપી ઝેર, મમતા તેમજ
ਸਭਿ ਦੂਖ ਬਿਨਾਸੇ ਰਾਮ ਰਾਇ ॥੩॥
બધા દુઃખ તું નાશ કરી દે છે ॥૩॥
ਊਤਮ ਗਤਿ ਮਿਤਿ ਹਰਿ ਗੁਨ ਸਰੀਰ ॥
શરીરમાં સદ્દગુણ ધારણ કરવાથી ઉત્તમ આચરણ તેમજ સ્થિતિ થઈ જાય છે.
ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਗਟੇ ਰਾਮ ਨਾਮ ਹੀਰ ॥
ગુરુના ઉપદેશથી રામ નામરૂપી હીરો આલોકિત થઈ જાય છે.
ਲਿਵ ਲਾਗੀ ਨਾਮਿ ਤਜਿ ਦੂਜਾ ਭਾਉ ॥
દ્વેતભાવને છોડીને તેની નામ-સ્મરણમાં લગન લાગેલી રહે છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਗੁਰੁ ਗੁਰ ਮਿਲਾਉ ॥੪॥੫॥
નાનકની પરમેશ્વરથી વિનંતી છે કે ગુરૂથી મેળાપ કરાવ, કારણ કે ગુરુ જ પરમાત્માથી મળાવનાર છે ॥૪॥૫॥
ਬਸੰਤੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
વસંત મહેલ ૧॥
ਮੇਰੀ ਸਖੀ ਸਹੇਲੀ ਸੁਨਹੁ ਭਾਇ ॥
હે બહેનપણીઓ! જરા પ્રેમપૂર્વક મારી વાત સાંભળ,
ਮੇਰਾ ਪਿਰੁ ਰੀਸਾਲੂ ਸੰਗਿ ਸਾਇ ॥
મારો પ્રિયતમ પ્રભુ અમારી સાથે જ રહે છે.
ਓਹੁ ਅਲਖੁ ਨ ਲਖੀਐ ਕਹਹੁ ਕਾਇ ॥
તે અદ્રશ્ય છે, તેને જોઈ શકાતો નથી. પ્રશ્ન કહે, તેનાથી કઈ રીતે મેળાપ થઈ શકે છે?