ਅਵਰੀ ਨੋ ਸਮਝਾਵਣਿ ਜਾਇ ॥
અને વધારે લોકોને શિક્ષા આપવા જાય છે કે અસત્ય ના બોલે
ਮੁਠਾ ਆਪਿ ਮੁਹਾਏ ਸਾਥੈ ॥
ત્યારે ખબર પડે છે કે પોતે તો છેતરાય જ છે,
ਨਾਨਕ ਐਸਾ ਆਗੂ ਜਾਪੈ ॥੧॥
હે નાનક! પોતાના સાથ ને પણ લૂંટાવે છે. આવા નેતાની સચ્ચાઈ સામે આવે છે ।।૧।।
ਮਹਲਾ ੪ ॥
મહેલ ૪।।
ਜਿਸ ਦੈ ਅੰਦਰਿ ਸਚੁ ਹੈ ਸੋ ਸਚਾ ਨਾਮੁ ਮੁਖਿ ਸਚੁ ਅਲਾਏ ॥
જે મનુષ્યના હદયમાં હંમેશા કાયમ રહેવાવાળા પ્રભુ વસે છે જે મોંથી પણ હંમેશા સ્થિર રહેવાવાળું સત્ય નામ બોલે છે
ਓਹੁ ਹਰਿ ਮਾਰਗਿ ਆਪਿ ਚਲਦਾ ਹੋਰਨਾ ਨੋ ਹਰਿ ਮਾਰਗਿ ਪਾਏ ॥
તે પોતે પરમાત્માના માર્ગ પર ચાલીને વધારે લોકોને પણ પ્રભુના માર્ગ પર ચલાવે છે
ਜੇ ਅਗੈ ਤੀਰਥੁ ਹੋਇ ਤਾ ਮਲੁ ਲਹੈ ਛਪੜਿ ਨਾਤੈ ਸਗਵੀ ਮਲੁ ਲਾਏ ॥
જ્યાં નહાવા જાય જો તે ખુલ્લા સાફ પાણીનો સ્ત્રોત હોય તો નાહવા વાળાની ગંદકી ઉતરી જાય છે પરંતુ કુંડમાં નહાવાથી વધારે ગંદકી ચડી જશે,
ਤੀਰਥੁ ਪੂਰਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੋ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਏ ॥
આ જ નિયમ સમજો મનની ગંદકી ધોવા માટે સંપૂર્ણ ગુરુ જે દરેક સમયે પરમાત્માનું નામ યાદ કરે છે જાણે ખુલ્લા સાફ પાણીનો સ્ત્રોત છે
ਓਹੁ ਆਪਿ ਛੁਟਾ ਕੁਟੰਬ ਸਿਉ ਦੇ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਭ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਛਡਾਏ ॥
તે પોતે પોતાના પરિવાર સાથે વિકારોથી બચેલો છે, પરમાત્માનું નામ દઈને તે આખી સૃષ્ટિ ને પણ બચાવે છે
ਜਨ ਨਾਨਕ ਤਿਸੁ ਬਲਿਹਾਰਣੈ ਜੋ ਆਪਿ ਜਪੈ ਅਵਰਾ ਨਾਮੁ ਜਪਾਏ ॥੨॥
હે દાસ નાનક! હું તેનાથી બલિદાન આપું છું જે પોતે પ્રભુનું નામ જપે છે અને વધારે લોકોને પણ જપાવે છે।।૨।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਇਕਿ ਕੰਦ ਮੂਲੁ ਚੁਣਿ ਖਾਹਿ ਵਣ ਖੰਡਿ ਵਾਸਾ ॥
ઘણા લોકો કંદમૂળ ખાય છે મૂળો વગેરે ખાઈને જીવન પસાર કરે છે અને જંગલ ના અગોચરમાં જઈને રહે છે
ਇਕਿ ਭਗਵਾ ਵੇਸੁ ਕਰਿ ਫਿਰਹਿ ਜੋਗੀ ਸੰਨਿਆਸਾ ॥
ઘણા લોકો ભગવા કપડાં પહેરીને જોગી ને સન્યાસી બનીને ફરે છે
ਅੰਦਰਿ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਬਹੁਤੁ ਛਾਦਨ ਭੋਜਨ ਕੀ ਆਸਾ ॥
પરંતુ તેના મનમાં ખુબ લાલચ હોય છે. કપડાં અને ભોજન ની લાલચ બની રહે છે
ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਗਵਾਇ ਨ ਗਿਰਹੀ ਨ ਉਦਾਸਾ ॥
આવી રીતે મનુષ્ય જન્મ વ્યર્થ માં ગુમાવીને ન તો ગૃહસ્થિ રહે છે ન તો ફકીર
ਜਮਕਾਲੁ ਸਿਰਹੁ ਨ ਉਤਰੈ ਤ੍ਰਿਬਿਧਿ ਮਨਸਾ ॥
તેની અંદર ત્રિગુણી માયાની લાલસા હોવાના કારણે આધ્યાત્મિક મૃત્યુ તેના માથા પરથી ટળતું નથી
ਗੁਰਮਤੀ ਕਾਲੁ ਨ ਆਵੈ ਨੇੜੈ ਜਾ ਹੋਵੈ ਦਾਸਨਿ ਦਾਸਾ ॥
જ્યારે મનુષ્ય પ્રભુના સેવકોનો સેવક બની જાય છે. તો સદગુરુ ની શિક્ષા પર ચાલીને આધ્યાત્મિક મૃત્યુ તેની નજીક નથી આવતી
ਸਚਾ ਸਬਦੁ ਸਚੁ ਮਨਿ ਘਰ ਹੀ ਮਾਹਿ ਉਦਾਸਾ ॥
ગુરુ ના સાચા શબ્દ અને પ્રભુ તેના મનમાં હોવાના કારણે તે ગૃહસ્થીમાં રહેતો હોવા છતાં પણ ત્યાગી છે
ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਨਿ ਆਪਣਾ ਸੇ ਆਸਾ ਤੇ ਨਿਰਾਸਾ ॥੫॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય પોતાના ગુરુના હુકમમાં ચાલે છે તે દુનિયાની લાલસાથી છૂટી જાય છે ।।૫।।
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਜੇ ਰਤੁ ਲਗੈ ਕਪੜੈ ਜਾਮਾ ਹੋਇ ਪਲੀਤੁ ॥
જો કપડાંને લોહી લાગી જાય તો કપડાં ગંદા થઈ જાય છે અને નમાજ નથી થઈ શક્તિ
ਜੋ ਰਤੁ ਪੀਵਹਿ ਮਾਣਸਾ ਤਿਨ ਕਿਉ ਨਿਰਮਲੁ ਚੀਤੁ ॥
પરંતુ જે લોકો મનુષ્યનું લોહી પીવે છે તેનું મન કેવી રીતે સાફ રહી શકે છે, તો ગંદા મનથી કરેલી નમાજ કેમ સ્વીકાર છે
ਨਾਨਕ ਨਾਉ ਖੁਦਾਇ ਕਾ ਦਿਲਿ ਹਛੈ ਮੁਖਿ ਲੇਹੁ ॥
હે નાનક! રબનું નામ મોં થી સાફ દિલ થી લે
ਅਵਰਿ ਦਿਵਾਜੇ ਦੁਨੀ ਕੇ ਝੂਠੇ ਅਮਲ ਕਰੇਹੁ ॥੧॥
તેના વગર અને કામ દુનિયાવાળો દેખાડો છે આ તો તું કચરાવાળા કામ જ કરે છે ।।૧।।
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਜਾ ਹਉ ਨਾਹੀ ਤਾ ਕਿਆ ਆਖਾ ਕਿਹੁ ਨਾਹੀ ਕਿਆ ਹੋਵਾ ॥
જયારે હું છું જ કાંઈ નહીં તો હું બીજા લોકો ને ઉપદેશ શા માટે કરું? અંદર કોઈ આધ્યાત્મિક ગુણ ન હોય તો પણ કેટલું બની બનીને દેખાડું?
ਕੀਤਾ ਕਰਣਾ ਕਹਿਆ ਕਥਨਾ ਭਰਿਆ ਭਰਿ ਭਰਿ ਧੋਵਾਂ ॥
મારો કાર્યકાર, મારી બોલ-ચાલ આનાથી ખોટા ભરેલું ક્યારેક ખોટી તરફ પડું છું અને પછી ક્યારેક મનને ધોવાના પ્રયત્ન કરું છું
ਆਪਿ ਨ ਬੁਝਾ ਲੋਕ ਬੁਝਾਈ ਐਸਾ ਆਗੂ ਹੋਵਾਂ ॥
જ્યારે મને પોતે જ સમજ નથી આવ્યું અને લોકો ને માર્ગ દેખાડતો ફરું છું આ હાલત માં હું હાસ્યપદ નેતા જ બનું છું
ਨਾਨਕ ਅੰਧਾ ਹੋਇ ਕੈ ਦਸੇ ਰਾਹੈ ਸਭਸੁ ਮੁਹਾਏ ਸਾਥੈ ॥
હે નાનક! જે મનુષ્ય પોતે આંધળો છે પરંતુ બીજા લોકોને માર્ગ દેખાડે છે, તે બધા સાથ ને લૂંટાવી દે છે
ਅਗੈ ਗਇਆ ਮੁਹੇ ਮੁਹਿ ਪਾਹਿ ਸੁ ਐਸਾ ਆਗੂ ਜਾਪੈ ॥੨॥
આગળ ચાલીને મોં પર તેને ચંપલ પડે છે ત્યારે આવા નાયક ની વાસ્તવિકતા સામે આવે છે ।।૨।।
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਮਾਹਾ ਰੁਤੀ ਸਭ ਤੂੰ ਘੜੀ ਮੂਰਤ ਵੀਚਾਰਾ ॥
હે પ્રભુ! બધા મહિના, ઋતુઓ ઘડીઓ અને મુહર્તમાં તને યાદ કરી શકાય છે
ਤੂੰ ਗਣਤੈ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਓ ਸਚੇ ਅਲਖ ਅਪਾਰਾ ॥
હે અદ્રશ્ય અને અનંત પ્રભુ! તિથિઓની ગણતરી કરીને કોઈએ તને નથી પ્રાપ્ત કર્યો.
ਪੜਿਆ ਮੂਰਖੁ ਆਖੀਐ ਜਿਸੁ ਲਬੁ ਲੋਭੁ ਅਹੰਕਾਰਾ ॥
આવી તિથિ વિદ્યા ભણેલા ને મૂર્ખ કહેવો જોઈએ કારણ કે તેની અંદર લોભ અને અહંકાર છે
ਨਾਉ ਪੜੀਐ ਨਾਉ ਬੁਝੀਐ ਗੁਰਮਤੀ ਵੀਚਾਰਾ ॥
કોઈ તિથિ મુહર્તની જરૂરત નથી માત્ર સદગુરુ એ આપેલી બુદ્ધિને વિચારીને પરમાત્માનું નામ જપવું જોઈએ અને તેનામાં પ્રેમ જોડવો જોઈએ
ਗੁਰਮਤੀ ਨਾਮੁ ਧਨੁ ਖਟਿਆ ਭਗਤੀ ਭਰੇ ਭੰਡਾਰਾ ॥
જેમણે ગુરુની શિક્ષા પર ચાલીને નામરૂપી ધન કમાયું છે. તેમના ખજાના ભક્તિથી ભરાઈ ગયા છે
ਨਿਰਮਲੁ ਨਾਮੁ ਮੰਨਿਆ ਦਰਿ ਸਚੈ ਸਚਿਆਰਾ ॥
જેમણે પ્રભુના પવિત્ર નામને સ્વીકાર કર્યું છે. તે પ્રભુના ઓટલા પર સાચા સ્વીકાર થઈ છે
ਜਿਸ ਦਾ ਜੀਉ ਪਰਾਣੁ ਹੈ ਅੰਤਰਿ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰਾ ॥
તારા દ્વારા આપેલા જીવ પ્રાણ દરેક જીવ ને મળ્યા છે તારો જ અપાર પ્રકાશ દરેક જીવ ની અંદર છે
ਸਚਾ ਸਾਹੁ ਇਕੁ ਤੂੰ ਹੋਰੁ ਜਗਤੁ ਵਣਜਾਰਾ ॥੬॥
હે પ્રભુ! તું હંમેશા કાયમ રહેવા વાળો બાદશાહ છે અને આખું જગત વણજારો છે ।।૬।।
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਮਿਹਰ ਮਸੀਤਿ ਸਿਦਕੁ ਮੁਸਲਾ ਹਕੁ ਹਲਾਲੁ ਕੁਰਾਣੁ ॥
લોકો પર તરસની મસ્જિદ બનાવ શ્રદ્ધા ને મુસલ્લા અને હક ની કમાણીને કુરાન બનાવ
ਸਰਮ ਸੁੰਨਤਿ ਸੀਲੁ ਰੋਜਾ ਹੋਹੁ ਮੁਸਲਮਾਣੁ ॥
હે ભાઈ! વિકારોથી શરમ-આ સુન્નત હોય અને સારો સ્વભાવ રોઝા બને આવી રીતે શા માટે મુસલમાન બન.
ਕਰਣੀ ਕਾਬਾ ਸਚੁ ਪੀਰੁ ਕਲਮਾ ਕਰਮ ਨਿਵਾਜ ॥
ઉચ્ચું આચરણ મકકા હોય, અંદર બહાર એક સરખું જ રહેવું-પીર થાય, સારા અમલોની નમાજ અને કલમાં બનો.
ਤਸਬੀ ਸਾ ਤਿਸੁ ਭਾਵਸੀ ਨਾਨਕ ਰਖੈ ਲਾਜ ॥੧॥
હે નાનક! જે વાત તે રબને સારી લાગે તે જ માથા પર માનવી આ જપમાળા હોય આવા મુસલમાનની રબ લાજ રાખે ।।૧।।