ਪਰਬਤੁ ਸੁਇਨਾ ਰੁਪਾ ਹੋਵੈ ਹੀਰੇ ਲਾਲ ਜੜਾਉ ॥
જો હીરા તેમજ માણેકથી જડેલા સોના તેમજ ચાંદીના પહાડ બની જાય,
ਭੀ ਤੂੰਹੈ ਸਾਲਾਹਣਾ ਆਖਣ ਲਹੈ ਨ ਚਾਉ ॥੧॥
તો પણ હે પ્રભુ! હું આ પદાર્થોમાં ન ફંસાઉં અને તારી જ મહિમા કરું. તારી સ્તુતિ કરવામાં મારો સ્વાદ સમાપ્ત ન થઈ જાય ।।૧।।
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਭਾਰ ਅਠਾਰਹ ਮੇਵਾ ਹੋਵੈ ਗਰੁੜਾ ਹੋਇ ਸੁਆਉ ॥
જો બધી વનસ્પતિ મેવો બની જાય, જેનો સ્વાદ ખુબ જ રસીલો હોય.
ਚੰਦੁ ਸੂਰਜੁ ਦੁਇ ਫਿਰਦੇ ਰਖੀਅਹਿ ਨਿਹਚਲੁ ਹੋਵੈ ਥਾਉ ॥
જો મારી રહેવાની જગ્યા અટળ થઈ જાય તો ચાંદ અને સુરજ બંને મારી રહીશની સેવા કરવા માટે સેવા માટે લગાવવામાં આવે
ਭੀ ਤੂੰਹੈ ਸਾਲਾਹਣਾ ਆਖਣ ਲਹੈ ਨ ਚਾਉ ॥੨॥
તો પણ હે પ્રભુ! હું આમાં ના ફંસાઉં અને તારી જ મહિમા કરું, તારી સ્તુતિ કરવામાં મારો સ્વાદ સમાપ્ત ન થઈ જાય ।।૨।।
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਜੇ ਦੇਹੈ ਦੁਖੁ ਲਾਈਐ ਪਾਪ ਗਰਹ ਦੁਇ ਰਾਹੁ ॥
જો મારા શરીરને દુઃખ લાગી જાય બંને મનહૂસ તારા રાહુ અને કેતુ મારા પર લાગુ થઈ જાય,
ਰਤੁ ਪੀਣੇ ਰਾਜੇ ਸਿਰੈ ਉਪਰਿ ਰਖੀਅਹਿ ਏਵੈ ਜਾਪੈ ਭਾਉ ॥
જુલમી રાજા મારા માથે હોય, જો તારો પ્રેમ આ રીતે પ્રગટ થાય,
ਭੀ ਤੂੰਹੈ ਸਾਲਾਹਣਾ ਆਖਣ ਲਹੈ ਨ ਚਾਉ ॥੩॥
તો પણ હે પ્રભુ! હું આનાથી ઘબરાઇને તને ભુલાવી ના દઉં, તારી જ મહિમા કરું. તારી સ્તુતિ કરવાનો મારો ચાવ સમાપ્ત ન થઈ જાય ।।૩।।
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਅਗੀ ਪਾਲਾ ਕਪੜੁ ਹੋਵੈ ਖਾਣਾ ਹੋਵੈ ਵਾਉ ॥
જો ઉનાળાનો તડકો અને શિયાળાની ઠંડીમાં મારા પહેરવાના કપડાં હોય, જો ફક્ત હવા મારો ખોરાક હોય.
ਸੁਰਗੈ ਦੀਆ ਮੋਹਣੀਆ ਇਸਤਰੀਆ ਹੋਵਨਿ ਨਾਨਕ ਸਭੋ ਜਾਉ ॥
જો સ્વર્ગની અપ્સરાઓ પણ મારા ઘરમાં હોય તો પણ હે નાનક! આ તો નાશવાન છે.
ਭੀ ਤੂਹੈ ਸਾਲਾਹਣਾ ਆਖਣ ਲਹੈ ਨ ਚਾਉ ॥੪॥
આના મોહમાં ફસાઇને હું તને ના ભૂલું, તારી જ મહિમા કરું, તારી સ્તુતિ કરવાનો મારો ચાવ સમાપ્ત ન થઈ જાય ।।૪।।
ਪਵੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਬਦਫੈਲੀ ਗੈਬਾਨਾ ਖਸਮੁ ਨ ਜਾਣਈ ॥
જે મનુષ્ય સંતાઈને પાપ કમાય છે અને માલિકને બધી જગ્યાએ હાજર નજર સમજતો નથી,
ਸੋ ਕਹੀਐ ਦੇਵਾਨਾ ਆਪੁ ਨ ਪਛਾਣਈ ॥
તેને પાગલ સમજવો જોઈએ, તે પોતાની વાસ્તવિકતાને નથી ઓળખતો.
ਕਲਹਿ ਬੁਰੀ ਸੰਸਾਰਿ ਵਾਦੇ ਖਪੀਐ ॥
જગતમાં વિકારોનો વેરવિખેર એટલો ખરાબ છે કે વિકારોમાં ફસાયેલો મનુષ્ય વિકારોના જમેલામાં જ ખપતો રહે છે.
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਵੇਕਾਰਿ ਭਰਮੇ ਪਚੀਐ ॥
પ્રભુનું નામ છોડીને ખરાબ કર્મો તેમજ ભટકણમાં નષ્ટ થાય છે.
ਰਾਹ ਦੋਵੈ ਇਕੁ ਜਾਣੈ ਸੋਈ ਸਿਝਸੀ ॥
મનુષ્ય જીવનના બે રસ્તા છે માયાનો કે નામનો આ જીવનમાં તે જ સફળ થાય છે જે બંને રસ્તામાંથી એક પરમાત્માને યાદ રાખે છે,
ਕੁਫਰ ਗੋਅ ਕੁਫਰਾਣੈ ਪਇਆ ਦਝਸੀ ॥
નહીંતર અસત્યમાં ધસળતો જ સળગે છે.
ਸਭ ਦੁਨੀਆ ਸੁਬਹਾਨੁ ਸਚਿ ਸਮਾਈਐ ॥
જે મનુષ્ય હંમેશા કાયમ રહેનાર પ્રભુમાં જોડાયેલો છે. તેના માટે આખું જગત જ સુંદર છે.
ਸਿਝੈ ਦਰਿ ਦੀਵਾਨਿ ਆਪੁ ਗਵਾਈਐ ॥੯॥
તે અહંકાર કાઢીને પ્રભુના ઓટલે પ્રભુની દરગાહમાં સાચો સ્વીકાર થાય છે. ।।૯।।
ਮਃ ੧ ਸਲੋਕੁ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਸੋ ਜੀਵਿਆ ਜਿਸੁ ਮਨਿ ਵਸਿਆ ਸੋਇ ॥
વાસ્તવિકમાં તે મનુષ્ય જીવિત છે જેના મનમાં પરમાત્મા વસી રહ્યો છે.
ਨਾਨਕ ਅਵਰੁ ਨ ਜੀਵੈ ਕੋਇ ॥
હે નાનક! બંદગીવાળા વગર બીજુંકોઇ જીવીત નથી.
ਜੇ ਜੀਵੈ ਪਤਿ ਲਥੀ ਜਾਇ ॥
જો નામ-વિહીન જોવા માટે જીવિત પણ છે તો ઈજ્જત ગુમાવીને અહીંથી જાય છે.
ਸਭੁ ਹਰਾਮੁ ਜੇਤਾ ਕਿਛੁ ਖਾਇ ॥
જે કંઈ અહીં ખાય-પીવે છે, હરામ જ ખાય છે.
ਰਾਜਿ ਰੰਗੁ ਮਾਲਿ ਰੰਗੁ ॥
જે મનુષ્યને રાજમાં પ્રેમ છે, માલમાં મોહ છે,
ਰੰਗਿ ਰਤਾ ਨਚੈ ਨੰਗੁ ॥
તે આ મોહમાં મસ્ત થયેલો બે-શરમ થઈને નાચે છે
ਨਾਨਕ ਠਗਿਆ ਮੁਠਾ ਜਾਇ ॥
હે નાનક! પ્રભુના નામથી વિહીન મનુષ્ય ઠગાઈ રહ્યો છે,
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਪਤਿ ਗਇਆ ਗਵਾਇ ॥੧॥
પ્રભુના નામથી વિહીન મનુષ્ય લૂંટાઈ રહ્યો છે. ઈજ્જત ગુમાવીને અહીંથી જાય છે ।।૧।।
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਕਿਆ ਖਾਧੈ ਕਿਆ ਪੈਧੈ ਹੋਇ ॥
જે પ્રભુએ બધા સુંદર પદાર્થ આપ્યા છે તો સ્વાદિષ્ટ ભોજન ખાવું તેમજ સુંદર કપડાં પહેરવાનો શું સ્વાદ?
ਜਾ ਮਨਿ ਨਾਹੀ ਸਚਾ ਸੋਇ ॥
જો તે સાચો પ્રભુ દિલમાં નથી વસતો.
ਕਿਆ ਮੇਵਾ ਕਿਆ ਘਿਉ ਗੁੜੁ ਮਿਠਾ ਕਿਆ ਮੈਦਾ ਕਿਆ ਮਾਸੁ ॥
શું થયું જો મેવો,ઘી, મીઠો ગોળ, મેંદો અને માંસ વગેરે પદાર્થ ઉપયોગ કર્યા?
ਕਿਆ ਕਪੜੁ ਕਿਆ ਸੇਜ ਸੁਖਾਲੀ ਕੀਜਹਿ ਭੋਗ ਬਿਲਾਸ ॥
શું થયું જો સુંદર કપડાં અને આરામદાયક પથારી મળી ગઈ અને જો આનંદ કરી લીધો?
ਕਿਆ ਲਸਕਰ ਕਿਆ ਨੇਬ ਖਵਾਸੀ ਆਵੈ ਮਹਲੀ ਵਾਸੁ ॥
તો શું બની ગયું જો ફોજ, ચોબદાર, ચોરી ભાડુઆત મળી ગયા અને મહેલોમાં વસવાનું નસીબ થઈ ગયું?
ਨਾਨਕ ਸਚੇ ਨਾਮ ਵਿਣੁ ਸਭੇ ਟੋਲ ਵਿਣਾਸੁ ॥੨॥
હે નાનક! પરમાત્માના નામ વગર બધા પદાર્થ નાશવાન છે ।।૨।।
ਪਵੜੀ ॥
પગથિયું।।
ਜਾਤੀ ਦੈ ਕਿਆ ਹਥਿ ਸਚੁ ਪਰਖੀਐ ॥
પ્રભુના ઓટલા પર તો સાચો નામરૂપી સૌદો પરખવામાં આવે છે. જાતિના હાથમાં કાંઈ નથી.
ਮਹੁਰਾ ਹੋਵੈ ਹਥਿ ਮਰੀਐ ਚਖੀਐ ॥
જાતિનો અહંકાર ઝેર સમાન છે જો કોઈ પાસે ઝેર હોય ભલે તે કોઈ પણ જાતિનો હોય જો ઝેર ખાશે તો મરશે.
ਸਚੇ ਕੀ ਸਿਰਕਾਰ ਜੁਗੁ ਜੁਗੁ ਜਾਣੀਐ ॥
અકાળ-પુરખનો આ ન્યાય દરેક યુગમાં ઘટે છે.
ਹੁਕਮੁ ਮੰਨੇ ਸਿਰਦਾਰੁ ਦਰਿ ਦੀਬਾਣੀਐ ॥
પ્રભુના ઓટલા પર પ્રભુના દરબારમાં તે જ ઇજ્જતવાળો છે જે પ્રભુનો હુકમ માને છે.
ਫੁਰਮਾਨੀ ਹੈ ਕਾਰ ਖਸਮਿ ਪਠਾਇਆ ॥
પતિ પ્રભુએ જીવને હુકમ માનવાનું કાર્ય આપીને જગતમાં મોકલ્યો છે.
ਤਬਲਬਾਜ ਬੀਚਾਰ ਸਬਦਿ ਸੁਣਾਇਆ ॥
નગારચી ગુરુએ શબ્દ દ્વારા આ જ વાત સંભળાવી છે.
ਇਕਿ ਹੋਏ ਅਸਵਾਰ ਇਕਨਾ ਸਾਖਤੀ ॥
આ ઢંઢેરો સાંભળીને કેટલાય ગુરુમુખ તો સંવાર થઇ ગયા છે, કેટલાય લોકો તૈયાર થઇ ગયા છે,
ਇਕਨੀ ਬਧੇ ਭਾਰ ਇਕਨਾ ਤਾਖਤੀ ॥੧੦॥
કેટલાય સામાન ઢસળે છે અને કેટલાય જલ્દી દોડી પડ્યા છે ।।૧૦।।
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧।।
ਜਾ ਪਕਾ ਤਾ ਕਟਿਆ ਰਹੀ ਸੁ ਪਲਰਿ ਵਾੜਿ ॥
જયારે ઘઉં વગેરે ફસલનો છોડ પાકી જાય છે તો ઉપર ઉપરથી કાપી લે છે, ઘઉંની નાડી અને ખેતરની વાડ પાછળ રહી જાય છે.
ਸਣੁ ਕੀਸਾਰਾ ਚਿਥਿਆ ਕਣੁ ਲਇਆ ਤਨੁ ਝਾੜਿ ॥
આને મૂળિયાં સહીત મસળી દે છે અને હવામાં ઉડાવીને દાણા અલગ કરી લે છે.
ਦੁਇ ਪੁੜ ਚਕੀ ਜੋੜਿ ਕੈ ਪੀਸਣ ਆਇ ਬਹਿਠੁ ॥
પછી ચક્કીના બંને હિસ્સાને રાખીને આ દાણાને પીસવા માટે પ્રાણી આવી બેસે છે.
ਜੋ ਦਰਿ ਰਹੇ ਸੁ ਉਬਰੇ ਨਾਨਕ ਅਜਬੁ ਡਿਠੁ ॥੧॥
પરંતુ, હે નાનક! એક આશ્ચર્યજનક તમાશો જોયો છે, જે દાણા ચક્કીના ઓટલા પર રહે છે, તે પીસાવાથી બચી જાય છે, આ રીતે જે મનુષ્ય પ્રભુના ઓટલા પર રહે છે તેને જગતના વિકાર સ્પર્શી શકતા નથી ।।૧।।
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧।।
ਵੇਖੁ ਜਿ ਮਿਠਾ ਕਟਿਆ ਕਟਿ ਕੁਟਿ ਬਧਾ ਪਾਇ ॥
હે ભાઈ! જો, કે શેરડી કાપવામાં આવે છે ત્યાર પછી છીલી છીલીને અને દોરડાથી બાંધી લે છે.