ਕੀਮਤਿ ਪਾਇ ਨ ਕਹਿਆ ਜਾਇ ॥
તારી ઉદારતાનો અંદાજો લગાવી શકાતો નથી. આ કહી શકાતું નથી કે તું કેટલો મોટો છે
ਕਹਣੈ ਵਾਲੇ ਤੇਰੇ ਰਹੇ ਸਮਾਇ ॥੧॥
તારી ઉદારતા કહેવાવાળા પોતાને ભૂલીને તારામાં જ લીન થઇ જાય છે ॥૧॥
ਵਡੇ ਮੇਰੇ ਸਾਹਿਬਾ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰਾ ਗੁਣੀ ਗਹੀਰਾ ॥
હે મોટા માલિક! તું જાણે એક ગાઢ સમુદ્ર છે તું મોટા જીગરવાળો છે અને અનંત ગુણોવાળો છે.
ਕੋਈ ਨ ਜਾਣੈ ਤੇਰਾ ਕੇਤਾ ਕੇਵਡੁ ਚੀਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કોઈ પણ જીવ જાણતો નથી કે તારો વિસ્તાર કેટલો મોટો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਭਿ ਸੁਰਤੀ ਮਿਲਿ ਸੁਰਤਿ ਕਮਾਈ ॥
તું કેટલો મોટો છે આ વાત જાણવા માટે સમાધીઓ લગાવનાર
ਸਭ ਕੀਮਤਿ ਮਿਲਿ ਕੀਮਤਿ ਪਾਈ ॥
કેટલાય મોટા-મોટા પ્રસિદ્ધ જોગીઓએ ધ્યાન જોડવાના પ્રયત્ન કર્યા
ਗਿਆਨੀ ਧਿਆਨੀ ਗੁਰ ਗੁਰ ਹਾਈ ॥
મોટા-મોટા પ્રસિદ્ધ શાસ્ત્ર-વેતાઓ વિચારવાનોએ એકબીજામાં એકબીજાની સહાયતા લઈને તારી સરખામણીની કોઈ હસ્તી શોધવાનો પ્રયત્ન કર્યો
ਕਹਣੁ ਨ ਜਾਈ ਤੇਰੀ ਤਿਲੁ ਵਡਿਆਈ ॥੨॥
પરંતુ તારી મહાનતાનું એક તલ જેટલું પણ કહી નથી શકતા॥૨॥
ਸਭਿ ਸਤ ਸਭਿ ਤਪ ਸਭਿ ਚੰਗਿਆਈਆ ॥
વિચારવાન શું અને સિદ્ધ યોગી શું? તારી મહાનતાનો અંદાજો તો કોઈ પણ લગાવી શક્યું નથી પરંતુ વિચારવાનોના બધા સારા કામ, બધા તપ, બધા સારા ગુણ,
ਸਿਧਾ ਪੁਰਖਾ ਕੀਆ ਵਡਿਆਈਆਂ ॥
સિદ્ધ લોકોની રિદ્ધિ-સિદ્ધિઓ વગેરે મોટા-મોટા કામ કોઈને પણ આ સફળતા તારી સહાયતા વગર પ્રાપ્ત થઇ નથી.
ਤੁਧੁ ਵਿਣੁ ਸਿਧੀ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਈਆ ॥
જે કોઈને સફળતા પ્રાપ્ત થઇ છે તારી કૃપાથી પ્રાપ્ત થઇ છે
ਕਰਮਿ ਮਿਲੈ ਨਾਹੀ ਠਾਕਿ ਰਹਾਈਆ ॥੩॥
અને કોઈ બીજો મનુષ્ય આ પ્રાપ્તિના માર્ગમાં અવરોધ નાખી શક્યો નથી ॥૩॥
ਆਖਣ ਵਾਲਾ ਕਿਆ ਬੇਚਾਰਾ ॥
જીવનું શું સામર્થ્ય છે કે આ ગુણોને વ્યક્ત કરી શકે?
ਸਿਫਤੀ ਭਰੇ ਤੇਰੇ ਭੰਡਾਰਾ ॥
હે પ્રભુ! તારા ગુણોના જાણે ખજાના ભરેલા પડ્યા છે.
ਜਿਸੁ ਤੂੰ ਦੇਹਿ ਤਿਸੈ ਕਿਆ ਚਾਰਾ ॥
જેને તું મહિમા કરવાનું દાન બક્ષે છે તેના માર્ગમાં અવરોધ નાખવા માટે કોઈનું જોર ચાલી શકતું નથી
ਨਾਨਕ ਸਚੁ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ ॥੪॥੧॥
કારણ કે નાનક કહે છે, તું હંમેશા કાયમ રહેનાર પ્રભુ તે ભાગ્યશાળીને સંવારનાર પોતે છે ॥૪॥૧॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਆਖਾ ਜੀਵਾ ਵਿਸਰੈ ਮਰਿ ਜਾਉ ॥
જેમ-જેમ હું પ્રભુનું નામ ઉચ્ચારુ છું મારી અંદર આધ્યાત્મિક જીવન ઉત્પન્ન થાય છે.
ਆਖਣਿ ਅਉਖਾ ਸਾਚਾ ਨਾਉ ॥
જયારે મને નામ ભૂલી જાય છે મારી આધ્યાત્મિક મૃત્યુ થવા લાગી જાય છે. આ ખબર હોવા છતાં પણ પ્રભુનું હંમેશા સ્થિર નામ સ્મરણવુ એક મુશ્કેલ કામ છે.
ਸਾਚੇ ਨਾਮ ਕੀ ਲਾਗੈ ਭੂਖ ॥
જે મનુષ્યની અંદર પ્રભુના હંમેશા સ્થિર નામના નામ જપવાની ભુખ ઉત્પન્ન થાય છે
ਤਿਤੁ ਭੂਖੈ ਖਾਇ ਚਲੀਅਹਿ ਦੂਖ ॥੧॥
આ ભુખની કૃપાથી નામ ભોજન ખાઈને તેના બધા દુઃખ દુર થઇ જાય છે ॥૧॥
ਸੋ ਕਿਉ ਵਿਸਰੈ ਮੇਰੀ ਮਾਇ ॥
મા પ્રાર્થના કરે છે કે, તે પ્રભુ મને ક્યારેય ના ભૂલે.
ਸਾਚਾ ਸਾਹਿਬੁ ਸਾਚੈ ਨਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેમ-જેમ તે હંમેશા સ્થિર રહેનાર નામ સ્મરણ કરે તેમ-તેમ તે હંમેશા સ્થિર રહેનાર માલિક મનમાં વસે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਾਚੇ ਨਾਮ ਕੀ ਤਿਲੁ ਵਡਿਆਈ ॥
હંમેશા સ્થિર રહેનાર પરમાત્માના નામની થોડી માત્ર પણ મહિમા બધા જીવ વ્યક્ત કરીને થાકી ગયા છે વ્યક્ત કરી શકતા નથી.
ਆਖਿ ਥਕੇ ਕੀਮਤਿ ਨਹੀ ਪਾਈ ॥
કોઈ પણ કહી શક્યું નથી કે તેની સરખામણીની કઈ એવી બીજી હસ્તી છે.
ਜੇ ਸਭਿ ਮਿਲਿ ਕੈ ਆਖਣ ਪਾਹਿ ॥
જો જગતના બધા જ જીવ મળીને પરમાત્માની મહિમા વ્યક્ત કરવાનો પ્રયત્ન કરે તો તે પરમાત્મા પોતાના વાસ્તવથી મોટો થઇ જતો નથી
ਵਡਾ ਨ ਹੋਵੈ ਘਾਟਿ ਨ ਜਾਇ ॥੨॥
અને જો કોઈ તેની મહિમાની પ્રશંશા ના કરે તો તે પહેલાથી ઓછો થઇ જતો નથી ॥૨॥
ਨਾ ਓਹੁ ਮਰੈ ਨ ਹੋਵੈ ਸੋਗੁ ॥
તે પરમાત્મા કયારેય મરતો નથી ના તેના માટે શોક થાય છે.
ਦੇਂਦਾ ਰਹੈ ਨ ਚੂਕੈ ਭੋਗੁ ॥
તે પ્રભુ હંમેશા જીવોને જીવિકા આપે છે.
ਗੁਣੁ ਏਹੋ ਹੋਰੁ ਨਾਹੀ ਕੋਇ ॥
તેના આપેલ દાનનું વિતરણ ક્યારેય સમાપ્ત થતુ નથી. તે પ્રભુને મોટી ગુણવતા એ છે
ਨਾ ਕੋ ਹੋਆ ਨਾ ਕੋ ਹੋਇ ॥੩॥
કે કોઈ બીજું તેના જેવું નથી તેના જેવું હજી સુધી ના કોઈ થયું છે ના ક્યારેય થશે ॥૩॥
ਜੇਵਡੁ ਆਪਿ ਤੇਵਡ ਤੇਰੀ ਦਾਤਿ ॥
હે પ્રભુ! જેટલો અનંત તું પોતે છે એટલી અનંત તારી બક્ષીશ છે
ਜਿਨਿ ਦਿਨੁ ਕਰਿ ਕੈ ਕੀਤੀ ਰਾਤਿ ॥
તું એવો છે જેને દિવસ બનાવ્યો છે અને રાત બનાવી છે.
ਖਸਮੁ ਵਿਸਾਰਹਿ ਤੇ ਕਮਜਾਤਿ ॥
તે લોકો ખરાબ અશિષ્ટવાળા બની જાય છે જે પતિ-પ્રભુને ભુલાવે છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਵੈ ਬਾਝੁ ਸਨਾਤਿ ॥੪॥੨॥
હે નાનક!નામથી વંચિત થયેલા જીવ નીચ છે ॥૪॥૨॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਜੇ ਦਰਿ ਮਾਂਗਤੁ ਕੂਕ ਕਰੇ ਮਹਲੀ ਖਸਮੁ ਸੁਣੇ ॥
કોઈ ભિખારી ભલે કોઈ પણ જાતિનો હોય પ્રભુના ઓટલા પર અવાજ કરે તો તે મહેલનો માલિક પતિ-પ્રભુ તેની અવાજ સાંભળી લે છે.
ਭਾਵੈ ਧੀਰਕ ਭਾਵੈ ਧਕੇ ਏਕ ਵਡਾਈ ਦੇਇ ॥੧॥
પછી તેની મરજી હિમત દે તેની મરજી ધક્કો દે ભિખારીની પ્રાર્થના સાંભળી લેવામાં જ પ્રભુ તેને ઈજ્જત જ આપી રહ્યો છે ॥૧॥
ਜਾਣਹੁ ਜੋਤਿ ਨ ਪੂਛਹੁ ਜਾਤੀ ਆਗੈ ਜਾਤਿ ਨ ਹੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! બધામાં એક પ્રભુનો પ્રકાશ સમજીને કોઈની પણ જાતિ ના પૂછ કારણ કે આગળ પરલોકમાં કોઈની જાતિ સાથે જતી નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਆਪਿ ਕਰਾਏ ਆਪਿ ਕਰੇਇ ॥
દરેક જીવની અંદર વ્યાપક થઈને પ્રભુ પોતે જ પ્રેરણા કરીને જીવથી અવાજ કરાવે છે દરેકમાં વ્યાપક થઈને પોતે જ અવાજ કરે છે
ਆਪਿ ਉਲਾਮ੍ਹ੍ਹੇ ਚਿਤਿ ਧਰੇਇ ॥
પોતે જ પ્રભુ દરેક જીવની ફરિયાદ સાંભળે છે.
ਜਾ ਤੂੰ ਕਰਣਹਾਰੁ ਕਰਤਾਰੁ ॥
જયારે હે પ્રભુ! કોઈ જીવને તું આ નિશ્ચય કરાવી દે છે કે તું વિધાતા બધું જ કરવાને સમર્થ માથા પર રક્ષક છે
ਕਿਆ ਮੁਹਤਾਜੀ ਕਿਆ ਸੰਸਾਰੁ ॥੨॥
તો તેને જગતની કોઈ મુહતાજી રહેતી નથી જગત તેનું કાંઈ બગાડી શકતુ નથી ॥૨॥
ਆਪਿ ਉਪਾਏ ਆਪੇ ਦੇਇ ॥
પરમાત્મા પોતે જ જીવોને ઉત્પન્ન કરે છે પોતે જ બધાને જીવિકા વગેરે આપે છે.
ਆਪੇ ਦੁਰਮਤਿ ਮਨਹਿ ਕਰੇਇ ॥
પ્રભુ પોતે જ જીવોને ખરાબ મતિથી બચાવે છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਵਸੈ ਮਨਿ ਆਇ ॥
ગુરુની કૃપાથી પ્રભુ જેના મનમાં આવી વસે છે
ਦੁਖੁ ਅਨ੍ਹ੍ਹੇਰਾ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ ॥੩॥
તેની અંદરથી ડર દૂર થઇ જાય છે અજ્ઞાનતા મટી જાય છે ॥૩॥
ਸਾਚੁ ਪਿਆਰਾ ਆਪਿ ਕਰੇਇ ॥
પ્રભુ પોતે જ જીવોના મનમાં પોતાનું સ્મરણ પ્રેમાળ બનાવે છે સ્મરણનો પ્રેમ ઉત્પન્ન કરે છે
ਅਵਰੀ ਕਉ ਸਾਚੁ ਨ ਦੇਇ ॥
જેની અંદર પ્રેમનો હજી અભાવ છે તેને પોતે જ નામ જપવાનું દાન દેતો નથી.
ਜੇ ਕਿਸੈ ਦੇਇ ਵਖਾਣੈ ਨਾਨਕੁ ਆਗੈ ਪੂਛ ਨ ਲੇਇ ॥੪॥੩॥
નાનક કહે છે, જે કોઈને નામ જપવાનું દાન પ્રભુ દે છે તેનાથી ફરી કર્મોનો લેખ માંગતો નથી ॥૪॥૩॥
ਆਸਾ ਮਹਲਾ ੧ ॥
આશા મહેલ ૧॥
ਤਾਲ ਮਦੀਰੇ ਘਟ ਕੇ ਘਾਟ ॥
મનુષ્યના મનને સંકલ્પ-વિકલ્પ જાણે તાલ અને પગના ઝાંઝર છે
ਦੋਲਕ ਦੁਨੀਆ ਵਾਜਹਿ ਵਾਜ ॥
દુનિયાનું મુખ ઢોલકી છે આ વાજા વાગી રહ્યા છે
ਨਾਰਦੁ ਨਾਚੈ ਕਲਿ ਕਾ ਭਾਉ ॥
અને પ્રભુના નામથી નિર્જન મન માયાના હાથો પર નાચી રહ્યુ છે.
ਜਤੀ ਸਤੀ ਕਹ ਰਾਖਹਿ ਪਾਉ ॥੧॥
આને કહે છે કલિયુગનો પ્રભાવ. જત-સતને સંસારમાં ક્યાંય જગ્યા રહી નથી ॥૧॥
ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਵਿਟਹੁ ਕੁਰਬਾਣੁ ॥
હે નાનક! પરમાત્માના નામથી બલિહાર જા.
ਅੰਧੀ ਦੁਨੀਆ ਸਾਹਿਬੁ ਜਾਣੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
નામ વગર દુનિયા માયામાં અંધ થઇ રહી છે આ માલિક પ્રભુ પોતે જ આંખોવાળો છે તેની શરણ પડવાથી જ જીવનનો સાચો રસ્તો જોઈ શકાય છે ॥૧॥વિરામ॥
ਗੁਰੂ ਪਾਸਹੁ ਫਿਰਿ ਚੇਲਾ ਖਾਇ ॥
શિષ્યને ગુરુની સેવા કરવાની હોય છે હવે ઉલટાનું શિષ્ય જ ગુરુથી ભરણ-પોષણ કરાવે છે. રોટલી માટે જ શિષ્ય આવી બને છે.
ਤਾਮਿ ਪਰੀਤਿ ਵਸੈ ਘਰਿ ਆਇ ॥
આ સ્થિતિમાં જો સો વર્ષ મનુષ્ય જીવી લે અને આરામનું ખાવાનું-પીવાનું બની રહે તો પણ આ ઉમર વ્યર્થ જ સમજો.