ਨਾਨਕ ਸਬਦਿ ਮਿਲੈ ਭਉ ਭੰਜਨੁ ਹਰਿ ਰਾਵੈ ਮਸਤਕਿ ਭਾਗੋ ॥੩॥
હે નાનક! શબ્દ દ્વારા જ ભયનો નાશ કરનાર હરિ મળે છે અને જીવાત્મા મસ્તકના ભાગ્ય દ્વારા જ તેનાથી આનંદ કરે છે ॥૩॥
ਖੇਤੀ ਵਣਜੁ ਸਭੁ ਹੁਕਮੁ ਹੈ ਹੁਕਮੇ ਮੰਨਿ ਵਡਿਆਈ ਰਾਮ ॥
પરમાત્માના હુકમને સ્વીકાર કરવો ઉત્તમ ખેતી તેમજ સર્વોત્તમ વ્યાપાર છે, હુકમને સ્વીકાર કરવાથી માન-સન્માન મળે છે.
ਗੁਰਮਤੀ ਹੁਕਮੁ ਬੂਝੀਐ ਹੁਕਮੇ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਈ ਰਾਮ ॥
ગુરુની બુદ્ધિ દ્વારા જ પરમાત્માનાં હુકમને સમજવામાં આવે છે અને તેના હુકમ દ્વારા જ પ્રભુથી મેળાપ થાય છે.
ਹੁਕਮਿ ਮਿਲਾਈ ਸਹਜਿ ਸਮਾਈ ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਅਪਾਰਾ ॥
પરમાત્માના હુકમમાં જ જીવ સરળતાથી તેનામાં વિલીન થઈ જાય છે. ગુરુના શબ્દ અપરંપાર છે, કારણ કે
ਸਚੀ ਵਡਿਆਈ ਗੁਰ ਤੇ ਪਾਈ ਸਚੁ ਸਵਾਰਣਹਾਰਾ ॥
ગુરુના દ્વારા જ સાચી વડાઈ પ્રાપ્ત થાય છે અને મનુષ્ય સત્યથી સુશોભિત થઈ જાય છે.
ਭਉ ਭੰਜਨੁ ਪਾਇਆ ਆਪੁ ਗਵਾਇਆ ਗੁਰਮੁਖਿ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਈ ॥
જીવ પોતાનો અહંકાર મિટાવીને ભયનાશક પરમાત્માને પ્રાપ્ત કરી લે છે અને ગુરુના માધ્યમથી જ તેનો મેળાપ થાય છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਨਿਰੰਜਨੁ ਅਗਮੁ ਅਗੋਚਰੁ ਹੁਕਮੇ ਰਹਿਆ ਸਮਾਈ ॥੪॥੨॥
નાનકનું કહેવું છે કે પરમાત્માનું પવિત્ર નામ અગમ્ય તેમજ અદૃશ્ય છે અને આ તેના હુકમમાં જ સમાઈ રહે છે ॥૪॥૨॥
ਵਡਹੰਸੁ ਮਹਲਾ ੩ ॥
વડહંસ મહેલ ૩॥
ਮਨ ਮੇਰਿਆ ਤੂ ਸਦਾ ਸਚੁ ਸਮਾਲਿ ਜੀਉ ॥
હે મન! તું હંમેશા જ સાચા પરમેશ્વરને પોતાના અંતરમનમાં વસાવીને રાખ.
ਆਪਣੈ ਘਰਿ ਤੂ ਸੁਖਿ ਵਸਹਿ ਪੋਹਿ ਨ ਸਕੈ ਜਮਕਾਲੁ ਜੀਉ ॥
પોતાના હૃદય-ઘરમાં આ રીતે તુ સુખપૂર્વક નિવાસ કરીશ તેમજ યમદૂત તને અડી શકાશે નહીં.
ਕਾਲੁ ਜਾਲੁ ਜਮੁ ਜੋਹਿ ਨ ਸਾਕੈ ਸਾਚੈ ਸਬਦਿ ਲਿਵ ਲਾਏ ॥
સાચા શબ્દોમાં સુર લગાવવાથી મૃત્યુરુપી જાળ તેમજ યમદૂત પ્રાણીને હેરાન કરી શકે નહીં.
ਸਦਾ ਸਚਿ ਰਤਾ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਆਵਣੁ ਜਾਣੁ ਰਹਾਏ ॥
સત્ય-નામમાં લીન થયેલું મન હંમેશા નિર્મળ છે અને જન્મ-મરણના ચક્રથી મુક્ત થઈ જાય છે.
ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਭਰਮਿ ਵਿਗੁਤੀ ਮਨਮੁਖਿ ਮੋਹੀ ਜਮਕਾਲਿ ॥
મનમુખ દુનિયા દ્વેતભાવ તેમજ ભ્રમમાં ફસાઈને નાશ થઈ રહી છે અને આને યમદૂતે મોહી લીધી છે.
ਕਹੈ ਨਾਨਕੁ ਸੁਣਿ ਮਨ ਮੇਰੇ ਤੂ ਸਦਾ ਸਚੁ ਸਮਾਲਿ ॥੧॥
નાનકનું કહેવું છે કે હે મન! ધ્યાનપૂર્વક સાંભળ, તું હમેશા સાચા પરમેશ્વરની પ્રાર્થના કર ॥૧॥
ਮਨ ਮੇਰਿਆ ਅੰਤਰਿ ਤੇਰੈ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਬਾਹਰਿ ਵਸਤੁ ਨ ਭਾਲਿ ॥
હે મન! તારી અંદર પરમાત્માના નામનો ભંડાર છે, આથી તું અનમોલ વસ્તુને બહાર ન શોધ.
ਜੋ ਭਾਵੈ ਸੋ ਭੁੰਚਿ ਤੂ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲਿ ॥
જે કંઈ પ્રભુને સારું લાગે છે, તેને સહર્ષ ગ્રહણ કર અને ગુરુમુખ બનીને તેની કૃપા-દ્રષ્ટિથી સફળ થઈ જા.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲਿ ਮਨ ਮੇਰੇ ਅੰਤਰਿ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਖਾਈ ॥
હે મન! ગુરુમુખ બન અને કૃપાદ્રષ્ટિથી પ્રસન્ન થઈ જા, કારણ કે તારો સહાયક હરિ-નામ તારા અંતર મનમાં જ છે.
ਮਨਮੁਖ ਅੰਧੁਲੇ ਗਿਆਨ ਵਿਹੂਣੇ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਖੁਆਈ ॥
મનમુખ મનુષ્ય મોહ-માયામાં અંધ તેમજ જ્ઞાન વિહીન છે અને દ્વેતભાવે આને નષ્ટ કરી દીધો છે.
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਕੋ ਛੂਟੈ ਨਾਹੀ ਸਭ ਬਾਧੀ ਜਮਕਾਲਿ ॥
પરમાત્માના નામ વગર કોઈની પણ મુક્તિ થતી નથી; યમદૂતોએ આખી દુનિયાને જકડેલી છે.
ਨਾਨਕ ਅੰਤਰਿ ਤੇਰੈ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਤੂ ਬਾਹਰਿ ਵਸਤੁ ਨ ਭਾਲਿ ॥੨॥
નાનકનું કહેવું છે કે તારી અંદર પરમાત્માના નામનો ભંડાર છે, આથી તું આ અણમોલ વસ્તુને બહાર ના શોધ ॥૨॥
ਮਨ ਮੇਰਿਆ ਜਨਮੁ ਪਦਾਰਥੁ ਪਾਇ ਕੈ ਇਕਿ ਸਚਿ ਲਗੇ ਵਾਪਾਰਾ ॥
હે મન! અમૂલ્ય મનુષ્ય જન્મના પદાર્થને પ્રાપ્ત કરીને કેટલાક લોકો સત્યનામના વ્યાપારમાં સક્રિય છે.
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਨਿ ਆਪਣਾ ਅੰਤਰਿ ਸਬਦੁ ਅਪਾਰਾ ॥
તે પોતાના સદ્દગુરૂની સેવા કરે છે અને તેના અંતરમાં અપાર શબ્દ હાજર છે.
ਅੰਤਰਿ ਸਬਦੁ ਅਪਾਰਾ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਪਿਆਰਾ ਨਾਮੇ ਨਉ ਨਿਧਿ ਪਾਈ ॥
તેની અંદર અપાર શબ્દ છે; હરિ-પરમેશ્વરનું નામ તેને પ્રેમાળ લાગે છે અને નામના ફળસ્વરૂપ તે નવનિધિ પ્રાપ્ત કરી લે છે.
ਮਨਮੁਖ ਮਾਇਆ ਮੋਹ ਵਿਆਪੇ ਦੂਖਿ ਸੰਤਾਪੇ ਦੂਜੈ ਪਤਿ ਗਵਾਈ ॥
મનમુખ પ્રાણી તો માયાના મોહમાં જ લીન છે, તેનાથી તે દુઃખી થાય છે અને મુશ્કેલીમાં ફસાઈને પોતાની પ્રતિષ્ઠા ગુમાવી લે છે.
ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਸਚਿ ਸਬਦਿ ਸਮਾਣੇ ਸਚਿ ਰਤੇ ਅਧਿਕਾਈ ॥
જે પોતાના અહંકારને મારીને સાચા શબ્દમાં લીન થાય છે; તે વધારે સત્યમાં જ લીન રહે છે.
ਨਾਨਕ ਮਾਣਸ ਜਨਮੁ ਦੁਲੰਭੁ ਹੈ ਸਤਿਗੁਰਿ ਬੂਝ ਬੁਝਾਈ ॥੩॥
હે નાનક! આ મનુષ્ય જન્મ ખુબ દુર્લભ છે અને સદ્દગુરુ જ આ તફાવતને સમજાવે છે ॥૩॥
ਮਨ ਮੇਰੇ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਨਿ ਆਪਣਾ ਸੇ ਜਨ ਵਡਭਾਗੀ ਰਾਮ ॥
હે મન! તે લોકો ખુબ ખુશકિસ્મત છે, જે પોતાના સદ્દગુરૂની શ્રદ્ધાપૂર્વક સેવા કરે છે.
ਜੋ ਮਨੁ ਮਾਰਹਿ ਆਪਣਾ ਸੇ ਪੁਰਖ ਬੈਰਾਗੀ ਰਾਮ ॥
જે પોતાના મનને વશમાં કરી લે છે, તે જ પુરુષ વાસ્તવમાં વેરાગી છે.
ਸੇ ਜਨ ਬੈਰਾਗੀ ਸਚਿ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ਆਪਣਾ ਆਪੁ ਪਛਾਣਿਆ ॥
જે સાચા પરમેશ્વરની સાથે સુર લગાવે છે, તે જ વિરક્ત છે અને તે પોતાના આત્મ સ્વરૂપને ઓળખી લે છે.
ਮਤਿ ਨਿਹਚਲ ਅਤਿ ਗੂੜੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਹਜੇ ਨਾਮੁ ਵਖਾਣਿਆ ॥
તેની બુદ્ધિ ખુબ અટલ તેમજ અત્યંત ગાઢ છે અને ગુરુમુખ બનીને સરળતાથી પરમાત્માના નામની સ્તુતિ કરે છે.
ਇਕ ਕਾਮਣਿ ਹਿਤਕਾਰੀ ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਪਿਆਰੀ ਮਨਮੁਖ ਸੋਇ ਰਹੇ ਅਭਾਗੇ ॥
કેટલાક લોકો સુંદર નારીઓને પ્રેમ કરે છે તેમજ માયાનો મોહ તેને મીઠો લાગે છે, આવા કમનસીબ મનમુખ અજ્ઞાનતાની ઊંઘમાં સુતા રહે છે.
ਨਾਨਕ ਸਹਜੇ ਸੇਵਹਿ ਗੁਰੁ ਅਪਣਾ ਸੇ ਪੂਰੇ ਵਡਭਾਗੇ ॥੪॥੩॥
હે નાનક! જે સરળ-સ્વભાવ જ પોતાના ગુરુની સેવા કરે છે, તે સંપૂર્ણ ભાગ્યશાળી છે ॥૪॥૩॥
ਵਡਹੰਸੁ ਮਹਲਾ ੩ ॥
વડહંસ મહેલ ૩॥
ਰਤਨ ਪਦਾਰਥ ਵਣਜੀਅਹਿ ਸਤਿਗੁਰਿ ਦੀਆ ਬੁਝਾਈ ਰਾਮ ॥
હે જીવ! સદ્દગુરૂએ આ જ સમજ દીધી છે કે પરમાત્માના નામરૂપી રત્ન પદાર્થોનો જ વ્યાપાર કરવો જોઈએ.
ਲਾਹਾ ਲਾਭੁ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਹੈ ਗੁਣ ਮਹਿ ਗੁਣੀ ਸਮਾਈ ਰਾਮ ॥
હરિની ભક્તિ જ સર્વોત્તમ લાભ છે અને ગુણવાન પ્રાણી ગુણોના સ્વામી પરમાત્મામાં જ સમાયેલ રહે છે.