ਧਨਾਸਰੀ ਬਾਣੀ ਭਗਤਾਂ ਕੀ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ
ધનાસરી વાણી ભગત ની ત્રિલોચન
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਨਾਰਾਇਣ ਨਿੰਦਸਿ ਕਾਇ ਭੂਲੀ ਗਵਾਰੀ ॥
હે ભૂલેલી મૂર્ખ સ્ત્રી! તું નારાયણની શા માટે નિંદા કરી રહી છે?
ਦੁਕ੍ਰਿਤੁ ਸੁਕ੍ਰਿਤੁ ਥਾਰੋ ਕਰਮੁ ਰੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પૂર્વ જન્મમાં કરેલા શુભાશુભ કર્મ જ તારૂં ભાગ્ય છે જે તું દુઃખ-સુખના રૂપમાં ભોગવી રહી છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸੰਕਰਾ ਮਸਤਕਿ ਬਸਤਾ ਸੁਰਸਰੀ ਇਸਨਾਨ ਰੇ ॥
ચંદ્ર શિવ-શંકરના માથા પર વસે છે અને હંમેશા જ ગંગામાં સ્નાન કરે છે.
ਕੁਲ ਜਨ ਮਧੇ ਮਿਲੵਿੋ ਸਾਰਗ ਪਾਨ ਰੇ ॥
ભલે વિષ્ણુનો અવતાર કૃષ્ણ પણ ચંદ્ર વંશના લોકોમાં આવી મળ્યો હતો તો પણ
ਕਰਮ ਕਰਿ ਕਲੰਕੁ ਮਫੀਟਸਿ ਰੀ ॥੧॥
ચંદ્રના કર્મોને કારણે લાગેલ કલંક મટી શકતો નથી ॥૧॥
ਬਿਸ੍ਵ ਕਾ ਦੀਪਕੁ ਸ੍ਵਾਮੀ ਤਾ ਚੇ ਰੇ ਸੁਆਰਥੀ ਪੰਖੀ ਰਾਇ ਗਰੁੜ ਤਾ ਚੇ ਬਾਧਵਾ ॥
વિશ્વનો દીવો સૂર્ય પોતાના સારથી અરુણનો સ્વામી છે અને પક્ષીરાજ ગરૂડ અરુણનો ભાઈ છે પરંતુ
ਕਰਮ ਕਰਿ ਅਰੁਣ ਪਿੰਗੁਲਾ ਰੀ ॥੨॥
પોતાના કર્મોને કારણે અરુણ લંગડો છે ॥૨॥
ਅਨਿਕ ਪਾਤਿਕ ਹਰਤਾ ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਨਾਥੁ ਰੀ ਤੀਰਥਿ ਤੀਰਥਿ ਭ੍ਰਮਤਾ ਲਹੈ ਨ ਪਾਰੁ ਰੀ ॥
ત્રણેય લોકના સ્વામી શિવ-શંકર જીવોના અનેક પાપ હરણ કરનાર છે. તે પણ અનેક તીર્થો પર ભટકતો રહ્યો પરંતુ તો પણ અંત મેળવી શક્યો નહિ.
ਕਰਮ ਕਰਿ ਕਪਾਲੁ ਮਫੀਟਸਿ ਰੀ ॥੩॥
શિવ, બ્રહ્માના માથા કાપવાના ખરાબ કર્મને મટાડી શક્યા નહી ॥૩॥
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਸੀਅ ਧੇਨ ਲਛਿਮੀ ਕਲਪਤਰ ਸਿਖਰਿ ਸੁਨਾਗਰ ਨਦੀ ਚੇ ਨਾਥੰ ॥
નદીઓનો સ્વામી સમુદ્રમાંથી અમૃત, ચંદ્ર, કામધેનુ, વિષ્ણુની પત્ની લક્ષ્મી, કલ્પવૃક્ષ, ઊંચા શ્રવા ઘોડા, ધન્વંતરિ વૈદ્ય વગેરે રત્ન નીકળ્યા છે પરંતુ
ਕਰਮ ਕਰਿ ਖਾਰੁ ਮਫੀਟਸਿ ਰੀ ॥੪॥
સમુદ્ર પોતાના દુષ્કર્મોને કારણે જ પોતાનું ખારાપણું મટાડી શકતું નથી ॥૪॥
ਦਾਧੀਲੇ ਲੰਕਾ ਗੜੁ ਉਪਾੜੀਲੇ ਰਾਵਣ ਬਣੁ ਸਲਿ ਬਿਸਲਿ ਆਣਿ ਤੋਖੀਲੇ ਹਰੀ ॥
ભલે હનુમાને લંકાનો દુર્ગ સળગાવી દીધો, રાવણનું ઉપવન બરબાદ કરી દીધું અને લક્ષ્મણના બેભાન થવા પર ઈજા યોગ્ય કરવા માટે સંજીવની બુટ્ટી લાવીને શ્રી રામચંદ્રને ખુશ કર્યા પરંતુ
ਕਰਮ ਕਰਿ ਕਛਉਟੀ ਮਫੀਟਸਿ ਰੀ ॥੫॥
તેના કર્મોને કારણે તેને એક નાની-એવી લંગોટ જ મળી અને તેના કર્મોનું ફળ મટી શક્યું નહિ ॥૫॥
ਪੂਰਬਲੋ ਕ੍ਰਿਤ ਕਰਮੁ ਨ ਮਿਟੈ ਰੀ ਘਰ ਗੇਹਣਿ ਤਾ ਚੇ ਮੋਹਿ ਜਾਪੀਅਲੇ ਰਾਮ ਚੇ ਨਾਮੰ ॥
હે ઘરની ગૃહિણી! પૂર્વ જન્મમાં કરેલા પાપ-પુણ્યના કર્મોનું ફળ મટતું નથી અને તેનું દુઃખ-સુખ ભોગવવું જ પડે છે.
ਬਦਤਿ ਤ੍ਰਿਲੋਚਨ ਰਾਮ ਜੀ ॥੬॥੧॥
ત્રિલોચન કહે છે કે આથી હું રામનું નામ જ જપતો રહું છું અને તું પણ રામનું નામ જપ ॥૬॥૧॥
ਸ੍ਰੀ ਸੈਣੁ ॥
શ્રી સૈણુ॥
ਧੂਪ ਦੀਪ ਘ੍ਰਿਤ ਸਾਜਿ ਆਰਤੀ ॥ ਵਾਰਨੇ ਜਾਉ ਕਮਲਾ ਪਤੀ ॥੧॥
મારુ ધૂપ, દીવો, ઘી વેગેરે સજાવીને કરેલી આરતીને સમાન હે લક્ષ્મીપતિ પ્રભુ! મારો તારા પર શરીર-મનથી બલિહાર જવાનું જ છે ॥૧॥
ਮੰਗਲਾ ਹਰਿ ਮੰਗਲਾ ॥ ਨਿਤ ਮੰਗਲੁ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਕੋ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આખા વિશ્વમાં હરિનું મંગળ ગાન થઈ રહ્યું છે અને હું પણ દરરોજ ધરતીના સ્વામી પ્રભુ રામનું મંગળ-ગાન કરી રહ્યો છું ॥૧॥વિરામ॥
ਊਤਮੁ ਦੀਅਰਾ ਨਿਰਮਲ ਬਾਤੀ ॥ ਤੁਹੀਂ ਨਿਰੰਜਨੁ ਕਮਲਾ ਪਾਤੀ ॥੨॥
હે લક્ષ્મીપતિ! મારા માટે તું જ ઉત્તમ દીવો તેમજ નિર્મળ વાટ છે તું જ નિરંજન છે ॥૨॥
ਰਾਮਾ ਭਗਤਿ ਰਾਮਾਨੰਦੁ ਜਾਨੈ ॥ ਪੂਰਨ ਪਰਮਾਨੰਦੁ ਬਖਾਨੈ ॥੩॥
રામની ભક્તિ કરવી મારો ગુરુ રામાનંદ જ જાણે છે. મારો ગુરુદેવ બતાવે છે કે રામ સર્વવ્યાપી છે અને પરમાનંદ છે ॥૩॥
ਮਦਨ ਮੂਰਤਿ ਭੈ ਤਾਰਿ ਗੋਬਿੰਦੇ ॥ ਸੈਨੁ ਭਣੈ ਭਜੁ ਪਰਮਾਨੰਦੇ ॥੪॥੨॥
હે ગોવિંદ! તારું સ્વરૂપ ખૂબ મનમોહક છે, મને સંસાર સમુદ્રથી પાર કરાવી દે. ભક્ત સૈનનુ કહેવું છે કે તે પરમાનંદ પ્રભુનું જ ભજન કર ॥૪॥૨॥
ਪੀਪਾ ॥
પીપા॥
ਕਾਯਉ ਦੇਵਾ ਕਾਇਅਉ ਦੇਵਲ ਕਾਇਅਉ ਜੰਗਮ ਜਾਤੀ ॥
હું પોતાના શરીરમાં જ પરમાત્માની શોધ કરું છું, ત્યારથી મારુ શરીર જ પ્રભુનું મંદિર છે. મારા શરીરમાં હાજર આત્મા જ તીર્થ-યાત્રા કરનાર જંગમ સાધુ છે.
ਕਾਇਅਉ ਧੂਪ ਦੀਪ ਨਈਬੇਦਾ ਕਾਇਅਉ ਪੂਜਉ ਪਾਤੀ ॥੧॥
મારુ શરીર જ આરતીની વસ્તુ – ધૂપ, દીવો તેમજ નૈવેદ્ય છે. મારુ શરીર જ પૂજાના ફૂલોની પાંખડી છે ॥૧॥
ਕਾਇਆ ਬਹੁ ਖੰਡ ਖੋਜਤੇ ਨਵ ਨਿਧਿ ਪਾਈ ॥
મેં પોતાના શરીરમાં જ ખુબ શોધ કરીને નવનિધિ પ્રાપ્ત કરી લીધી છે.
ਨਾ ਕਛੁ ਆਇਬੋ ਨਾ ਕਛੁ ਜਾਇਬੋ ਰਾਮ ਕੀ ਦੁਹਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હું રામની દુહાઈ દઈને કહું છું કે ન કંઈ અહીંથી આવે છે ન તો કંઈ અહીંથી જાય છે અર્થાત પરમાત્મા જ સર્વસ્વ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜੋ ਬ੍ਰਹਮੰਡੇ ਸੋਈ ਪਿੰਡੇ ਜੋ ਖੋਜੈ ਸੋ ਪਾਵੈ ॥
જે પ્રભુ બ્રહ્માંડમાં નિવાસ કરે છે, તે જ દરેક મનુષ્યના શરીરમાં પણ નિવાસ કરે છે. જે તેની શોધ કરે છે, તે તેને શરીરમાંથી જ પ્રાપ્ત કરી લે છે.
ਪੀਪਾ ਪ੍ਰਣਵੈ ਪਰਮ ਤਤੁ ਹੈ ਸਤਿਗੁਰੁ ਹੋਇ ਲਖਾਵੈ ॥੨॥੩॥
ભક્ત પીપા પ્રાર્થના કરે છે કે પ્રભુ જ પરમ-તત્વ છે અને તે સદ્દગુરુ બનીને પોતે જ દર્શન કરાવી દે છે ॥૨॥૩॥
ਧੰਨਾ ॥
ધંના॥
ਗੋਪਾਲ ਤੇਰਾ ਆਰਤਾ ॥
હે પરમાત્મા! હું ભિખારી તારાથી પ્રાર્થના કરી રહ્યો છું.
ਜੋ ਜਨ ਤੁਮਰੀ ਭਗਤਿ ਕਰੰਤੇ ਤਿਨ ਕੇ ਕਾਜ ਸਵਾਰਤਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જે મનુષ્ય પણ તારી ભક્તિ કરે છે, તું તેના બધા કાર્ય સંવારી દે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਦਾਲਿ ਸੀਧਾ ਮਾਗਉ ਘੀਉ ॥
હું તારાથી દાળ, ઘી તેમજ લોટ માંગુ છું,
ਹਮਰਾ ਖੁਸੀ ਕਰੈ ਨਿਤ ਜੀਉ ॥
જેનાથી મારુ મન હંમેશા ખુશ રહેશે.
ਪਨੑੀਆ ਛਾਦਨੁ ਨੀਕਾ ॥
હું પગ માટે બુટ તેમજ શરીર પર પહેરવા માટે સુંદર વસ્ત્ર પણ માંગુ છું.
ਅਨਾਜੁ ਮਗਉ ਸਤ ਸੀ ਕਾ ॥੧॥
હું સાત પ્રકારનું અનાજ પણ માંગુ છું ॥૧॥
ਗਊ ਭੈਸ ਮਗਉ ਲਾਵੇਰੀ ॥
હે પ્રભુ! હું દૂધ પીવા માટે એક ગાય અને એક દૂધ આપતી ભેંસ પણ માંગુ છું.
ਇਕ ਤਾਜਨਿ ਤੁਰੀ ਚੰਗੇਰੀ ॥
મારી ઇચ્છા છે કે સવારી માટે એક કુશળ અરબી ઘોડી પણ મળી જાય.
ਘਰ ਕੀ ਗੀਹਨਿ ਚੰਗੀ ॥ ਜਨੁ ਧੰਨਾ ਲੇਵੈ ਮੰਗੀ ॥੨॥੪॥
હું પોતાના ઘરની સંભાળ માટે એક સુશીલ પત્ની પણ ઇચ્છું છું. તારો ભક્ત ધંના ફક્ત આ જ વસ્તુઓ તારાથી માંગીને લે છે ॥૨॥૪॥