ਸਲੋਕੁ ॥
શ્લોક॥
ਚਿਤਿ ਜਿ ਚਿਤਵਿਆ ਸੋ ਮੈ ਪਾਇਆ ॥
જે કાંઈ મેં પોતાના મનમાં ઇચ્છયું હતું, તે મને મળી ગયું છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇ ਸੁਖ ਸਬਾਇਆ ॥੪॥
હે નાનક! પરમાત્માનું ધ્યાન કરવાથી મને બધા સુખ પ્રાપ્ત થઈ ગયા છે ॥૪॥
ਛੰਤੁ ॥
છંદ ॥
ਅਬ ਮਨੁ ਛੂਟਿ ਗਇਆ ਸਾਧੂ ਸੰਗਿ ਮਿਲੇ ॥
સંતો-મહાપુરુષોની પવિત્ર સંગતિમાં રહેવાથી હવે મારું મન સંસારના બંધનોથી છૂટી ગયું છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਲਇਆ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਰਲੇ ॥
ગુરુની નજીકમાં રહીને નામ-સ્મરણ કરવાથી મારો પ્રકાશ પરમ પ્રકાશમાં જોડાઈ ગયો છે.
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਸਿਮਰਤ ਮਿਟੇ ਕਿਲਬਿਖ ਬੁਝੀ ਤਪਤਿ ਅਘਾਨਿਆ ॥
હરિ-નામનું સ્મરણ કરવાથી બધા કરોડો-પાપ મટી ગયા છે, તૃષ્ણાની અગ્નિ ઓલવાઈ ગઈ છે અને હું તૃપ્ત થઈ ગયો છું.
ਗਹਿ ਭੁਜਾ ਲੀਨੇ ਦਇਆ ਕੀਨੇ ਆਪਨੇ ਕਰਿ ਮਾਨਿਆ ॥
પરમાત્માએ દયા કરીને મને હાથથી પકડીને પોતાનો બનાવી લીધો છે.
ਲੈ ਅੰਕਿ ਲਾਏ ਹਰਿ ਮਿਲਾਏ ਜਨਮ ਮਰਣਾ ਦੁਖ ਜਲੇ ॥
ગુરુએ મને પોતાના ગળાથી લગાવીને પરમાત્માની સાથે મળાવી દીધો છે, જેનાથી મારું જન્મ-મરણનું દુઃખ નાશ થઈ ગયું છે.
ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕ ਦਇਆ ਧਾਰੀ ਮੇਲਿ ਲੀਨੇ ਇਕ ਪਲੇ ॥੪॥੨॥
નાનક પ્રાર્થના કરે છે કે પરમાત્માએ મારા પર ખુબ દયા કરી છે અને એક ક્ષણમાં જ મને પોતાની સાથે મળાવી લીધો છે ॥૪॥૨॥
ਜੈਤਸਰੀ ਛੰਤ ਮਃ ੫ ॥
જૈતસરી છંદ મહેલ ૫॥
ਪਾਧਾਣੂ ਸੰਸਾਰੁ ਗਾਰਬਿ ਅਟਿਆ ॥
આ સંસાર તો પ્રવાસી છે પરંતુ તો પણ સંસારના લોકો અહંકારથી ભરાયેલ છે
ਕਰਤੇ ਪਾਪ ਅਨੇਕ ਮਾਇਆ ਰੰਗ ਰਟਿਆ ॥
તે માયાના રંગમાં મગ્ન થઈને જીવનમાં સ્નેક પાપ કર્મ કરે છે અને
ਲੋਭਿ ਮੋਹਿ ਅਭਿਮਾਨਿ ਬੂਡੇ ਮਰਣੁ ਚੀਤਿ ਨ ਆਵਏ ॥
લાલચ, મોહમાં જ ડૂબેલ લોકોને મૃત્યુ યાદ આવતું નથી.
ਪੁਤ੍ਰ ਮਿਤ੍ਰ ਬਿਉਹਾਰ ਬਨਿਤਾ ਏਹ ਕਰਤ ਬਿਹਾਵਏ ॥
પોતાના પુત્ર, મિત્ર તેમજ ધર્મપત્નીના મોહમાં કાર્ય કરતા તેની બધી ઉંમર વીતી જાય છે.
ਪੁਜਿ ਦਿਵਸ ਆਏ ਲਿਖੇ ਮਾਏ ਦੁਖੁ ਧਰਮ ਦੂਤਹ ਡਿਠਿਆ ॥
હે માતા! હવે જ્યારે જીવનના લખેલ દિવસ પૂર્ણ થઈ ગયા છે તો તે યમરાજના દૂતોને જોઈને દુઃખી થાય છે.
ਕਿਰਤ ਕਰਮ ਨ ਮਿਟੈ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਨਾਮ ਧਨੁ ਨਹੀ ਖਟਿਆ ॥੧॥
હે નાનક! પોતાના જીવનમાં તેને હરિ-નામરૂપી ધન એકત્રિત કર્યું નથી, જેના પરિણામ સ્વરૂપ તેના કરેલ કર્મોનું ફળ મટી શકતું નથી ॥૧॥
ਉਦਮ ਕਰਹਿ ਅਨੇਕ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਨ ਗਾਵਹੀ ॥
મનુષ્ય પોતાના જીવનમાં અનેક પ્રયત્ન કરતો રહે છે પરંતુ પરમાત્માના નામને તે સ્મરણ કરતો નથી.
ਭਰਮਹਿ ਜੋਨਿ ਅਸੰਖ ਮਰਿ ਜਨਮਹਿ ਆਵਹੀ ॥
આથી તે અગણિત યોનિઓમાં ભટકતો રહે છે, આવક જાવકમાં ફસાઈને ફરી ફરી સંસારમાં જન્મતો-મરતો રહે છે.
ਪਸੂ ਪੰਖੀ ਸੈਲ ਤਰਵਰ ਗਣਤ ਕਛੂ ਨ ਆਵਏ ॥
તે પશુ, પક્ષી, પથ્થર તેમજ વૃક્ષની યોનિઓમાં પડે છે, જેની ગણતરી કરી શકાતી નથી.
ਬੀਜੁ ਬੋਵਸਿ ਭੋਗ ਭੋਗਹਿ ਕੀਆ ਅਪਣਾ ਪਾਵਏ ॥
મનુષ્ય તેના કર્મોનુ જેવું બીજ વાવે છે, તેવું જ તેને ફળ પ્રાપ્ત થાય છે. તે પોતાના કરેલ કર્મોનું જ ફળ ભોગવે છે.
ਰਤਨ ਜਨਮੁ ਹਾਰੰਤ ਜੂਐ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪਿ ਨ ਭਾਵਹੀ ॥
પોતાના હીરા જેવો અનમોલ મનુષ્ય જન્મ તે જુગારમાં હારી દે છે અને પછી તે પોતાના પ્રભુને પણ સારો લાગતો નથી.
ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕ ਭਰਮਹਿ ਭ੍ਰਮਾਏ ਖਿਨੁ ਏਕੁ ਟਿਕਣੁ ਨ ਪਾਵਹੀ ॥੨॥
હે પ્રભુ! નાનક પ્રાર્થના કરે છે કે આ જીવ મુશ્કેલીમાં પડીને ભટકતો જ રહે છે અને એક ક્ષણ માત્ર માટે પણ તેને સુખનું ઠેકાણું મળતું નથી ॥૨॥
ਜੋਬਨੁ ਗਇਆ ਬਿਤੀਤਿ ਜਰੁ ਮਲਿ ਬੈਠੀਆ ॥
મનુષ્યનું સુંદર યૌવન વીતી ગયું છે અને તેના શરીર પર ગઢપણ કબજો કરીને બેસી ગયું છે.
ਕਰ ਕੰਪਹਿ ਸਿਰੁ ਡੋਲ ਨੈਣ ਨ ਡੀਠਿਆ ॥
ગઢપણને કારણે તેના હાથ થર-થર ધ્રૂજે છે, માથું ડોલે છે અને આંખોથી કાંઈ પણ સાફ નજર આવતું નથી.
ਨਹ ਨੈਣ ਦੀਸੈ ਬਿਨੁ ਭਜਨ ਈਸੈ ਛੋਡਿ ਮਾਇਆ ਚਾਲਿਆ ॥
પ્રભુના ભજન વગર તે પોતાનું ધન છોડીને ચાલી પડ્યો છે.
ਕਹਿਆ ਨ ਮਾਨਹਿ ਸਿਰਿ ਖਾਕੁ ਛਾਨਹਿ ਜਿਨ ਸੰਗਿ ਮਨੁ ਤਨੁ ਜਾਲਿਆ ॥
જે પરિવાર માટે તેને પોતાનું શરીર-મન સળગાવી દીધું હતું, તે તેની આજ્ઞાનું પાલન કરતા નથી પરંતુ તેના માથા પર ધૂળ જ નાખે છે અર્થાત તેને અપમાનિત કરે છે.
ਸ੍ਰੀਰਾਮ ਰੰਗ ਅਪਾਰ ਪੂਰਨ ਨਹ ਨਿਮਖ ਮਨ ਮਹਿ ਵੂਠਿਆ ॥
પરમાત્માનો પૂર્ણ તેમજ અપાર પ્રેમ-રંગ એક ક્ષણ માત્ર માટે તેના મનમાં નિવાસ કરી શક્યો નહિ.
ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕ ਕੋਟਿ ਕਾਗਰ ਬਿਨਸ ਬਾਰ ਨ ਝੂਠਿਆ ॥੩॥
નાનક પ્રાર્થના કરે છે કે જેમ કરોડો કાગળ પળ માત્રમાં સળગીને રાખ થઈ જાય છે, તેમ જ આ શરીરનો નાશ થવામાં કોઈ વિલંબ થતો નથી ॥૩॥
ਚਰਨ ਕਮਲ ਸਰਣਾਇ ਨਾਨਕੁ ਆਇਆ ॥
નાનક તો પરમેશ્વરના ચરણ-કમળોની શરણમાં આવ્યો છે.
ਦੁਤਰੁ ਭੈ ਸੰਸਾਰੁ ਪ੍ਰਭਿ ਆਪਿ ਤਰਾਇਆ ॥
આ મુશ્કેલ તેમજ ભયાનક સંસાર-સમુદ્રથી મને પ્રભુએ પોતે જ પાર કરી દીધો છે.
ਮਿਲਿ ਸਾਧਸੰਗੇ ਭਜੇ ਸ੍ਰੀਧਰ ਕਰਿ ਅੰਗੁ ਪ੍ਰਭ ਜੀ ਤਾਰਿਆ ॥
સંતોની પવિત્ર સંગતમાં ભજન કરવાથી પ્રભુએ મારો પક્ષ લઈને મને સંસાર સમુદ્રથી પાર કરી દીધો છે.
ਹਰਿ ਮਾਨਿ ਲੀਏ ਨਾਮ ਦੀਏ ਅਵਰੁ ਕਛੁ ਨ ਬੀਚਾਰਿਆ ॥
પરમાત્માએ મને સ્વીકાર કરીને પોતાનું નામ આપ્યું છે અને કોઈ ગુણ-અવગુણ તરફ ધ્યાન આપ્યું નથી.
ਗੁਣ ਨਿਧਾਨ ਅਪਾਰ ਠਾਕੁਰ ਮਨਿ ਲੋੜੀਦਾ ਪਾਇਆ ॥
મેં ગુણોનો ભંડાર, અપરંપાર તેમજ મનોવાંચ્છિત ઠાકોરને મેળવી લીધો છે.
ਬਿਨਵੰਤਿ ਨਾਨਕੁ ਸਦਾ ਤ੍ਰਿਪਤੇ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਭੋਜਨੁ ਖਾਇਆ ॥੪॥੨॥੩॥
નાનક પ્રાર્થના કરે છે કે હરિ-નામરૂપી ભોજન ખાવાથી હું હંમેશા માટે તૃપ્ત થઈ ચુક્યો છું ॥૪॥૨॥૩॥
ਜੈਤਸਰੀ ਮਹਲਾ ੫ ਵਾਰ ਸਲੋਕਾ ਨਾਲਿ
જૈતસરી મહેલ ૫ વાર શ્લોક નાળી
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਸਲੋਕ ॥
શ્લોક॥
ਆਦਿ ਪੂਰਨ ਮਧਿ ਪੂਰਨ ਅੰਤਿ ਪੂਰਨ ਪਰਮੇਸੁਰਹ ॥
જે સૃષ્ટિ રચના પહેલા પણ સર્વવ્યાપક હતો, સૃષ્ટિ કાળમાં હવે પણ હાજર છે અને સૃષ્ટિના અંત સુધી પણ સર્વવ્યાપી રહેશે,
ਸਿਮਰੰਤਿ ਸੰਤ ਸਰਬਤ੍ਰ ਰਮਣੰ ਨਾਨਕ ਅਘਨਾਸਨ ਜਗਦੀਸੁਰਹ ॥੧॥
હે નાનક! બધા સંત-મહાત્મા તે બધે આનંદ કરનાર પરમેશ્વરનું જ સ્મરણ કરતો રહે છે. તે જગદીશ્વર બધા પાપોને હરણ કરનાર છે ॥૧॥