ਜੁਗ ਚਾਰੇ ਸਭ ਭਵਿ ਥਕੀ ਕਿਨਿ ਕੀਮਤਿ ਹੋਈ ॥
આખી દુનિયા ચારેય યુગ ભટકતાં થાકી ગઈ છે પરંતુ કોઈએ પણ તેનું મૂલ્યાંકન મેળવ્યું નથી.
ਸਤਿਗੁਰਿ ਏਕੁ ਵਿਖਾਲਿਆ ਮਨਿ ਤਨਿ ਸੁਖੁ ਹੋਈ ॥
સદ્દગુરૂએ મને એક પરમાત્મા દેખાડી દીધો છે, જેનાથી મન-શરીર સુખી થઈ ગયું છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਦਾ ਸਲਾਹੀਐ ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਸੁ ਹੋਈ ॥੭॥
ગુરુના માધ્યમથી હંમેશા પરમાત્માની સ્તુતિ કરતા રહેવું જોઈએ. તે જ થાય છે, જે પરમાત્મા કરે છે ॥૭॥
ਸਲੋਕ ਮਹਲਾ ੨ ॥
શ્લોક મહેલ ૨॥
ਜਿਨਾ ਭਉ ਤਿਨੑ ਨਾਹਿ ਭਉ ਮੁਚੁ ਭਉ ਨਿਭਵਿਆਹ ॥
જે લોકોને પરમાત્માનો ભય હોય છે, તેને બીજો કોઈ ભય પ્રભાવિત કરતો નથી. પરંતુ જેને પરમાત્માનો ભય હોતો નથી, તેને ઘણા પ્રકારના ભય લાગી રહે છે.
ਨਾਨਕ ਏਹੁ ਪਟੰਤਰਾ ਤਿਤੁ ਦੀਬਾਣਿ ਗਇਆਹ ॥੧॥
હે નાનક! આ નિર્ણય તે માલિકના દરબારમાં જ જતા થાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੨ ॥
મહેલ ૨॥
ਤੁਰਦੇ ਕਉ ਤੁਰਦਾ ਮਿਲੈ ਉਡਤੇ ਕਉ ਉਡਤਾ ॥
નદીઓને સમુદ્ર મળી જાય છે, વાયુને વાયુ મળી જાય છે. પ્રચંડ આગ આગથી મળી જાય છે.
ਜੀਵਤੇ ਕਉ ਜੀਵਤਾ ਮਿਲੈ ਮੂਏ ਕਉ ਮੂਆ ॥
માટીને શરીરરૂપી માટી મળી જાય છે.
ਨਾਨਕ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿਨਿ ਕਾਰਣੁ ਕੀਆ ॥੨॥
હે નાનક! તે પરમાત્માના વખાણ કરવા જોઈએ, જેને આ આખી કુદરત બનાવી છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਸਚੁ ਧਿਆਇਨਿ ਸੇ ਸਚੇ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਵੀਚਾਰੀ ॥
વાસ્તવમાં તે જ મનુષ્ય સત્યવાદી છે, જે શબ્દ-ગુરુના ચિંતન દ્વારા સત્યનું ધ્યાન કરે છે.
ਹਉਮੈ ਮਾਰਿ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲਾ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਉਰਿ ਧਾਰੀ ॥
અહંકારને સમાપ્ત કરી તેનું મન નિર્મળ થઈ જાય છે અને તે પોતાના હૃદયમાં હરિ નામને વસાવી લે છે.
ਕੋਠੇ ਮੰਡਪ ਮਾੜੀਆ ਲਗਿ ਪਏ ਗਾਵਾਰੀ ॥
મૂર્ખ મનુષ્ય પોતાના સુંદર ઘરો, ભવ્ય મહેલો તેમજ અલગ-અલગ ઉદ્યોગોનાં મોહમાં લીન છે.
ਜਿਨੑਿ ਕੀਏ ਤਿਸਹਿ ਨ ਜਾਣਨੀ ਮਨਮੁਖਿ ਗੁਬਾਰੀ ॥
મનમુખ મનુષ્ય મોહનાં ઘોર અંધકારમાં ફસાઈને તે પરમાત્માને જાણતો નથી, જેને તેને ઉત્પન્ન કર્યો છે.
ਜਿਸੁ ਬੁਝਾਇਹਿ ਸੋ ਬੁਝਸੀ ਸਚਿਆ ਕਿਆ ਜੰਤ ਵਿਚਾਰੀ ॥੮॥
સત્ય તો આ જ છે કે જીવ બિચારા કાંઈ પણ નથી, તે જ સમજે છે, જેને તે સમજ આપે છે ॥૮॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਕਾਮਣਿ ਤਉ ਸੀਗਾਰੁ ਕਰਿ ਜਾ ਪਹਿਲਾਂ ਕੰਤੁ ਮਨਾਇ ॥
જીવરૂપી સ્ત્રીને તો જ શણગાર કરવો જોઈએ, જો તે પહેલાં પોતાના પતિ-પ્રભુને ખુશ કરી લે.
ਮਤੁ ਸੇਜੈ ਕੰਤੁ ਨ ਆਵਈ ਏਵੈ ਬਿਰਥਾ ਜਾਇ ॥
કારણ કે પતિ-પ્રભુ કદાચ હૃદયરૂપી પથારી પર ન આવે તો કરેલ પૂર્ણ શણગાર વ્યર્થ જ ચાલ્યું જાય છે.
ਕਾਮਣਿ ਪਿਰ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ਤਉ ਬਣਿਆ ਸੀਗਾਰੁ ॥
જ્યારે જીવરૂપી સ્ત્રીના પતિનું મન ખુશ થયું તો જ તેને શણગાર સારો લાગે છે.
ਕੀਆ ਤਉ ਪਰਵਾਣੁ ਹੈ ਜਾ ਸਹੁ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ ॥
તેનું કરેલ શણગાર તો જ મંજૂર છે, જો પ્રભુ તેને પ્રેમ કરે.
ਭਉ ਸੀਗਾਰੁ ਤਬੋਲ ਰਸੁ ਭੋਜਨੁ ਭਾਉ ਕਰੇਇ ॥
તે પોતાના પ્રભુના ભયને પોતાનો શણગાર, હરિ રસને પાન તેમજ પ્રેમને પોતાનું ભોજન બનાવી લે છે.
ਤਨੁ ਮਨੁ ਸਉਪੇ ਕੰਤ ਕਉ ਤਉ ਨਾਨਕ ਭੋਗੁ ਕਰੇਇ ॥੧॥
હે નાનક! પતિ-પ્રભુ તો જ તેનાથી આનંદ કરે છે, જયારે તે પોતાનું શરીર, મન વગેરે બધું જ પ્રભુને સોંપી દે છે.
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਕਾਜਲ ਫੂਲ ਤੰਬੋਲ ਰਸੁ ਲੇ ਧਨ ਕੀਆ ਸੀਗਾਰੁ ॥
જીવ સ્ત્રીએ આંખોમાં કાજળ, વાળમાં ફૂલ, હોઠો પર તંબોળ રસનું શણગાર કર્યું છે.
ਸੇਜੈ ਕੰਤੁ ਨ ਆਇਓ ਏਵੈ ਭਇਆ ਵਿਕਾਰੁ ॥੨॥
પરંતુ પ્રભુ તેની હૃદય-પથારી પર આવ્યો નથી અને તેનું કરેલ શણગાર વ્યર્થ જ વિકાર બની ગયું છે.
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਧਨ ਪਿਰੁ ਏਹਿ ਨ ਆਖੀਅਨਿ ਬਹਨਿ ਇਕਠੇ ਹੋਇ ॥
વાસ્તવમાં તેને પતિ-પત્ની કહેવાતો નથી જે પરસ્પર મળીને બેસે છે.
ਏਕ ਜੋਤਿ ਦੁਇ ਮੂਰਤੀ ਧਨ ਪਿਰੁ ਕਹੀਐ ਸੋਇ ॥੩॥
પતિ-પત્ની તેને જ કહેવાય છે, જેના શરીર તો બે છે પરંતુ તેમાં પ્રકાશ એક છે. અર્થાત બે શરીર તેમજ એક આત્મા છે ॥૩॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਭੈ ਬਿਨੁ ਭਗਤਿ ਨ ਹੋਵਈ ਨਾਮਿ ਨ ਲਗੈ ਪਿਆਰੁ ॥
શ્રદ્ધા-ભય વગર તેની ભક્તિ થતી નથી અને ન તો નામથી પ્રેમ લાગે છે.
ਸਤਿਗੁਰਿ ਮਿਲਿਐ ਭਉ ਊਪਜੈ ਭੈ ਭਾਇ ਰੰਗੁ ਸਵਾਰਿ ॥
સદ્દગુરુને મળીને જ શ્રદ્ધારૂપી ભય ઉત્પન્ન થાય છે અને તે શ્રદ્ધાથી ભક્તિનો સુંદર રંગ ચઢે છે.
ਤਨੁ ਮਨੁ ਰਤਾ ਰੰਗ ਸਿਉ ਹਉਮੈ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਮਾਰਿ ॥
અહંકાર તેમજ તૃષ્ણાને સમાપ્ત કરીને તેનું મન-શરીર પ્રભુના રંગમાં લીન થઈ ગયું છે.
ਮਨੁ ਤਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਅਤਿ ਸੋਹਣਾ ਭੇਟਿਆ ਕ੍ਰਿਸਨ ਮੁਰਾਰਿ ॥
જેનું મન-શરીર નિર્મળ તેમજ ખુબ સુંદર થઈ ગયું છે, તેને જ પ્રભુ મળે છે.
ਭਉ ਭਾਉ ਸਭੁ ਤਿਸ ਦਾ ਸੋ ਸਚੁ ਵਰਤੈ ਸੰਸਾਰਿ ॥੯॥
તે પરમ-સત્ય આખા સંસારમાં પ્રવૃત છે અને ભય તેમજ પ્રેમ બધું તેનું જ આપેલું છે ॥૬॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਵਾਹੁ ਖਸਮ ਤੂ ਵਾਹੁ ਜਿਨਿ ਰਚਿ ਰਚਨਾ ਹਮ ਕੀਏ ॥
વાહ માલિક! તું વાહ-વાહ છે, જેને આ સૃષ્ટિ-રચના કરીને અમને ઉત્પન્ન કર્યા છે.
ਸਾਗਰ ਲਹਰਿ ਸਮੁੰਦ ਸਰ ਵੇਲਿ ਵਰਸ ਵਰਾਹੁ ॥
તે જ સમુદ્ર, સમુદ્રની લહેરો, સરોવર, વૃક્ષોની ડાળીઓ તેમજ વરસાદ ઉત્પન્ન કરનાર વાદળ ઉત્પન્ન કર્યા છે.
ਆਪਿ ਖੜੋਵਹਿ ਆਪਿ ਕਰਿ ਆਪੀਣੈ ਆਪਾਹੁ ॥
તું પોતે જ સૃષ્ટિ રચના કરીને તેમાં આધાર બનીને પોતે જ ઉભો છે. તું સ્વયંભૂ છે, બધું જ છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਾ ਥਾਇ ਪਵੈ ਉਨਮਨਿ ਤਤੁ ਕਮਾਹੁ ॥
જે મનુષ્ય સરળ સ્વભાવ પરમતત્વની સેવા જ કરે છે, તે ગુરુમુખની સેવા જ પરમાત્માને મંજુર થાય છે.
ਮਸਕਤਿ ਲਹਹੁ ਮਜੂਰੀਆ ਮੰਗਿ ਮੰਗਿ ਖਸਮ ਦਰਾਹੁ ॥
પોતાના માલિકના દરવાજાથી માંગી-માંગીને પોતાના નામની કમાણીનું વેતન લે.
ਨਾਨਕ ਪੁਰ ਦਰ ਵੇਪਰਵਾਹ ਤਉ ਦਰਿ ਊਣਾ ਨਾਹਿ ਕੋ ਸਚਾ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ॥੧॥
હે અચિંત પ્રભુ! ગુરુ નાનક કહે છે કે તારું ઘર ખજાનાઓથી ભરેલું છે, તારા ઘરમાં કોઈ વસ્તુનો કોઈ અભાવ નથી અને તું જ સાચો અચિંત છે ॥૧॥
ਮਹਲਾ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਉਜਲ ਮੋਤੀ ਸੋਹਣੇ ਰਤਨਾ ਨਾਲਿ ਜੁੜੰਨਿ ॥
મનુષ્યના સુંદર શરીરમાં મોતીઓ જેવા સફેદ દાંત તેમજ રત્નો જેવી આંખ જડેલ હોય છે.
ਤਿਨ ਜਰੁ ਵੈਰੀ ਨਾਨਕਾ ਜਿ ਬੁਢੇ ਥੀਇ ਮਰੰਨਿ ॥੨॥
હે નાનક! જે વૃદ્ધ થઈને મરે છે, ગઢપણ તેનો દુશ્મન છે અર્થાત ગઢપણ શરીરને નાશ કરી દે છે ॥૨॥