ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਚੋਰਾ ਜਾਰਾ ਰੰਡੀਆ ਕੁਟਣੀਆ ਦੀਬਾਣੁ ॥
ચોરો, વ્યભિચારીઓ, વેશ્યાઓ તથા દલાલોના એટલા ગાઢ સંબંધ હોય છે કે તેની મહેફિલ લાગેલી જ રહે છે.
ਵੇਦੀਨਾ ਕੀ ਦੋਸਤੀ ਵੇਦੀਨਾ ਕਾ ਖਾਣੁ ॥
દુષ્ટોની દુષ્ટ લોકોથી દોસ્તી થાય છે અને તેનો પરસ્પર ખાવા-પીવાનું તેમજ મેલજોલ બની રહે છે.
ਸਿਫਤੀ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਨੀ ਸਦਾ ਵਸੈ ਸੈਤਾਨੁ ॥
આવા પાપી લોકો પરમાત્માની મહિમાનાં મહત્વને જરા પણ જાણતા નથી અને તેના મનમાં હંમેશા શેતાન વાસ કરે છે.
ਗਦਹੁ ਚੰਦਨਿ ਖਉਲੀਐ ਭੀ ਸਾਹੂ ਸਿਉ ਪਾਣੁ ॥
જો ગધેડાને ચંદનનો લેપ કરી દેવાય તો પણ તે ધૂળમાં જ લપટાયેલો છે.
ਨਾਨਕ ਕੂੜੈ ਕਤਿਐ ਕੂੜਾ ਤਣੀਐ ਤਾਣੁ ॥
હે નાનક! અસત્યનો દોરો કાંતવાથી અસત્યનો જ તાંતણો વણાય છે અને
ਕੂੜਾ ਕਪੜੁ ਕਛੀਐ ਕੂੜਾ ਪੈਨਣੁ ਮਾਣੁ ॥੧॥
અસત્ય કપડું માપી દેવાય છે. અસત્ય તેનું વસ્ત્ર છે અને અસત્ય જ તેનો આહાર છે ॥૧॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਬਾਂਗਾ ਬੁਰਗੂ ਸਿੰਙੀਆ ਨਾਲੇ ਮਿਲੀ ਕਲਾਣ ॥
નમાજની બાંગ દેનાર મૌલવી, તૂતી વગાડનાર ફકીર, સીંગી વગાડનાર યોગી તથા નકલ કરનાર મીરાસી પણ લોકોથી માંગતા ફરે છે.
ਇਕਿ ਦਾਤੇ ਇਕਿ ਮੰਗਤੇ ਨਾਮੁ ਤੇਰਾ ਪਰਵਾਣੁ ॥
હે પ્રભુ! દુનિયામાં કોઈ દાની છે અને કોઈ ભિખારી છે, પરંતુ સત્યના દરબારમાં તારું નામ જ મંજૂર થાય છે.
ਨਾਨਕ ਜਿਨੑੀ ਸੁਣਿ ਕੈ ਮੰਨਿਆ ਹਉ ਤਿਨਾ ਵਿਟਹੁ ਕੁਰਬਾਣੁ ॥੨॥
હે નાનક! હું તેના પર બલિહાર જાવ છું જેને નામ સાંભળીને તેનું મનન કર્યું છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਸਭੁ ਕੂੜੁ ਹੈ ਕੂੜੋ ਹੋਇ ਗਇਆ ॥
માયાનો મોહ બધું અસત્ય છે અને આ અંતમાં અસત્ય જ સિદ્ધ થયું.
ਹਉਮੈ ਝਗੜਾ ਪਾਇਓਨੁ ਝਗੜੈ ਜਗੁ ਮੁਇਆ ॥
મનુષ્યના અભિમાને જ ઝઘડો ઉત્પન્ન કર્યો છે અને આખી દુનિયા ઝઘડામાં પડીને નાશ થઈ ગઈ છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਝਗੜੁ ਚੁਕਾਇਓਨੁ ਇਕੋ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ॥
ગુરુમુખે ઝઘડો સમાપ્ત કરી દીધો છે અને તેને એક પ્રભુ જ બધામાં નજર આવે છે.
ਸਭੁ ਆਤਮ ਰਾਮੁ ਪਛਾਣਿਆ ਭਉਜਲੁ ਤਰਿ ਗਇਆ ॥
તેને આત્મામાં જ પરમાત્માને ઓળખી લીધો છે, જેનાથી તે સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ ગયો છે.
ਜੋਤਿ ਸਮਾਣੀ ਜੋਤਿ ਵਿਚਿ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਸਮਇਆ ॥੧੪॥
તેનો પ્રકાશ પરમ પ્રકાશમાં સમાઈ ગયો છે અને તે હરિ નામમાં જ સમાઈ ગયો છે.
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਸਤਿਗੁਰ ਭੀਖਿਆ ਦੇਹਿ ਮੈ ਤੂੰ ਸੰਮ੍ਰਥੁ ਦਾਤਾਰੁ ॥
હે સદ્દગુરુ! તૂં સમર્થ તેમજ દાનશીલ છે, મને નામરૂપી ભિક્ષા આપી દે.
ਹਉਮੈ ਗਰਬੁ ਨਿਵਾਰੀਐ ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਅਹੰਕਾਰੁ ॥
મારો અભિમાન તેમજ ઘમંડ દૂર કરી દે અને કામ, ક્રોધ તેમજ અહંકારને સંપૂર્ણપણે નાશ કરી દે.
ਲਬੁ ਲੋਭੁ ਪਰਜਾਲੀਐ ਨਾਮੁ ਮਿਲੈ ਆਧਾਰੁ ॥
મારા લાલચ તેમજ લોભને સળગાવી દે કેમ કે મને મારા જીવનનું આધાર નામ મળી જાય.
ਅਹਿਨਿਸਿ ਨਵਤਨ ਨਿਰਮਲਾ ਮੈਲਾ ਕਬਹੂੰ ਨ ਹੋਇ ॥
આ નામ દિવસ-રાત નવનુતન તેમજ નિર્મળ રહે છે અને ક્યારેય ગંદુ થતું નથી.
ਨਾਨਕ ਇਹ ਬਿਧਿ ਛੁਟੀਐ ਨਦਰਿ ਤੇਰੀ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥੧॥
હે સદ્દગુરુ! નાનક પ્રાર્થના કરે છે કે આ વિધિ દ્વારા હું બંધનોથી છૂટી શકું છું અને તારી કૃપા-દ્રષ્ટિથી જ સુખ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે ॥૧॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਇਕੋ ਕੰਤੁ ਸਬਾਈਆ ਜਿਤੀ ਦਰਿ ਖੜੀਆਹ ॥
જેટલી પણ જીવ સ્ત્રીઓ દરવાજા પર ઉભી છે, એક પ્રભુ જ તે બધાનો પતિ છે.
ਨਾਨਕ ਕੰਤੈ ਰਤੀਆ ਪੁਛਹਿ ਬਾਤੜੀਆਹ ॥੨॥
હે નાનક! પતિ-પ્રભુના પ્રેમમાં લીન થયેલા, તે એક બીજાથી તેની વાતો પૂછે છે ॥૨॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਸਭੇ ਕੰਤੈ ਰਤੀਆ ਮੈ ਦੋਹਾਗਣਿ ਕਿਤੁ ॥
બધી જીવ-સ્ત્રીઓ પ્રભુ-પતિના પ્રેમમાં લીન છે, પરંતુ હું કમનસીબ કઈ ગણતરીમાં છું?
ਮੈ ਤਨਿ ਅਵਗਣ ਏਤੜੇ ਖਸਮੁ ਨ ਫੇਰੇ ਚਿਤੁ ॥੩॥
મારા શરીરમાં એટલા અવગુણ છે કે મારો માલિક મારી તરફ પોતાનું મન પણ કરતો નથી ॥૩॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਤਿਨ ਕਉ ਸਿਫਤਿ ਜਿਨਾ ਦੈ ਵਾਤਿ ॥
જેના મુખ પર પરમાત્માની સ્તુતિ છે, હું તેના પર બલિહાર જાવ છું.
ਸਭਿ ਰਾਤੀ ਸੋਹਾਗਣੀ ਇਕ ਮੈ ਦੋਹਾਗਣਿ ਰਾਤਿ ॥੪॥
હે પ્રભુ! તું બધી રાતો સુહાગણોને જોઈ રહ્યો છે, પરંતુ મને કમનસીબને એક રાત જ દઈ દે ॥૪॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਦਰਿ ਮੰਗਤੁ ਜਾਚੈ ਦਾਨੁ ਹਰਿ ਦੀਜੈ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਿ ॥
હે હરિ! હું ભિખારી તારાથી એક દાન માંગુ છું, પોતાની કૃપા કરીને મને આ દાન આપ.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਲੇਹੁ ਮਿਲਾਇ ਜਨੁ ਪਾਵੈ ਨਾਮੁ ਹਰਿ ॥
ગુરુના માધ્યમથી મને પોતાની સાથે મળાવી લે, કેમ કે હું તારું હરિ-નામ મેળવી લઉં.
ਅਨਹਦ ਸਬਦੁ ਵਜਾਇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਧਰਿ ॥
હું પોતાના મનમાં અનહદ શબ્દ વગાડું અને પોતાનો પ્રકાશ પરમ પ્રકાશમાં મળાવી દઉં.
ਹਿਰਦੈ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਇ ਜੈ ਜੈ ਸਬਦੁ ਹਰਿ ॥
હું પોતાના હૃદયમાં હરિનું ગુણગાન કરું, હરિનામની જય-જયકાર કરતો રહું.
ਜਗ ਮਹਿ ਵਰਤੈ ਆਪਿ ਹਰਿ ਸੇਤੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰਿ ॥੧੫॥
હરિથી જ પ્રેમ કર, કારણ કે તે આખા જગતમાં વ્યાપક છે ॥૧૫॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਜਿਨੀ ਨ ਪਾਇਓ ਪ੍ਰੇਮ ਰਸੁ ਕੰਤ ਨ ਪਾਇਓ ਸਾਉ ॥
જેને પ્રેમ રસ મેળવ્યો નથી અને પોતાના પતિ-પ્રભુથી આનંદ કર્યો નથી,
ਸੁੰਞੇ ਘਰ ਕਾ ਪਾਹੁਣਾ ਜਿਉ ਆਇਆ ਤਿਉ ਜਾਉ ॥੧॥
તે ઉજ્જડ ઘરમાં તે અતિથિ જેમ છે જે જેમ આવ્યો છે, જેમ જ પાછો જાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਸਉ ਓਲਾਮ੍ਹ੍ਹੇ ਦਿਨੈ ਕੇ ਰਾਤੀ ਮਿਲਨੑਿ ਸਹੰਸ ॥
પાપ કર્મમાં લીન રહેનાર દિવસ રાત સેંકડો હજારો ફરિયાદોનો હકદાર બની જાય છે.
ਸਿਫਤਿ ਸਲਾਹਣੁ ਛਡਿ ਕੈ ਕਰੰਗੀ ਲਗਾ ਹੰਸੁ ॥
આ જીવરૂપી હંસ, પરમાત્માની સ્તુતિને છોડીને મૃત પશુઓના હાંડકાઓને શોધવા લાગી ગયો છે અર્થાત વિકાર ભોગવા લાગી ગયો છે.
ਫਿਟੁ ਇਵੇਹਾ ਜੀਵਿਆ ਜਿਤੁ ਖਾਇ ਵਧਾਇਆ ਪੇਟੁ ॥
તેનું આવું જીવવું ધિક્કાર યોગ્ય છે, જેમાં સ્વાદિષ્ટ પદાર્થ ખાઈ-ખાઈને તેને પોતાનું પેટ વધારી દીધું છે.
ਨਾਨਕ ਸਚੇ ਨਾਮ ਵਿਣੁ ਸਭੋ ਦੁਸਮਨੁ ਹੇਤੁ ॥੨॥
હે નાનક! સત્ય નામ વગર આ બધા મોહ જીવના દુશ્મન અર્થાત હાનિકારક બની જાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਢਾਢੀ ਗੁਣ ਗਾਵੈ ਨਿਤ ਜਨਮੁ ਸਵਾਰਿਆ ॥
ઢાઢીએ રોજ પરમાત્માનું ગુણગાન કરીને પોતાનો જન્મ સફળ કરી લીધો છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਿ ਸਲਾਹਿ ਸਚਾ ਉਰ ਧਾਰਿਆ ॥
ગુરુના માધ્યમથી ભક્તિ તેમજ સ્તુતિગાન કરીને તેને સત્યને પોતાના હૃદયમાં વસાવી લીધું છે.