ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે॥
ਆਸਾ ਬਾਣੀ ਸ੍ਰੀ ਨਾਮਦੇਉ ਜੀ ਕੀ
આશાવાણી સ્ત્રી નામદેવજી ની॥
ਏਕ ਅਨੇਕ ਬਿਆਪਕ ਪੂਰਕ ਜਤ ਦੇਖਉ ਤਤ ਸੋਈ ॥
એક પરમાત્મા અનેક રૂપ ધરીને દરેક જગ્યાએ હાજર છે હું જ્યાં જોવ છું તે પરમાત્મા જ હાજર છે.
ਮਾਇਆ ਚਿਤ੍ਰ ਬਚਿਤ੍ਰ ਬਿਮੋਹਿਤ ਬਿਰਲਾ ਬੂਝੈ ਕੋਈ ॥੧॥
પરંતુ આ તફાવતને કોઈ દુર્લભ મનુષ્ય જ સમજે છે કારણ કે જીવ સામાન્ય રીતે માયાના રંગબેરંગી રુપોમાં સારી રીતે મોહાયેલ છે ॥૧॥
ਸਭੁ ਗੋਬਿੰਦੁ ਹੈ ਸਭੁ ਗੋਬਿੰਦੁ ਹੈ ਗੋਬਿੰਦ ਬਿਨੁ ਨਹੀ ਕੋਈ ॥
દરેક જગ્યાએ પરમાત્મા છે દરેક જગ્યાએ પરમાત્મા છે પરમાત્માથી વંચિત બચેલી કોઈ જગ્યા નથી.
ਸੂਤੁ ਏਕੁ ਮਣਿ ਸਤ ਸਹੰਸ ਜੈਸੇ ਓਤਿ ਪੋਤਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેમ એક દોરો હોય અને તેમાં સેંકડો-હજારો મનના પરોવાયેલ હોય આ રીતે બધા જીવોમાં પરમાત્માની જ જીવન-સત્તા મળેલી છે જેમ પરોવાયેલમાં દોરાઓ મળેલ છે તેમ તે જ પરમાત્મા
ਜਲ ਤਰੰਗ ਅਰੁ ਫੇਨ ਬੁਦਬੁਦਾ ਜਲ ਤੇ ਭਿੰਨ ਨ ਹੋਈ ॥
પાણીની લહેરો ફીણ અને બુળબુળીયા-આ બધા પાણીથી અલગ થતા નથી
ਇਹੁ ਪਰਪੰਚੁ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਕੀ ਲੀਲਾ ਬਿਚਰਤ ਆਨ ਨ ਹੋਈ ॥੨॥
તેમ જ આ દેખાઈ દેતું તમાશા-રૂપી સંસાર પરમાત્માની રચેલી રમત છે ધ્યાનથી વિચારવા પર આ સમજ આવી જાય છે કે આ તેનાથી અલગ નથી ॥૨॥
ਮਿਥਿਆ ਭਰਮੁ ਅਰੁ ਸੁਪਨ ਮਨੋਰਥ ਸਤਿ ਪਦਾਰਥੁ ਜਾਨਿਆ ॥
આ નાટક જોઈને જીવોને અસત્ય વિચાર બની ગયો છે કે આનો અમારો સાથ પાક્કો નિભાવનાર છે આ પદાર્થ આમ જ છે જેમ સપનામાં જોયેલ પદાર્થ પરંતુ જીવોએ આને હંમેશા પોતાની સાથે ટકી રહેનાર જ સમજી લીધો છે.
ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਮਨਸਾ ਗੁਰ ਉਪਦੇਸੀ ਜਾਗਤ ਹੀ ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ॥੩॥
જે મનુષ્યને સદ્દગુરુ સારી સમજ બક્ષે છે તે આ શંકામાંથી જાગી પડે છે અને તેના મનને રાહત થઈ જાય છે કે અમારો અને આ પદાર્થોનો સાથ હંમેશા માટે નથી ॥૩॥
ਕਹਤ ਨਾਮਦੇਉ ਹਰਿ ਕੀ ਰਚਨਾ ਦੇਖਹੁ ਰਿਦੈ ਬੀਚਾਰੀ ॥
નામદેવ કહે છે, હે ભાઈ! પોતાના હૃદયમાં વિચારીને જોઈ લે કે આ પરમાત્માની રચેલી રમત છે
આમાં દરેક શરીરની અંદર દરેક જગ્યાએ ફક્ત એક પરમાત્મા જ વસે છે ॥૪॥૧॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਆਨੀਲੇ ਕੁੰਭ ਭਰਾਈਲੇ ਊਦਕ ਠਾਕੁਰ ਕਉ ਇਸਨਾਨੁ ਕਰਉ ॥
ઘડો લાવીને તેમાં પાણી ભરાવીને જો હું મૂર્તિને સ્નાન કરાવું તો તે સ્નાન સ્વીકાર નથી પાણી એઠું છે કારણ કે પાણીમાં બેતાલીસ લાખ યોનીઓના જીવ રહે છે.
ਬਇਆਲੀਸ ਲਖ ਜੀ ਜਲ ਮਹਿ ਹੋਤੇ ਬੀਠਲੁ ਭੈਲਾ ਕਾਇ ਕਰਉ ॥੧॥
પરંતુ મારો નિર્લિપ પ્રભુ તો પહેલા જ તે જીવોમાં વસતો હતો અને સ્નાન કરી રહ્યો હતો તો પછી મૂર્તિને હું શા માટે સ્નાન કરાવું? ॥૧॥
ਜਤ੍ਰ ਜਾਉ ਤਤ ਬੀਠਲੁ ਭੈਲਾ ॥
હું જ્યાં જાવ છું ત્યાં જ નિર્લિપ પ્રભુ હાજર છે
ਮਹਾ ਅਨੰਦ ਕਰੇ ਸਦ ਕੇਲਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
બધા જીવોમાં વ્યાપક થઈને ખુબ આનંદ કરી રહ્યો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਆਨੀਲੇ ਫੂਲ ਪਰੋਈਲੇ ਮਾਲਾ ਠਾਕੁਰ ਕੀ ਹਉ ਪੂਜ ਕਰਉ ॥
ફૂલ લાવીને અને તેની માળા પરોવીને જો હું મૂર્તિની પૂજા કરું તો તે ફૂલ એઠા હોવાને કારણે તે પૂજા સ્વીકાર નથી
ਪਹਿਲੇ ਬਾਸੁ ਲਈ ਹੈ ਭਵਰਹ ਬੀਠਲ ਭੈਲਾ ਕਾਇ ਕਰਉ ॥੨॥
કારણ કે તે ફૂલોની સુગંધ તો ભમરાએ લઈ લીધી પરંતુ મારો વિઠ્ઠલ તો પહેલા જ તે ભમરામાં વસતો હતો અને સુગંધ લઈ રહ્યો હતો તો પછી આ ફૂલોથી મૂર્તિની પૂજા હું શા માટે કરું? ॥૨॥
ਆਨੀਲੇ ਦੂਧੁ ਰੀਧਾਈਲੇ ਖੀਰੰ ਠਾਕੁਰ ਕਉ ਨੈਵੇਦੁ ਕਰਉ ॥
દૂધ લાવીને ખીર પકાવીને જો હું આ ખાનાર ઉત્તમ પદાર્થ મૂર્તિની આગળ ધરી રાખું તો દૂધ એઠું હોવાને કારણે ભોજન સ્વીકાર નથી
ਪਹਿਲੇ ਦੂਧੁ ਬਿਟਾਰਿਓ ਬਛਰੈ ਬੀਠਲੁ ਭੈਲਾ ਕਾਇ ਕਰਉ ॥੩॥
કારણ કે દુધ દોવા સમયે પહેલા વાછરડાએ દૂધ એઠુ કરી દીધું હતું પરંતુ મારો વિઠ્ઠલ તો પહેલા જ તે વાછરડામાં વસતો હતો અને દૂધ પી રહ્યો હતો તો આ મૂર્તિની આગળ હું શા માટે નિવેદ ધર્યા કરું? ॥૩॥
ਈਭੈ ਬੀਠਲੁ ਊਭੈ ਬੀਠਲੁ ਬੀਠਲ ਬਿਨੁ ਸੰਸਾਰੁ ਨਹੀ ॥
જગતમાં નીચે ઉપર બધી જગ્યાએ વિઠ્ઠલ જ વિઠ્ઠલ છે વિઠ્ઠલથી વંચિત જગત રહી જ શકતું નથી.
ਥਾਨ ਥਨੰਤਰਿ ਨਾਮਾ ਪ੍ਰਣਵੈ ਪੂਰਿ ਰਹਿਓ ਤੂੰ ਸਰਬ ਮਹੀ ॥੪॥੨॥
નામદેવ તે વિઠ્ઠલની આગળ વિનંતી કરે છે, હે વિઠ્ઠલ! તું આખી સૃષ્ટિમાં દરેક જગ્યા પર પુષ્કળ છે ॥૪॥૨॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਮਨੁ ਮੇਰੋ ਗਜੁ ਜਿਹਬਾ ਮੇਰੀ ਕਾਤੀ ॥
મારુ મન માપદંડ બની ગયું છે મારી જીભ કાતર બની ગઈ છે પ્રભુના નામને મનમાં વસાવીને અને જીભથી જપીને
ਮਪਿ ਮਪਿ ਕਾਟਉ ਜਮ ਕੀ ਫਾਸੀ ॥੧॥
હું પોતાના મનરૂપી માપદંડથી માપી-માપીને જીભ કાતરથી મૃત્યુના ડરની ફાંસી કાપી જઈ રહ્યો છું ॥૧॥
ਕਹਾ ਕਰਉ ਜਾਤੀ ਕਹ ਕਰਉ ਪਾਤੀ ॥
મને હવે કોઈ ઊંચ-નીચ જાતિ-ગોત્રની ચિંતા રહી નથી
ਰਾਮ ਕੋ ਨਾਮੁ ਜਪਉ ਦਿਨ ਰਾਤੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
કારણ કે હું દિવસ-રાત પરમાત્માનું નામ સ્મરણ કરું છું ॥૧॥વિરામ॥
ਰਾਂਗਨਿ ਰਾਂਗਉ ਸੀਵਨਿ ਸੀਵਉ ॥
આ શરીર માટી રંગનાર વાસણમાં હું પોતાને નામથી રંગી રહ્યો છું અને પ્રભુના નામની સિલાઈ કરી રહ્યો છું.
ਰਾਮ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਘਰੀਅ ਨ ਜੀਵਉ ॥੨॥
પરમાત્માના નામ વગર હું એક ક્ષણ માત્ર પણ જીવી શકતો નથી ॥૨॥
ਭਗਤਿ ਕਰਉ ਹਰਿ ਕੇ ਗੁਨ ਗਾਵਉ ॥
હું પ્રભુની ભક્તિ કરી રહ્યો છું હરિના ગુણ ગાઈ રહ્યો છું
ਆਠ ਪਹਰ ਅਪਨਾ ਖਸਮੁ ਧਿਆਵਉ ॥੩॥
આઠેય પ્રહર પોતાના પતિ-પ્રભુને યાદ કરી રહ્યો છું ॥૩॥
ਸੁਇਨੇ ਕੀ ਸੂਈ ਰੁਪੇ ਕਾ ਧਾਗਾ ॥
મને ગુરુના શબ્દ સોનાની સોઈ મળી ગઈ છે તેની કૃપાથી મારુ ધ્યાન શુદ્ધ-નિર્મળ થઈ ગયું છે.
ਨਾਮੇ ਕਾ ਚਿਤੁ ਹਰਿ ਸਉ ਲਾਗਾ ॥੪॥੩॥
આ જાણે મારી પાસે ચાંદીનો દોરો છે આ સોય-દોરાથી મારુ નામે નામદેવનું મન પ્રભુની સાથે સીવવામાં આવ્યું છે ॥૪॥૩॥
ਆਸਾ ॥
આશા॥
ਸਾਪੁ ਕੁੰਚ ਛੋਡੈ ਬਿਖੁ ਨਹੀ ਛਾਡੈ ॥
સાપ કાચરી ઉતારી દે છે પરંતુ અંદરથી ઝેર ત્યાગતો નથી
ਉਦਕ ਮਾਹਿ ਜੈਸੇ ਬਗੁ ਧਿਆਨੁ ਮਾਡੈ ॥੧॥
પાણીમાં ઉભો રહીને જેમ બગલો સમાધિ લે છે આ રીતે જો અંદર તૃષ્ણા છે તો બહારથી ભેખ બનાવવાથી આંખ બંધ કરવાથી કોઈ આધ્યાત્મિક લાભ નથી ॥૧॥
ਕਾਹੇ ਕਉ ਕੀਜੈ ਧਿਆਨੁ ਜਪੰਨਾ ॥
ત્યાં સુધી સમાધિ લગાવવા તેમજ જાપ કરવાનો શું લાભ છે?
ਜਬ ਤੇ ਸੁਧੁ ਨਾਹੀ ਮਨੁ ਅਪਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે ભાઈ! જ્યાં સુધી અંદરથી પોતાનું મન પવિત્ર નથી ॥૧॥વિરામ॥
ਸਿੰਘਚ ਭੋਜਨੁ ਜੋ ਨਰੁ ਜਾਨੈ ॥
જે મનુષ્ય જુલમવાળી રોજી જ કમાવવાનું જાણે છે અને બહારથી આંખ બંધ કરે છે
ਐਸੇ ਹੀ ਠਗਦੇਉ ਬਖਾਨੈ ॥੨॥
જેમ સમાધિ લગાવી બેઠો હોય જગત આવા લોકોને ખુબ ઠગી કહે છે ॥૨॥
ਨਾਮੇ ਕੇ ਸੁਆਮੀ ਲਾਹਿ ਲੇ ਝਗਰਾ ॥
હે નામદેવ! તારા માલિક પ્રભુએ તારી અંદરથી આ પાખંડવાળો ઝઘડો સમાપ્ત કરી દીધો છે.