ਸਾਚ ਸਬਦ ਬਿਨੁ ਕਬਹੁ ਨ ਛੂਟਸਿ ਬਿਰਥਾ ਜਨਮੁ ਭਇਓ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
સાચા શબ્દ વગર ક્યારેય છૂટકારો થઈ શકતો નથી, આ મનુષ્ય જન્મ નિરર્થક જઈ રહ્યો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਤਨ ਮਹਿ ਕਾਮੁ ਕ੍ਰੋਧੁ ਹਉ ਮਮਤਾ ਕਠਿਨ ਪੀਰ ਅਤਿ ਭਾਰੀ ॥
શરીરમાં કામ, ક્રોધ, અહં તેમજ જોડાણ ખુબ ભારે ઇજા આપે છે.
ਗੁਰਮੁਖਿ ਰਾਮ ਜਪਹੁ ਰਸੁ ਰਸਨਾ ਇਨ ਬਿਧਿ ਤਰੁ ਤੂ ਤਾਰੀ ॥੨॥
ગુરુના માધ્યમથી આનંદપૂર્વક જીભથી પ્રભુનું ભજન કરો; આ ઉપાયથી સંસાર-સમુદ્રને પાર કરાવી શકાય છે ॥૨॥
ਬਹਰੇ ਕਰਨ ਅਕਲਿ ਭਈ ਹੋਛੀ ਸਬਦ ਸਹਜੁ ਨਹੀ ਬੂਝਿਆ ॥
કાન બહેરા થઈ ગયા છે, બુદ્ધિ ભ્રષ્ટ થઈ ચુકી છે, શબ્દના તફાવતને સમજ્યું નથી.
ਜਨਮੁ ਪਦਾਰਥੁ ਮਨਮੁਖਿ ਹਾਰਿਆ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਅੰਧੁ ਨ ਸੂਝਿਆ ॥੩॥
આ રીતે મનમુખી જીવે કીમતી જન્મ હારી દીધો છે અને ગુરુ વગર અજ્ઞાનાંધ જીવને કોઈ સમજ પ્રાપ્ત થતી નથી ॥૩॥
ਰਹੈ ਉਦਾਸੁ ਆਸ ਨਿਰਾਸਾ ਸਹਜ ਧਿਆਨਿ ਬੈਰਾਗੀ ॥
જો જીવનની આશાઓ છોડીને નિર્લિપ્ત થવાય અને વૈરાગ્યવાન થઈને આધ્યાત્મિક સ્વાભાવિક પ્રભુમાં ધ્યાન લાગી રહે,
ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਛੂਟਸਿ ਰਾਮ ਨਾਮਿ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ॥੪॥੨॥੩॥
ગુરુ નાનકનું ફરમાન છે કે ગુરુની નજીકમાં રામ નામમાં લગન લગાવવાથી સંસારના બંધનોથી છુટકારો થઈ જાય છે ॥૪॥૨॥૩॥
ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੧ ॥
ભૈરઉ મહેલ ૧॥
ਭੂੰਡੀ ਚਾਲ ਚਰਣ ਕਰ ਖਿਸਰੇ ਤੁਚਾ ਦੇਹ ਕੁਮਲਾਨੀ ॥
ચાલ ખરાબ તેમજ હાથ-પગ સુન્ન થઈ ગયા છે, શરીરની ત્વચા પણ સુકાઈ ગઈ છે.
ਨੇਤ੍ਰੀ ਧੁੰਧਿ ਕਰਨ ਭਏ ਬਹਰੇ ਮਨਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਨ ਜਾਨੀ ॥੧॥
આંખોથી ઝાંખુ દેખાવા લાગી ગયું છે, કાન પણ બહેરા થઈ ગયા છે, પરંતુ મનમુખી જીવે પ્રભુ-નામના મહત્વને જાણ્યું નથી ॥૧॥
ਅੰਧੁਲੇ ਕਿਆ ਪਾਇਆ ਜਗਿ ਆਇ ॥
હે અંધ! જગતમાં આવીને તે શું મેળવ્યું છે,
ਰਾਮੁ ਰਿਦੈ ਨਹੀ ਗੁਰ ਕੀ ਸੇਵਾ ਚਾਲੇ ਮੂਲੁ ਗਵਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
રામની સ્મૃતિ હૃદયમાં નથી, ન તો ગુરુની સેવા કરી, તું પોતાનું મૂળ ગુમાવીને ચાલતો બની રહ્યો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਹਵਾ ਰੰਗਿ ਨਹੀ ਹਰਿ ਰਾਤੀ ਜਬ ਬੋਲੈ ਤਬ ਫੀਕੇ ॥
તારી જીભ પ્રભુના રંગમાં લીન થઈ નથી, જ્યારે પણ બોલ્યો, ત્યારે ફિક્કું જ બોલ્યો.
ਸੰਤ ਜਨਾ ਕੀ ਨਿੰਦਾ ਵਿਆਪਸਿ ਪਸੂ ਭਏ ਕਦੇ ਹੋਹਿ ਨ ਨੀਕੇ ॥੨॥
સંતજનોની નિંદા કરતો તું પશુ જ બની ગયો છે, પરંતુ ક્યારેય સારો ન બની શક્યો ॥૨॥
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਾ ਰਸੁ ਵਿਰਲੀ ਪਾਇਆ ਸਤਿਗੁਰ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਏ ॥
સદ્દગુરૂના સંપર્કમાં હરિનામ-અમૃતનો રસ કોઈ દુર્લભે જ મેળવ્યો છે.
ਜਬ ਲਗੁ ਸਬਦ ਭੇਦੁ ਨਹੀ ਆਇਆ ਤਬ ਲਗੁ ਕਾਲੁ ਸੰਤਾਏ ॥੩॥
જ્યાં સુધી શબ્દનો તફાવત જ્ઞાત થતો નથી, ત્યાં સુધી જીવને કાળ હેરાન કરતો રહે છે ॥૩॥
ਅਨ ਕੋ ਦਰੁ ਘਰੁ ਕਬਹੂ ਨ ਜਾਨਸਿ ਏਕੋ ਦਰੁ ਸਚਿਆਰਾ ॥
જેને બીજા ઘર-દરવાજા અર્થાત દેવી-દેવતાઓને કયારેય ન માનતા એક પરમેશ્વર પર જ અતૂટ શ્રદ્ધા ધારણ કરી છે, તે જ સત્યનિષ્ઠ છે.
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਇਆ ਨਾਨਕੁ ਕਹੈ ਵਿਚਾਰਾ ॥੪॥੩॥੪॥
નાનક વિચાર કરી કહે છે કે ગુરુની કૃપાથી તેને પરમપદ પ્રાપ્ત થઈ ગયું છે ॥૪॥૩॥૪॥
ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੧ ॥
ભૈરઉ મહેલ ૧॥
ਸਗਲੀ ਰੈਣਿ ਸੋਵਤ ਗਲਿ ਫਾਹੀ ਦਿਨਸੁ ਜੰਜਾਲਿ ਗਵਾਇਆ ॥
આખી રાત પરેશાનીઓની ગળામાં ફાંસી નાખીને સુતો રહ્યો અને દિવસ જંજટમાં ગુમાવી દીધો.
ਖਿਨੁ ਪਲੁ ਘੜੀ ਨਹੀ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਨਿਆ ਜਿਨਿ ਇਹੁ ਜਗਤੁ ਉਪਾਇਆ ॥੧॥
જેને આ જગત ઉત્પન્ન કર્યું છે, તે પ્રભુને તે ક્ષણ, પણ સ્મરણ જ કર્યો નથી ॥૧॥
ਮਨ ਰੇ ਕਿਉ ਛੂਟਸਿ ਦੁਖੁ ਭਾਰੀ ॥
હે મન! પછી ભારે દુઃખોથી તારો કેવી રીતે છુટકારો થઈ શકે છે.
ਕਿਆ ਲੇ ਆਵਸਿ ਕਿਆ ਲੇ ਜਾਵਸਿ ਰਾਮ ਜਪਹੁ ਗੁਣਕਾਰੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તું શું લઈને આવ્યો હતો અને શું લઈને ચાલ્યો જઈશ, રામનું ભજન કરી લે, આ જ લાભપ્રદ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਊਂਧਉ ਕਵਲੁ ਮਨਮੁਖ ਮਤਿ ਹੋਛੀ ਮਨਿ ਅੰਧੈ ਸਿਰਿ ਧੰਧਾ ॥
સ્વેચ્છાચારીનું હૃદય-કમળ ઊંધું પડ્યું છે, બુદ્ધિ પણ ઓછી થઈ ગઈ છે, મન અંધ બનીને સંસારના ધંધામાં લુપ્ત છે.
ਕਾਲੁ ਬਿਕਾਲੁ ਸਦਾ ਸਿਰਿ ਤੇਰੈ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਗਲਿ ਫੰਧਾ ॥੨॥
વિકરાળ કાળ હંમેશા તારા માથા પર ઊભુ છે અને હરિનામ વગર ગળામાં ફાંસી જ પડે છે ॥૨॥
ਡਗਰੀ ਚਾਲ ਨੇਤ੍ਰ ਫੁਨਿ ਅੰਧੁਲੇ ਸਬਦ ਸੁਰਤਿ ਨਹੀ ਭਾਈ ॥
તારી ચાલ વિકૃત થઈ ગઈ છે, આંખો પણ અંધ થઈ ચુકી છે પરંતુ સુરને શબ્દ સારો લાગ્યો નહિ.
ਸਾਸਤ੍ਰ ਬੇਦ ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਹੈ ਮਾਇਆ ਅੰਧੁਲਉ ਧੰਧੁ ਕਮਾਈ ॥੩॥
શાસ્ત્ર, વેદ, ત્રણ ગુણ માયાવી છે, પરંતુ જીવ અંધ બનીને જગતના ધંધામાં લુપ્ત છે ॥૩॥
ਖੋਇਓ ਮੂਲੁ ਲਾਭੁ ਕਹ ਪਾਵਸਿ ਦੁਰਮਤਿ ਗਿਆਨ ਵਿਹੂਣੇ ॥
હે દુર્બુદ્ધિ જ્ઞાનવિહીન! મુળધન તો ખોઈ દીધું છે, પછી લાભ કઈ રીતે પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
ਸਬਦੁ ਬੀਚਾਰਿ ਰਾਮ ਰਸੁ ਚਾਖਿਆ ਨਾਨਕ ਸਾਚਿ ਪਤੀਣੇ ॥੪॥੪॥੫॥
ગુરુ નાનકનો મત છે કે જેને શબ્દનું ગહન ચિંતન કરી રામ રસને ચાખ્યું છે, તે સત્યથી ખુશ થઈ ગયો ॥૪॥૪॥૫॥
ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੧ ॥
ભૈરઉ મહેલ ૧॥
ਗੁਰ ਕੈ ਸੰਗਿ ਰਹੈ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਰਾਮੁ ਰਸਨਿ ਰੰਗਿ ਰਾਤਾ ॥
જે દિવસ-રાત ગુરુની સંગતમાં રહે છે, જેની જીભ રામના રંગમાં લીન રહે છે,
ਅਵਰੁ ਨ ਜਾਣਸਿ ਸਬਦੁ ਪਛਾਣਸਿ ਅੰਤਰਿ ਜਾਣਿ ਪਛਾਤਾ ॥੧॥
તે પ્રભુ-શબ્દમાં નિષ્ઠા રાખીને કોઈ બીજાને માનતો નથી અને અંતરમનમાં પરમ-સત્યને ઓળખી લે છે ॥૧॥
ਸੋ ਜਨੁ ਐਸਾ ਮੈ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ॥
તેથી આવો સજ્જન જ મારા મનને ગમે છે,
ਆਪੁ ਮਾਰਿ ਅਪਰੰਪਰਿ ਰਾਤਾ ਗੁਰ ਕੀ ਕਾਰ ਕਮਾਵੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તે અહંને મારીને પ્રભુમાં લીન રહે છે અને ગુરુની સેવા કરતો રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰੰਜਨੁ ਆਦਿ ਪੁਰਖੁ ਆਦੇਸੋ ॥
અંદર-બહાર બધામાં પરમપુરુષ પરમેશ્વર જ વ્યાપ્ત છે અને તે આદિપુરુષને અમારું શત-શત પ્રણામ છે.
ਘਟ ਘਟ ਅੰਤਰਿ ਸਰਬ ਨਿਰੰਤਰਿ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਸਚੁ ਵੇਸੋ ॥੨॥
તે સત્યસ્વરૂપ ઘટ-ઘટ બધામાં આનંદ કરી રહ્યો છે ॥૨॥