ਅਹੰਬੁਧਿ ਦੁਰਮਤਿ ਹੈ ਮੈਲੀ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਭਵਜਲਿ ਫੇਰਾ ॥੩॥
અહંથી ભરેલી બુદ્ધિ ગંદી છે, ગુરુ વગર સંસાર- સમુદ્રનું ચક્ર લાગી રહે છે ॥૩॥
ਹੋਮ ਜਗ ਜਪ ਤਪ ਸਭਿ ਸੰਜਮ ਤਟਿ ਤੀਰਥਿ ਨਹੀ ਪਾਇਆ ॥
હોમ, યજ્ઞ, જપ-તપ, ધીરજ તેમજ તટ-તીર્થથી પ્રભુ પ્રાપ્ત થતો નથી.
ਮਿਟਿਆ ਆਪੁ ਪਏ ਸਰਣਾਈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਨਕ ਜਗਤੁ ਤਰਾਇਆ ॥੪॥੧॥੧੪॥
નાનકનો ફરમાન છે કે જો અહં-ભવાનને મટાડીને ગુરૂની શરણમાં આવી જવાય તો જગતથી મુક્તિ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે ॥૪॥૧॥૧૪॥
ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ભૈરઉ મહેલ ૫॥
ਬਨ ਮਹਿ ਪੇਖਿਓ ਤ੍ਰਿਣ ਮਹਿ ਪੇਖਿਓ ਗ੍ਰਿਹਿ ਪੇਖਿਓ ਉਦਾਸਾਏ ॥
વનોમાં જોયું, ઘાસમાં શોધ્યું, ગૃહસ્થી તેમજ ઉદાસીનમાં જોયું,
ਦੰਡਧਾਰ ਜਟਧਾਰੈ ਪੇਖਿਓ ਵਰਤ ਨੇਮ ਤੀਰਥਾਏ ॥੧॥
દંડી, જટાધારી યોગીઓ, વ્રત, નિયમ તેમજ તીર્થોમાં તેને શોધ્યો ॥૧॥
ਸੰਤਸੰਗਿ ਪੇਖਿਓ ਮਨ ਮਾਏਂ ॥
પરંતુ જ્યારે સંતોનો સંગ મેળવ્યો તો તેને મનમાં જ જોઈ લીધો.
ਊਭ ਪਇਆਲ ਸਰਬ ਮਹਿ ਪੂਰਨ ਰਸਿ ਮੰਗਲ ਗੁਣ ਗਾਏ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
આકાશ-પાતાળ બધામાં સંપૂર્ણ રૂપથી વ્યાપ્ત પ્રભુના જ ગુણ ગાયા છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜੋਗ ਭੇਖ ਸੰਨਿਆਸੈ ਪੇਖਿਓ ਜਤਿ ਜੰਗਮ ਕਾਪੜਾਏ ॥
યોગીઓ, વેશધારી, સન્યાસી, બ્રહ્મચારી, દિગંબર, કાપડિયાના રૂપમાં તેને શોધ્યો,
ਤਪੀ ਤਪੀਸੁਰ ਮੁਨਿ ਮਹਿ ਪੇਖਿਓ ਨਟ ਨਾਟਿਕ ਨਿਰਤਾਏ ॥੨॥
તપસ્વી, તપીશ્વરઃ, મુનિઓ, નાટ્ય, નાટક, નૃત્યમાં તેને શોધ્યો ॥૨॥
ਚਹੁ ਮਹਿ ਪੇਖਿਓ ਖਟ ਮਹਿ ਪੇਖਿਓ ਦਸ ਅਸਟੀ ਸਿੰਮ੍ਰਿਤਾਏ ॥
ચાર વેદો, છ શાસ્ત્ર, અઢાર પુરાણોમાં તેની શોધ-ખોળ કરી.
ਸਭ ਮਿਲਿ ਏਕੋ ਏਕੁ ਵਖਾਨਹਿ ਤਉ ਕਿਸ ਤੇ ਕਹਉ ਦੁਰਾਏ ॥੩॥
બધાએ મળીને ફક્ત તે એકનું જ વખાણ કર્યું છે, ત્યારે તે કોનાથી દૂર કહી શકાય છે ॥૩॥
ਅਗਹ ਅਗਹ ਬੇਅੰਤ ਸੁਆਮੀ ਨਹ ਕੀਮ ਕੀਮ ਕੀਮਾਏ ॥
પરમાત્મા અગમ્ય, અપહોચ, અનંત છે, તેની કિંમત આંકી શકાતી નથી.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਤਿਨ ਕੈ ਬਲਿ ਬਲਿ ਜਾਈਐ ਜਿਹ ਘਟਿ ਪਰਗਟੀਆਏ ॥੪॥੨॥੧੫॥
જેના દિલમાં પ્રભુ પ્રગટ થઈ ગયો છે, નાનક તો તેના પર બલિહાર જાય છે ॥૪॥૨॥૧૫॥
ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ભૈરઉ મહેલ ૫॥
ਨਿਕਟਿ ਬੁਝੈ ਸੋ ਬੁਰਾ ਕਿਉ ਕਰੈ ॥
પ્રભુને નજીક માનનાર કોઈનું ખરાબ કેવી રીતે કરી શકે છે?
ਬਿਖੁ ਸੰਚੈ ਨਿਤ ਡਰਤਾ ਫਿਰੈ ॥
પરંતુ પાપોનું ઝેર એકત્રિત કરનાર રોજ ડરતો રહે છે.
ਹੈ ਨਿਕਟੇ ਅਰੁ ਭੇਦੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥
પ્રભુ નજીક જ છે, પરંતુ આનું રહસ્ય પ્રાપ્ત થતું નથી,
ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸਭ ਮੋਹੀ ਮਾਇਆ ॥੧॥
વાસ્તવમાં સદ્દગુરુ વગર બધા લોકો માયામાં મોહિત રહે છે ॥૧॥
ਨੇੜੈ ਨੇੜੈ ਸਭੁ ਕੋ ਕਹੈ ॥
દરેક સાધારણ મનુષ્ય તેને નજીક જ બતાવે છે,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਭੇਦੁ ਵਿਰਲਾ ਕੋ ਲਹੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
પરંતુ કોઈ દુર્લભ જ ગુરુથી આ રહસ્યને પ્રાપ્ત કરે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਨਿਕਟਿ ਨ ਦੇਖੈ ਪਰ ਗ੍ਰਿਹਿ ਜਾਇ ॥
જે તેને નજીક જોતો નથી, તે પારકા ઘરે જ જાય છે.
ਦਰਬੁ ਹਿਰੈ ਮਿਥਿਆ ਕਰਿ ਖਾਇ ॥
તે ધન-સંપંત્તિ છીનવીને અસત્ય જીવન વિતાવે છે.
ਪਈ ਠਗਉਰੀ ਹਰਿ ਸੰਗਿ ਨ ਜਾਨਿਆ ॥
તે માયામાં ઠગીને પ્રભુને આજુબાજુ સમજતો નથી અને
ਬਾਝੁ ਗੁਰੂ ਹੈ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਨਿਆ ॥੨॥
ગુરુ વગર ભ્રમમાં ભુલાયેલ રહે છે ॥૨॥
ਨਿਕਟਿ ਨ ਜਾਨੈ ਬੋਲੈ ਕੂੜੁ ॥
જે પ્રભુને પાસે માનતો નથી, તે અસત્ય જ બોલે છે.
ਮਾਇਆ ਮੋਹਿ ਮੂਠਾ ਹੈ ਮੂੜੁ ॥
વાસ્તવમાં મૂર્ખ મનુષ્ય માયાના મોહમાં ઠગાયેલ છે.
ਅੰਤਰਿ ਵਸਤੁ ਦਿਸੰਤਰਿ ਜਾਇ ॥
સાચી વસ્તુ તો અંતર્મનમાં જ છે, પરંતુ તે દૂર-દૂર જઈને શોધે છે.
ਬਾਝੁ ਗੁਰੂ ਹੈ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਇ ॥੩॥
ગુરુ વગર તે ભ્રમમાં ભુલાયેલ છે ॥૩॥
ਜਿਸੁ ਮਸਤਕਿ ਕਰਮੁ ਲਿਖਿਆ ਲਿਲਾਟ ॥
જેના નસીબમાં લખેલ હોય છે, તે જ સદ્દગુરૂની સેવા કરે છે અને
ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵੇ ਖੁਲ੍ਹ੍ਹੇ ਕਪਾਟ ॥
તેના મનના દરવાજા ખુલી જાય છે.
ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਨਿਕਟੇ ਸੋਇ ॥
અંદર-બહાર અને નજીક પ્રભુ જ છે,
ਜਨ ਨਾਨਕ ਆਵੈ ਨ ਜਾਵੈ ਕੋਇ ॥੪॥੩॥੧੬॥
હે નાનક! તે ક્યાંય આવતો-જતો નથી ॥૪॥૩॥૧૬॥
ਭੈਰਉ ਮਹਲਾ ੫ ॥
ભૈરઉ મહેલ ૫॥
ਜਿਸੁ ਤੂ ਰਾਖਹਿ ਤਿਸੁ ਕਉਨੁ ਮਾਰੈ ॥
હે પ્રભુ! જેને તું બચાવનાર છે, તેને ભલે કોણ મારી શકે છે?
ਸਭ ਤੁਝ ਹੀ ਅੰਤਰਿ ਸਗਲ ਸੰਸਾਰੈ ॥
આખું સંસાર તારે અધીન છે.
ਕੋਟਿ ਉਪਾਵ ਚਿਤਵਤ ਹੈ ਪ੍ਰਾਣੀ ॥
પ્રાણી બેશક કેટલાય ઉપાય વિચારતો રહે છે,
ਸੋ ਹੋਵੈ ਜਿ ਕਰੈ ਚੋਜ ਵਿਡਾਣੀ ॥੧॥
પરંતુ થાય તે જ છે, જે પરમાત્મા કરે છે ॥૧॥
ਰਾਖਹੁ ਰਾਖਹੁ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰਿ ॥
હે પરમાત્મા! કૃપા કરીને રક્ષા કર,
ਤੇਰੀ ਸਰਣਿ ਤੇਰੈ ਦਰਵਾਰਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
અમે તારા દરબારમાં તારી શરણે આવ્યા છીએ ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਨਿ ਸੇਵਿਆ ਨਿਰਭਉ ਸੁਖਦਾਤਾ ॥
જેને સુખદાતા નિર્ભય પ્રભુની પૂજા કરી છે,
ਤਿਨਿ ਭਉ ਦੂਰਿ ਕੀਆ ਏਕੁ ਪਰਾਤਾ ॥
તેનો ભય દૂર થઈ ગયો છે અને તેને એક બ્રહ્મને ઓળખી લીધો છે.
ਜੋ ਤੂ ਕਰਹਿ ਸੋਈ ਫੁਨਿ ਹੋਇ ॥
હે પરબ્રહ્મ! જે તું કરે છે, તે જ થાય છે,
ਮਾਰੈ ਨ ਰਾਖੈ ਦੂਜਾ ਕੋਇ ॥੨॥
તારા સિવાય કોઈ બીજો મારનાર અથવા બચાવનાર નથી ॥૨॥
ਕਿਆ ਤੂ ਸੋਚਹਿ ਮਾਣਸ ਬਾਣਿ ॥
હે મનુષ્ય! સ્વભાવ પ્રમાણે તું શું વિચારે છે?
ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਣੁ ॥
અંતર્યામી પ્રભુ ખૂબ સમજદાર છે.
ਏਕ ਟੇਕ ਏਕੋ ਆਧਾਰੁ ॥
ફક્ત તે જ અમારો આશરો છે અને એકમાત્ર તે જ બધાનો આધાર છે,
ਸਭ ਕਿਛੁ ਜਾਣੈ ਸਿਰਜਣਹਾਰੁ ॥੩॥
તે સર્જનહાર બધું જાણે છે ॥૩॥
ਜਿਸੁ ਊਪਰਿ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਕਰਤਾਰੁ ॥
જેના પર પ્રભુ કૃપા કરે છે,