ਹਉਮੈ ਮਮਤਾ ਕਰਦਾ ਆਇਆ ॥
તું અભિમાન તેમજ મમત્વ કરતો જગતમાં આવ્યો છે,
ਆਸਾ ਮਨਸਾ ਬੰਧਿ ਚਲਾਇਆ ॥
તમારી આશાઓ અને ઝંખનાઓ તમને બાંધી રાખે છે.
ਮੇਰੀ ਮੇਰੀ ਕਰਤ ਕਿਆ ਲੇ ਚਾਲੇ ਬਿਖੁ ਲਾਦੇ ਛਾਰ ਬਿਕਾਰਾ ਹੇ ॥੧੫॥
‘હુ-મારુ’ કરીને અહીં શું લઈને ચાલ્યો છે. તું તો માયારૂપી વિકારોનો રાખ લઈ ચાલ્યો છે ॥૧૫॥
ਹਰਿ ਕੀ ਭਗਤਿ ਕਰਹੁ ਜਨ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! પરમાત્માની ભક્તિ કર;
ਅਕਥੁ ਕਥਹੁ ਮਨੁ ਮਨਹਿ ਸਮਾਈ ॥
અકથનીય પ્રભુની કથા કર કેમ કે અસંયમિત મન મનમાં જ સમાઈ જાય.
ਉਠਿ ਚਲਤਾ ਠਾਕਿ ਰਖਹੁ ਘਰਿ ਅਪੁਨੈ ਦੁਖੁ ਕਾਟੇ ਕਾਟਣਹਾਰਾ ਹੇ ॥੧੬॥
અહીં-તહીં ભટકતા મનને હૃદય-ઘરમાં સ્થિર કરીને રાખ, પ્રભુ જ બધા દુઃખ કાપનાર છે ॥૧૬॥
ਹਰਿ ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਕੀ ਓਟ ਪਰਾਤੀ ॥
જેણે સંપૂર્ણ ગુરુનો સહારો લઈ લીધો છે,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਲਿਵ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਤੀ ॥
તેની ગુરુની નજીકમાં પરમાત્મામાં લગન લાગી રહે છે અને તેને મુક્તિની વિધિ જાણી લીધી છે.
ਨਾਨਕ ਰਾਮ ਨਾਮਿ ਮਤਿ ਊਤਮ ਹਰਿ ਬਖਸੇ ਪਾਰਿ ਉਤਾਰਾ ਹੇ ॥੧੭॥੪॥੧੦॥
હે નાનક! રામ-નામ દ્વારા જેની બુદ્ધિ ઉત્તમ થઈ જાય છે, પરમાત્મા ક્ષમા કરીને તેનો ઉદ્ધાર કરી દે છે ॥૧૭॥૪॥૧૦॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧ ॥
મારુ મહેલ ૧॥
ਸਰਣਿ ਪਰੇ ਗੁਰਦੇਵ ਤੁਮਾਰੀ ॥
હે ગુરુદેવ! અમે તારી શરણમાં આવ્યા છીએ,
ਤੂ ਸਮਰਥੁ ਦਇਆਲੁ ਮੁਰਾਰੀ ॥
તું સર્વશક્તિમાન તેમજ દયાળુ છે.
ਤੇਰੇ ਚੋਜ ਨ ਜਾਣੈ ਕੋਈ ਤੂ ਪੂਰਾ ਪੁਰਖੁ ਬਿਧਾਤਾ ਹੇ ॥੧॥
તારી લીલાઓ કોઈ જાણતું નથી, તું સંપૂર્ણ પુરુષ વિધાતા છે ॥૧॥
ਤੂ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦਿ ਕਰਹਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲਾ ॥
તું યુગ-યુગાંતરોથી બધાનું પોષણ કરી રહ્યો છે,
ਘਟਿ ਘਟਿ ਰੂਪੁ ਅਨੂਪੁ ਦਇਆਲਾ ॥
હે અનુપમ રૂપવાળા દયાળુ પ્રભુ! તું બધામાં સમાયેલ છે,
ਜਿਉ ਤੁਧੁ ਭਾਵੈ ਤਿਵੈ ਚਲਾਵਹਿ ਸਭੁ ਤੇਰੋ ਕੀਆ ਕਮਾਤਾ ਹੇ ॥੨॥
જેમ તને સ્વીકાર છે, તેમ જ જીવોને ચલાવે છે, બધું જ તારું કરેલું જ થઈ રહ્યું છે ॥૨॥
ਅੰਤਰਿ ਜੋਤਿ ਭਲੀ ਜਗਜੀਵਨ ॥
હે સંસારના જીવનદાતા! બધાના અંતર્મનમાં તારો જ પ્રકાશ હાજર છે,
ਸਭਿ ਘਟ ਭੋਗੈ ਹਰਿ ਰਸੁ ਪੀਵਨ ॥
તું પોતે જ બધા શરીરોને ભોગવે છે અને આનંદ કરે છે.
ਆਪੇ ਲੇਵੈ ਆਪੇ ਦੇਵੈ ਤਿਹੁ ਲੋਈ ਜਗਤ ਪਿਤ ਦਾਤਾ ਹੇ ॥੩॥
જગત-પિતા પ્રભુ ત્રણેય લોકનો દાતા છે, તે પોતે જ નિયમિત આપતો અને પોતે જ પાછુ લઈ લે છે ॥૩॥
ਜਗਤੁ ਉਪਾਇ ਖੇਲੁ ਰਚਾਇਆ ॥
તેણે જગતને ઉત્પન્ન કરીને એક રમત રચેલી છે અને
ਪਵਣੈ ਪਾਣੀ ਅਗਨੀ ਜੀਉ ਪਾਇਆ ॥
પવન, પાણી, આગ વગેરે પંચ તત્વોથી શરીરનું નિર્માણ કરીને આમાં પ્રાણ નાખી દીધા.
ਦੇਹੀ ਨਗਰੀ ਨਉ ਦਰਵਾਜੇ ਸੋ ਦਸਵਾ ਗੁਪਤੁ ਰਹਾਤਾ ਹੇ ॥੪॥
શરીરરૂપી નગરને બે આંખ, બે કાન, મુખ, નાક વગેરે નવ દરવાજા લગાવી દીધા પરંતુ દસમા દરવાજે તેને ગુપ્ત રાખ્યું ॥૪॥
ਚਾਰਿ ਨਦੀ ਅਗਨੀ ਅਸਰਾਲਾ ॥
શરીરમાં હિંસા, મોહ, લોભ તેમજ ક્રોધરૂપી ભયાનક આગની ચાર નદીઓ વહે છે અને
ਕੋਈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੂਝੈ ਸਬਦਿ ਨਿਰਾਲਾ ॥
માયાથી નિર્લિપ્ત કોઈ દુર્લભ ગુરુમુખ જ શબ્દો દ્વારા આ તફાવતને સમજે છે.
ਸਾਕਤ ਦੁਰਮਤਿ ਡੂਬਹਿ ਦਾਝਹਿ ਗੁਰਿ ਰਾਖੇ ਹਰਿ ਲਿਵ ਰਾਤਾ ਹੇ ॥੫॥
પદાર્થવાદી જીવ દુર્બુદ્ધિને કારણે આ નદીઓમાં ડૂબતો તેમજ સળગતો રહે છે, પરંતુ પરમાત્માની લગનમાં લીન રહેનારની ગુરુ પોતે રક્ષા કરે છે ॥૫॥
ਅਪੁ ਤੇਜੁ ਵਾਇ ਪ੍ਰਿਥਮੀ ਆਕਾਸਾ ॥ ਤਿਨ ਮਹਿ ਪੰਚ ਤਤੁ ਘਰਿ ਵਾਸਾ ॥
જગત-રચના જળ, આગ, પવન, પૃથ્વી તેમજ આકાશ આ પંચ તત્વોથી થઈ છે અને આ પંચ તત્વોથી બનેલ શરીરરૂપી ઘરમાં જ આત્માનો નિવાસ છે.
ਸਤਿਗੁਰ ਸਬਦਿ ਰਹਹਿ ਰੰਗਿ ਰਾਤਾ ਤਜਿ ਮਾਇਆ ਹਉਮੈ ਭ੍ਰਾਤਾ ਹੇ ॥੬॥
જે સદ્દગુરૂના શબ્દ દ્વારા પ્રભુ-રંગમાં લીન રહે છે, તે માયા, અભિમાન, ભ્રમને ત્યાગી દે છે ॥૬॥
ਇਹੁ ਮਨੁ ਭੀਜੈ ਸਬਦਿ ਪਤੀਜੈ ॥
આ મન બ્રહ્મ-શબ્દમાં પલળીને જ સંતુષ્ટ થાય છે,
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਕਿਆ ਟੇਕ ਟਿਕੀਜੈ ॥
નામ વગર શું સહારો લઈ શકે છે.
ਅੰਤਰਿ ਚੋਰੁ ਮੁਹੈ ਘਰੁ ਮੰਦਰੁ ਇਨਿ ਸਾਕਤਿ ਦੂਤੁ ਨ ਜਾਤਾ ਹੇ ॥੭॥
પદાર્થવાદી જીવ માયાને તે દૂતોથી પરિચિત જ નહીં જે અહમરુપી ચોર હૃદય-ઘર તેમજ શરીરરૂપી મંદિરને લૂંટતો જઈ રહ્યો છે ॥૭॥
ਦੁੰਦਰ ਦੂਤ ਭੂਤ ਭੀਹਾਲੇ ॥
કામાદિકના ભયાનક ભૂતરૂપી દૂત શરીરમાં જ છે,
ਖਿੰਚੋਤਾਣਿ ਕਰਹਿ ਬੇਤਾਲੇ ॥
જે પ્રેતની જેમ ખેંચતાણ કરે છે.
ਸਬਦ ਸੁਰਤਿ ਬਿਨੁ ਆਵੈ ਜਾਵੈ ਪਤਿ ਖੋਈ ਆਵਤ ਜਾਤਾ ਹੇ ॥੮॥
શબ્દ- સુરનો અભ્યાસ કર્યા વગર જીવ આવે-જાય છે અને પોતાની પ્રતિષ્ઠા ગુમાવીને જન્મ મરણના ચક્રમાં પડી રહે છે ॥૮॥
ਕੂੜੁ ਕਲਰੁ ਤਨੁ ਭਸਮੈ ਢੇਰੀ ॥
આ શરીર નાશવંત છે, જે રેતીની જેમ રાખ બનીને ઢગલો થઈ જાય છે.
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਕੈਸੀ ਪਤਿ ਤੇਰੀ ॥
હે ભાઈ! નામ વગર તારી કેવી પ્રતિષ્ઠા છે?
ਬਾਧੇ ਮੁਕਤਿ ਨਾਹੀ ਜੁਗ ਚਾਰੇ ਜਮਕੰਕਰਿ ਕਾਲਿ ਪਰਾਤਾ ਹੇ ॥੯॥
બંધનોમાં ફસાયેલ ચારેય યુગ મુક્તિ મેળવી શકતો નથી, કાળ તેમજ યમદૂતોએ સારી રીતે ઓળખ્યા હોય છે ॥૯॥
ਜਮ ਦਰਿ ਬਾਧੇ ਮਿਲਹਿ ਸਜਾਈ ॥
યમના દરવાજા પર બંધાયેલને સખત સજા મળે છે અને
ਤਿਸੁ ਅਪਰਾਧੀ ਗਤਿ ਨਹੀ ਕਾਈ ॥
તે ગુનેગારની કોઈ ગતિ થતી નથી.
ਕਰਣ ਪਲਾਵ ਕਰੇ ਬਿਲਲਾਵੈ ਜਿਉ ਕੁੰਡੀ ਮੀਨੁ ਪਰਾਤਾ ਹੇ ॥੧੦॥
તે વિનંતી કરી ખૂબ રોવે-રાડો પાડે છે, જેમ કુંડીમાં ફસાયેલી માછલી તડપે છે ॥૧૦॥
ਸਾਕਤੁ ਫਾਸੀ ਪੜੈ ਇਕੇਲਾ ॥
પદાર્થવાદી જીવ એકલો જ યમની ફાંસીમાં પડે છે.
ਜਮ ਵਸਿ ਕੀਆ ਅੰਧੁ ਦੁਹੇਲਾ ॥
યમ તેને પોતાના વશમાં કરી લે છે અને તે અંધ ખુબ દુ:ખી થાય છે.
ਰਾਮ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਮੁਕਤਿ ਨ ਸੂਝੈ ਆਜੁ ਕਾਲਿ ਪਚਿ ਜਾਤਾ ਹੇ ॥੧੧॥
રામ નામ વગર મુક્તિ મેળવવાનું કોઈ સાધન સમજાતું નથી અને આજે અથવા કાલે જ નાશ થઈ જાય છે ॥૧૧॥
ਸਤਿਗੁਰ ਬਾਝੁ ਨ ਬੇਲੀ ਕੋਈ ॥
સાચા ગુરુ વગર બીજો કોઈ મિત્ર નથી,
ਐਥੈ ਓਥੈ ਰਾਖਾ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਈ ॥
લોક-પરલોક બંનેમાં પ્રભુ જ રક્ષા કરે છે.
ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਦੇਵੈ ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਇਉ ਸਲਲੈ ਸਲਲ ਮਿਲਾਤਾ ਹੇ ॥੧੨॥
ગુરૂ કૃપા કરીને રામ નામ આપે છે અને પરમાત્માથી આમ મળાવે છે, જેમ જળ જળમાં મળીને એક રૂપ થઈ જાય છે ॥૧૨॥