ਮਿਰਤ ਲੋਕ ਪਇਆਲ ਸਮੀਪਤ ਅਸਥਿਰ ਥਾਨੁ ਜਿਸੁ ਹੈ ਅਭਗਾ ॥੧੨॥
જેનો નિવાસ સ્થાન હંમેશા સ્થિર છે, તે મૃત્યુલોક, પાતાળલોકમાં રહેનાર જીવોની પાસે જ રહે છે ॥૧૨॥
ਪਤਿਤ ਪਾਵਨ ਦੁਖ ਭੈ ਭੰਜਨੁ ॥
તે પતિતપવિત્ર બધા દુઃખ-ભય નાશ કરનાર છે,
ਅਹੰਕਾਰ ਨਿਵਾਰਣੁ ਹੈ ਭਵ ਖੰਡਨੁ ॥
તે જ અહંકારનું નિવારણ કરનાર છે તેમજ જીવોના જન્મ-મરણના ચક્રને મટાડનાર છે.
ਭਗਤੀ ਤੋਖਿਤ ਦੀਨ ਕ੍ਰਿਪਾਲਾ ਗੁਣੇ ਨ ਕਿਤ ਹੀ ਹੈ ਭਿਗਾ ॥੧੩॥
ગરીબો પર કૃપા કરનાર પ્રભુ ભક્તિથી જ ખુશ થાય છે અને કોઈ બીજા ગુણથી વશ થતો નથી ॥૧૩॥
ਨਿਰੰਕਾਰੁ ਅਛਲ ਅਡੋਲੋ ॥
તે નિરાકારથી કોઈ પ્રકારનો છળ કરી શકાતો નથી, તે હંમેશા સ્થિર છે,
ਜੋਤਿ ਸਰੂਪੀ ਸਭੁ ਜਗੁ ਮਉਲੋ ॥
પ્રકાશસ્વરૂપ છે અને તેનાથી જ આખું જગત પ્રફુલ્લિત થયું છે.
ਸੋ ਮਿਲੈ ਜਿਸੁ ਆਪਿ ਮਿਲਾਏ ਆਪਹੁ ਕੋਇ ਨ ਪਾਵੈਗਾ ॥੧੪॥
તે સર્વોચ્ચ શક્તિ પરમાત્માથી તે જ મળે છે, જેને તે પોતે પોતાની સાથે મળાવે છે, પોતાની રીતે કોઈ પણ તેને મેળવી શકાતો નથી ॥૧૪॥
ਆਪੇ ਗੋਪੀ ਆਪੇ ਕਾਨਾ ॥
રાધા તેમજ કૃષ્ણ-કનૈયા પોતે પરમાત્મા જ છે અને
ਆਪੇ ਗਊ ਚਰਾਵੈ ਬਾਨਾ ॥
ગુરુઓને વૃંદાવનમાં ચરાવનાર પણ તે જ છે.
ਆਪਿ ਉਪਾਵਹਿ ਆਪਿ ਖਪਾਵਹਿ ਤੁਧੁ ਲੇਪੁ ਨਹੀ ਇਕੁ ਤਿਲੁ ਰੰਗਾ ॥੧੫॥
હે પરમ પિતા! તું પોતે જ સૃષ્ટિ તેમજ જીવોને ઉત્પન્ન કરતો અને પોતે જ નાશ પણ કરી દે છે, તને તલ માત્ર પણ સંસારથી કોઈ લોભ-મોહ નથી ॥૧૫॥
ਏਕ ਜੀਹ ਗੁਣ ਕਵਨ ਬਖਾਨੈ ॥
મારી એક જ જીભ છે, આ તારા ક્યાં-ક્યાં ગુણ વ્યક્ત કરી શકે છે.
ਸਹਸ ਫਨੀ ਸੇਖ ਅੰਤੁ ਨ ਜਾਨੈ ॥
હજાર ફેણવાળો શેષનાગ પણ તારું રહસ્ય જાણતો નથી.
ਨਵਤਨ ਨਾਮ ਜਪੈ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ਇਕੁ ਗੁਣੁ ਨਾਹੀ ਪ੍ਰਭ ਕਹਿ ਸੰਗਾ ॥੧੬॥
હે પ્રભુ! તે દિવસ-રાત તારા નવાથી નવા નામને જપતો રહે છે પરંતુ તે તારું એક પણ ગુણ વર્ણન કરી શકતો નથી ॥૧૬॥
ਓਟ ਗਹੀ ਜਗਤ ਪਿਤ ਸਰਣਾਇਆ ॥
હે જગત પિતા! મેં તારો આશરો લીધો છે, તારી જ શરણમાં આવ્યો છે.
ਭੈ ਭਇਆਨਕ ਜਮਦੂਤ ਦੁਤਰ ਹੈ ਮਾਇਆ ॥
ભયાનક યમદૂત રોજ ભયભીત કરે છે, આ માયા એવો સમુદ્ર છે, જેમાંથી પાર થવું ખૂબ સખત છે.
ਹੋਹੁ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਇਛਾ ਕਰਿ ਰਾਖਹੁ ਸਾਧ ਸੰਤਨ ਕੈ ਸੰਗਿ ਸੰਗਾ ॥੧੭॥
કૃપાળુ થઈ જા અને પોતાની ઈચ્છા કરીને સાધુ-સંતોની સાથે રાખ ॥૧૭॥
ਦ੍ਰਿਸਟਿਮਾਨ ਹੈ ਸਗਲ ਮਿਥੇਨਾ ॥
આ દૃષ્ટિમાં આખો જગત-ફેલાવ અસત્ય તેમજ નશ્વર છે.
ਇਕੁ ਮਾਗਉ ਦਾਨੁ ਗੋਬਿਦ ਸੰਤ ਰੇਨਾ ॥
હે ગોવિંદ! હું તારાથી સંતજનોની ચરણરજનું જ દાન માંગે છે,
ਮਸਤਕਿ ਲਾਇ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਵਉ ਜਿਸੁ ਪ੍ਰਾਪਤਿ ਸੋ ਪਾਵੈਗਾ ॥੧੮॥
કેમ કે હું આને પોતાના માથા પર લગાવીને પરમપદ મોક્ષ મેળવી શકે, પરંતુ જેના કર્માંલેખમાં આનો લાભ લખ્યો છે, તે જ આને પ્રાપ્ત કરશે ॥૧૮॥
ਜਿਨ ਕਉ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੀ ਸੁਖਦਾਤੇ ॥
જેના પર સુખદાતા પરમેશ્વરે પોતાની કૃપા કરી છે,
ਤਿਨ ਸਾਧੂ ਚਰਣ ਲੈ ਰਿਦੈ ਪਰਾਤੇ ॥
તેને સાધુઓની ચરણરજને લઈને હૃદયમાં વસાવી લીધો છે.
ਸਗਲ ਨਾਮ ਨਿਧਾਨੁ ਤਿਨ ਪਾਇਆ ਅਨਹਦ ਸਬਦ ਮਨਿ ਵਾਜੰਗਾ ॥੧੯॥
પ્રભુ-નામ સુખોનો ભંડાર તેને મેળવી લીધો છે અને તેના મનમાં અનહદ શબ્દ ગુંજી રહ્યા છે ॥૧૯॥
ਕਿਰਤਮ ਨਾਮ ਕਥੇ ਤੇਰੇ ਜਿਹਬਾ ॥
આ જીભ તારા કરેલા કર્મોના આધાર પર સુવિખ્યાત નામનું જ કથન કરી રહી છે,
ਸਤਿ ਨਾਮੁ ਤੇਰਾ ਪਰਾ ਪੂਰਬਲਾ ॥
પરંતુ સૃષ્ટિ-રચનાથી પૂર્વ જ ‘સત્ય-નામ’ તારું મૂળ પ્રાચીન નામ છે.
ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਭਗਤ ਪਏ ਸਰਣਾਈ ਦੇਹੁ ਦਰਸੁ ਮਨਿ ਰੰਗੁ ਲਗਾ ॥੨੦॥
હે સત્યસ્વરૂપ પરમેશ્વર! નાનકની પ્રાર્થના છે કે ભક્ત તો શરણમાં પડી ગયો છે, તેને દર્શન દઈને નિહાળ કર, કારણ કે તેનું મન તારી લગનમાં જ લીન છે ॥૨૦॥
ਤੇਰੀ ਗਤਿ ਮਿਤਿ ਤੂਹੈ ਜਾਣਹਿ ॥
તારી ગતિ તેમજ વિસ્તાર તું જ જાણે છે,
ਤੂ ਆਪੇ ਕਥਹਿ ਤੈ ਆਪਿ ਵਖਾਣਹਿ ॥
તું પોતે જ કથન કરે છે અને પોતે જ વ્યાખ્યા કરે છે.
ਨਾਨਕ ਦਾਸੁ ਦਾਸਨ ਕੋ ਕਰੀਅਹੁ ਹਰਿ ਭਾਵੈ ਦਾਸਾ ਰਾਖੁ ਸੰਗਾ ॥੨੧॥੨॥੧੧॥
હે હરિ! નાનકની વિનંતી છે કે જો તને સ્વીકાર હોય તો મને પોતાના દાસોનો દાસ બનાવીને તેની જ સાથે રાખ ॥૨૧॥૨॥૧૧॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੫ ॥
મારુ મહેલ ૫॥
ਅਲਹ ਅਗਮ ਖੁਦਾਈ ਬੰਦੇ ॥
હે ખુદાના મનુષ્ય! અલ્લાહ અગમ્ય છે,
ਛੋਡਿ ਖਿਆਲ ਦੁਨੀਆ ਕੇ ਧੰਧੇ ॥
દુનિયાના કામ-ધંધાઓના વિચારો છોડી દે;
ਹੋਇ ਪੈ ਖਾਕ ਫਕੀਰ ਮੁਸਾਫਰੁ ਇਹੁ ਦਰਵੇਸੁ ਕਬੂਲੁ ਦਰਾ ॥੧॥
ફકીરોના પગની ધૂળ બનીને એક પ્રવાસી બની જા, આવો દરવેશ જ ખુદાના ઓટલા પર સ્વીકાર થાય છે ॥૧॥
ਸਚੁ ਨਿਵਾਜ ਯਕੀਨ ਮੁਸਲਾ ॥
સત્યને પોતાનું નમાજ તેમજ ખુદામાં વિશ્વાસને મુસલ્લા બનાવ.
ਮਨਸਾ ਮਾਰਿ ਨਿਵਾਰਿਹੁ ਆਸਾ ॥
પોતાની વાસનાઓને મારીને આશાને મનથી નિવૃત્ત કર.
ਦੇਹ ਮਸੀਤਿ ਮਨੁ ਮਉਲਾਣਾ ਕਲਮ ਖੁਦਾਈ ਪਾਕੁ ਖਰਾ ॥੨॥
પોતાના શરીરને મસ્જિદ તેમજ મનને મૌલવી બનાવી લે, પવિત્ર તેમજ નિર્મળ જીવન તારા માટે ખુદાનો કલમા વાંચવો છે ॥૨॥
ਸਰਾ ਸਰੀਅਤਿ ਲੇ ਕੰਮਾਵਹੁ ॥
ખુદાનું નામ લઈને પ્રાર્થના કર, આ જ નવા ઇસ્લામી અર્થાત કાનૂન તેમજ શરિયત શુભ કર્મ કરવાનું છે.
ਤਰੀਕਤਿ ਤਰਕ ਖੋਜਿ ਟੋਲਾਵਹੁ ॥
અભિમાનને ત્યાગીને પોતાના દિલમાં જ ખુદાને શોધ, આ કાર્ય જ તારા માટે રસ્તો છે.
ਮਾਰਫਤਿ ਮਨੁ ਮਾਰਹੁ ਅਬਦਾਲਾ ਮਿਲਹੁ ਹਕੀਕਤਿ ਜਿਤੁ ਫਿਰਿ ਨ ਮਰਾ ॥੩॥
હે અબ્દુલ ફકીર! મારફત આ છે કે પોતાના મનને માર અર્થાત પોતાના વશમાં કરી. ખુદાથી મળ, આ હકીકત છે, જેનાથી પછી મૃત્યુ થતું નથી ॥૩॥
ਕੁਰਾਣੁ ਕਤੇਬ ਦਿਲ ਮਾਹਿ ਕਮਾਹੀ ॥
કુરાન, તૌરાત, જંબુર આ પરાક્રમોનો પાઠ કરવો આ જ છે કે પોતાના દિલમાં ખુદાના નામની કમાણી કર.
ਦਸ ਅਉਰਾਤ ਰਖਹੁ ਬਦ ਰਾਹੀ ॥
પોતાની આ મહિલા અર્થાત ઇન્દ્રિયોને ખરાબાઈના રસ્તા પર જવાથી રોકીને રાખ.
ਪੰਚ ਮਰਦ ਸਿਦਕਿ ਲੇ ਬਾਧਹੁ ਖੈਰਿ ਸਬੂਰੀ ਕਬੂਲ ਪਰਾ ॥੪॥
પાંચ પુરુષ કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ તેમજ અહંકારને ધીરજથી પકડીને બાંધી લે; સંતોષ તેમજ દાન દ્વારા તું અલ્લાહને સ્વીકાર થઈ જઇશ ॥૪॥
ਮਕਾ ਮਿਹਰ ਰੋਜਾ ਪੈ ਖਾਕਾ ॥
જીવો પર કૃપા કરવી જ મક્કાનો હજ કરવાનો છે અને દરવેશોના પગની ધૂળ બની જવું રોજા રાખવાનું છે.
ਭਿਸਤੁ ਪੀਰ ਲਫਜ ਕਮਾਇ ਅੰਦਾਜਾ ॥
પોતાના પીરના વચનોનું સંપૂર્ણપણે પાલન કરવું જ સ્વર્ગમાં જવાનું છે.
ਹੂਰ ਨੂਰ ਮੁਸਕੁ ਖੁਦਾਇਆ ਬੰਦਗੀ ਅਲਹ ਆਲਾ ਹੁਜਰਾ ॥੫॥
નૂર રૂપ અલ્લાહના દર્શન કરવા જ પરીઓનું સુખ ભોગવાનું છે, ખુદાની પ્રાર્થના જ શરીર પર સુગંધ લગાવવની છે, આ દુનિયારૂપી ખુદાનું ઘર જ પ્રાર્થના કરવા માટે સારું સ્થાન છે ॥૫॥