ਮਹਲਾ ੨ ॥
મહેલ ૨॥
ਕੀਤਾ ਕਿਆ ਸਾਲਾਹੀਐ ਕਰੇ ਸੋਇ ਸਾਲਾਹਿ ॥
દુનિયાની શું પ્રશંસા કરવી? જેને બનાવ્યા છે તે પરમાત્માની પ્રશંસા કરો
ਨਾਨਕ ਏਕੀ ਬਾਹਰਾ ਦੂਜਾ ਦਾਤਾ ਨਾਹਿ ॥
હે નાનક! એક પ્રભુ સિવાય બીજું કોઈ દાતા નથી
ਕਰਤਾ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿਨਿ ਕੀਤਾ ਆਕਾਰੁ ॥
તે કર્તાની સ્તુતિ કરો જેણે સૃષ્ટિની રચના કરી છે
ਦਾਤਾ ਸੋ ਸਾਲਾਹੀਐ ਜਿ ਸਭਸੈ ਦੇ ਆਧਾਰੁ ॥
તે દાતાની પ્રશંસા કરો જે બધાને આશરો આપે છે
ਨਾਨਕ ਆਪਿ ਸਦੀਵ ਹੈ ਪੂਰਾ ਜਿਸੁ ਭੰਡਾਰੁ ॥
નાનક કહે છે કે તે હંમેશા રહેવાવાળા છે તેના ભંડાર પૂર્ણ છે
ਵਡਾ ਕਰਿ ਸਾਲਾਹੀਐ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਰਾਵਾਰੁ ॥੨॥
તેથી મહાન માનીને તેની સ્તુતિ કરો જેનો કોઈ અંત તેમજ આર-પાર નથી ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਸੇਵਿਐ ਸੁਖੁ ਪਾਈ ॥
પરમાત્માનું નામ સુખોની નિધિ છે તેની ભક્તિથી સુખ પ્રાપ્ત થાય છે
ਨਾਮੁ ਨਿਰੰਜਨੁ ਉਚਰਾਂ ਪਤਿ ਸਿਉ ਘਰਿ ਜਾਂਈ ॥
પાવન હરિ નામ ઉચ્ચારણથી મનુષ્ય સન્માનપૂર્વક સાચા ઘરમાં જાય છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਬਾਣੀ ਨਾਮੁ ਹੈ ਨਾਮੁ ਰਿਦੈ ਵਸਾਈ ॥
ગુરુની વાણી નામ છે નામને હૃદયમાં વસાવવું જોઈએ
ਮਤਿ ਪੰਖੇਰੂ ਵਸਿ ਹੋਇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਧਿਆਈਂ ॥
સદ્દગુરુનું ધ્યાન કરવાથી બુદ્ધિ રૂપી પક્ષી વશમાં આવી જાય છે
ਨਾਨਕ ਆਪਿ ਦਇਆਲੁ ਹੋਇ ਨਾਮੇ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥੪॥
હે નાનક! જેના પર પરમાત્મા દયાળુ થાય છે તે નામ ભજનમાં લીન રહે છે ॥૪॥
ਸਲੋਕ ਮਹਲਾ ੨ ॥
શ્લોક મહેલ ૨॥
ਤਿਸੁ ਸਿਉ ਕੈਸਾ ਬੋਲਣਾ ਜਿ ਆਪੇ ਜਾਣੈ ਜਾਣੁ ॥
તેની આગળ શું બોલવું જે પોતે અંતર્યામી છે
ਚੀਰੀ ਜਾ ਕੀ ਨਾ ਫਿਰੈ ਸਾਹਿਬੁ ਸੋ ਪਰਵਾਣੁ ॥
વાસ્તવમાં તે જ માલિક માનવામાં આવે છે જેના હુકમને ટાળી શકાતો નથી
ਚੀਰੀ ਜਿਸ ਕੀ ਚਲਣਾ ਮੀਰ ਮਲਕ ਸਲਾਰ ॥
તે નેતા, શાસક તેમજ સેનાનાયક છે જેની આજ્ઞામાં બધા લોકો ચાલે છે
ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਨਾਨਕਾ ਸਾਈ ਭਲੀ ਕਾਰ ॥
નાનકનું કહેવું છે કે પ્રભુને જે સારું લાગે છે તે કાર્ય સારું છે
ਜਿਨੑਾ ਚੀਰੀ ਚਲਣਾ ਹਥਿ ਤਿਨੑਾ ਕਿਛੁ ਨਾਹਿ ॥
જેને સંસારથી ચાલવાનો હુકમ આવે છે તેના હાથમાં કંઈ પણ હોતું નથી
ਸਾਹਿਬ ਕਾ ਫੁਰਮਾਣੁ ਹੋਇ ਉਠੀ ਕਰਲੈ ਪਾਹਿ ॥
માલિકનો ફરમાન આવવાથી જ તે ઉઠીને ચાલી પડે છે
ਜੇਹਾ ਚੀਰੀ ਲਿਖਿਆ ਤੇਹਾ ਹੁਕਮੁ ਕਮਾਹਿ ॥
જેવી મૃત્યુની ચિઠ્ઠી લખેલી હોય છે તેમ જ તેના હુકમને માનવું પડે છે
ਘਲੇ ਆਵਹਿ ਨਾਨਕਾ ਸਦੇ ਉਠੀ ਜਾਹਿ ॥੧॥
હે નાનક! પ્રભુના મોકલવા પર જીવ જન્મ લે છે અને મૃત્યુનું આહમાન થવાથી શરીર છોડી દે છે ॥૧॥
ਮਹਲਾ ੨ ॥
મહેલ ૨॥
ਸਿਫਤਿ ਜਿਨਾ ਕਉ ਬਖਸੀਐ ਸੇਈ ਪੋਤੇਦਾਰ ॥
જેને પ્રભુની સ્તુતિનું દાન પ્રદાન થયું છે તે પુંજીપતિ છે
ਕੁੰਜੀ ਜਿਨ ਕਉ ਦਿਤੀਆ ਤਿਨੑਾ ਮਿਲੇ ਭੰਡਾਰ ॥
જેને ચાવી પ્રાપ્ત થઈ છે તેને જ ભંડાર મળે છે
ਜਹ ਭੰਡਾਰੀ ਹੂ ਗੁਣ ਨਿਕਲਹਿ ਤੇ ਕੀਅਹਿ ਪਰਵਾਣੁ ॥
તે દરબારમાં મંજુર થાય છે જે ભંડારી પાસે ગુણ હાજર છે
ਨਦਰਿ ਤਿਨੑਾ ਕਉ ਨਾਨਕਾ ਨਾਮੁ ਜਿਨੑਾ ਨੀਸਾਣੁ ॥੨॥
હે નાનક! તેના પર જ કૃપા-દ્રષ્ટિ થાય છે જેની પાસે હરિ નામનું ચિન્હ હોય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਨਾਮੁ ਨਿਰੰਜਨੁ ਨਿਰਮਲਾ ਸੁਣਿਐ ਸੁਖੁ ਹੋਈ ॥
પાવન હરિનામનું સંકીર્તન સાંભળવાથી સુખ પ્રાપ્ત થાય છે
ਸੁਣਿ ਸੁਣਿ ਮੰਨਿ ਵਸਾਈਐ ਬੂਝੈ ਜਨੁ ਕੋਈ ॥
હરિનામને સાંભળી-સાંભળીને મનમાં વસાવું જોઈએ જેને કોઈ દુર્લભ જ સાંભળે છે
ਬਹਦਿਆ ਉਠਦਿਆ ਨ ਵਿਸਰੈ ਸਾਚਾ ਸਚੁ ਸੋਈ ॥
ઉઠતા-બેસતા સાચું હરિ-નામ ભૂલવું જોઈએ નહીં
ਭਗਤਾ ਕਉ ਨਾਮ ਅਧਾਰੁ ਹੈ ਨਾਮੇ ਸੁਖੁ ਹੋਈ ॥
ભક્તોનો આસરો માત્ર હરિનામ છે અને તે નામ ઉચ્ચારણમાં જ સુખી રહે છે
ਨਾਨਕ ਮਨਿ ਤਨਿ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਸੋਈ ॥੫॥
હે નાનક! ગુરુમુખોનાં મન-તનમાં પ્રભુ જ વસેલા છે ॥૫॥
ਸਲੋਕ ਮਹਲਾ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਨਾਨਕ ਤੁਲੀਅਹਿ ਤੋਲ ਜੇ ਜੀਉ ਪਿਛੈ ਪਾਈਐ ॥
ગુરુ નાનકનું કહેવું છે કે જો હૃદયની ભાવનાને પલડામાં રાખવામાં આવે તો જ તૌલ પૂરો ઉતરે છે
ਇਕਸੁ ਨ ਪੁਜਹਿ ਬੋਲ ਜੇ ਪੂਰੇ ਪੂਰਾ ਕਰਿ ਮਿਲੈ ॥
પરમાત્માનું નિષ્ઠા પૂર્વક ઉપાસનાથી વધારે કોઈ જપ-તપ, મંત્ર તુલ્ય નથી, નિષ્ઠા પૂર્વક નામ ઉચ્ચારણ, નામ ઉપાસનાથી જ પ્રભુને મળી શકાય છે
ਵਡਾ ਆਖਣੁ ਭਾਰਾ ਤੋਲੁ ॥
પરમાત્માને મહાન માનવો અથવા યશોગાન જ ભારી તૌલ છે
ਹੋਰ ਹਉਲੀ ਮਤੀ ਹਉਲੇ ਬੋਲ ॥
બીજું બોલવું અને ચતુરાઈ હલકાં જ સિદ્ધ થાય છે
ਧਰਤੀ ਪਾਣੀ ਪਰਬਤ ਭਾਰੁ ॥
પ્રભુનું સ્તુતિગાન ધરતી, પાણી તેમજ પર્વતથી પણ ભારે છે
ਕਿਉ ਕੰਡੈ ਤੋਲੈ ਸੁਨਿਆਰੁ ॥
સોનીના ત્રાજવા પર પણ તેને તૌલી શકાતું નથી
ਤੋਲਾ ਮਾਸਾ ਰਤਕ ਪਾਇ ॥
વાસ્તવમાં વજનવાળા પુણ્ય ફળની વાત કહીને સમજાવવાનો પ્રયત્ન કરતા
ਨਾਨਕ ਪੁਛਿਆ ਦੇਇ ਪੁਜਾਇ ॥
નાનક કહે છે કે કર્મકાંડ આવા છે
ਮੂਰਖ ਅੰਧਿਆ ਅੰਧੀ ਧਾਤੁ ॥
મૂર્ખ અજ્ઞાનીની વાત પણ આંધળી જ હોય છે
ਕਹਿ ਕਹਿ ਕਹਣੁ ਕਹਾਇਨਿ ਆਪੁ ॥੧॥
તે કહી-કહીને આત્મ-પ્રશંસા સિદ્ધ કરે છે ॥૧॥
ਮਹਲਾ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਆਖਣਿ ਅਉਖਾ ਸੁਨਣਿ ਅਉਖਾ ਆਖਿ ਨ ਜਾਪੀ ਆਖਿ ॥
પ્રભુની મહિમાને કહેવી અને સાંભળવી મુશ્કેલ છે તેની મહિમા કરીને તેના રહસ્યની અનુભૂતિ થઈ શકતી નથી
ਇਕਿ ਆਖਿ ਆਖਹਿ ਸਬਦੁ ਭਾਖਹਿ ਅਰਧ ਉਰਧ ਦਿਨੁ ਰਾਤਿ ॥
કોઈ દિવસ-રાત ઊંધું લટકાઈને અથવા સીધું એક જ શબ્દ રટે છે
ਜੇ ਕਿਹੁ ਹੋਇ ਤ ਕਿਹੁ ਦਿਸੈ ਜਾਪੈ ਰੂਪੁ ਨ ਜਾਤਿ ॥
જો તેનું એક રૂપ હોય તો કાંઈ દેખાય તેનું રૂપ જાતિ કઈ નથી
ਸਭਿ ਕਾਰਣ ਕਰਤਾ ਕਰੇ ਘਟ ਅਉਘਟ ਘਟ ਥਾਪਿ ॥
બધું પ્રભુ જ કરે છે નાના-મોટા બધું તે જ બનાવવાવાળા છે તે સર્વ કર્તા છે