ਲਿਖਿਆ ਪਲੈ ਪਾਇ ਸੋ ਸਚੁ ਜਾਣੀਐ ॥
વાસ્તવમાં આ સત્યતાને માનવી જોઈએ કે પૂર્વ કર્મ અનુસાર ફળ ભોગવવું પડે છે
ਹੁਕਮੀ ਹੋਇ ਨਿਬੇੜੁ ਗਇਆ ਜਾਣੀਐ ॥
તેના હુકમના અંતર્ગત જ કરેલા કર્મોનો નિર્ણય થાય છે
ਭਉਜਲ ਤਾਰਣਹਾਰੁ ਸਬਦਿ ਪਛਾਣੀਐ ॥
આ પણ જાણી લ્યો કે ભયાનક સંસાર-સમુદ્રથી શબ્દ-ગુરુ જ પાર કરાવનારા છે
ਚੋਰ ਜਾਰ ਜੂਆਰ ਪੀੜੇ ਘਾਣੀਐ ॥
ચોરો, જુગારીઓ તેમજ ખરાબ લોકોને ઘાણીમાં પીસાવામાં આવે છે
ਨਿੰਦਕ ਲਾਇਤਬਾਰ ਮਿਲੇ ਹੜ੍ਹ੍ਹਵਾਣੀਐ ॥
ચુગલખોર, નિંદક પાપીઓને કઠોર દંડ પ્રાપ્ત થાય છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਚਿ ਸਮਾਇ ਸੁ ਦਰਗਹ ਜਾਣੀਐ ॥੨੧॥
ગુરુ દ્વારા સત્યમાં લીન રહેવાવાળા જ પ્રભુની અદાલતમાં ઇજ્જતના હકદાર બને છે ॥૨૧॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੨ ॥
શ્લોક મહેલ ૨॥
ਨਾਉ ਫਕੀਰੈ ਪਾਤਿਸਾਹੁ ਮੂਰਖ ਪੰਡਿਤੁ ਨਾਉ ॥
દૌલતના પૂજારીને બાદશાહ માનવામાં આવે છે મૂર્ખ વ્યક્તિ વિદ્વાનના નામથી પ્રખ્યાત થઈ રહ્યા છે
ਅੰਧੇ ਕਾ ਨਾਉ ਪਾਰਖੂ ਏਵੈ ਕਰੇ ਗੁਆਉ ॥
અજ્ઞાનીને પારખી માનવામાં આવે છે આ રીતની વાત થઈ રહી છે
ਇਲਤਿ ਕਾ ਨਾਉ ਚਉਧਰੀ ਕੂੜੀ ਪੂਰੇ ਥਾਉ ॥
તોફાન કરવાવાળાનું નામ ચૌધરી છે અને અસત્ય તેમજ મક્કારીનો દરેક તરફ બોલબાલા છે
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਣੀਐ ਕਲਿ ਕਾ ਏਹੁ ਨਿਆਉ ॥੧॥
હે નાનક! ગુરુથી આ સત્યતા ખબર પડે છે કે કળિયુગનો આ ઊંધો જ ન્યાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਹਰਣਾਂ ਬਾਜਾਂ ਤੈ ਸਿਕਦਾਰਾਂ ਏਨੑਾ ਪੜ੍ਹ੍ਹਿਆ ਨਾਉ ॥
હરણની જેમ મનુષ્ય જે કુટિલ કાર્યમાં ફસાય જાય છે તે પોતાના બીજા સાથીઓને પણ તે દલદલમાં ફસાવી દે છે બાજની જેમ ચાલબાઝ પોતાનાને જ લૂંટે છે અને સરકારી કર્મચારી પોતાનાની સાથે લાંચ તેમજ અત્યાચાર કરે છે
ਫਾਂਧੀ ਲਗੀ ਜਾਤਿ ਫਹਾਇਨਿ ਅਗੈ ਨਾਹੀ ਥਾਉ ॥
જે ફંદામાં ફસાયેલા હોય છે પોતાના સગા-સંબંધીઓને પણ ફસાવી દે છે અને આગળ ઠેકાણું મળતું નથી
ਸੋ ਪੜਿਆ ਸੋ ਪੰਡਿਤੁ ਬੀਨਾ ਜਿਨੑੀ ਕਮਾਣਾ ਨਾਉ ॥
વાસ્તવમાં તે શિક્ષિત, પંડિત, તેમજ વિદ્વાન માનવામાં આવે છે જે પ્રભુની ઉપાસનાનું કર્મ કરે છે
ਪਹਿਲੋ ਦੇ ਜੜ ਅੰਦਰਿ ਜੰਮੈ ਤਾ ਉਪਰਿ ਹੋਵੈ ਛਾਂਉ ॥
સર્વ પ્રથમ ધરતીમાં છોડના મૂળ લાગે છે ત્યાબાદ વૃક્ષ બનાવીને છાયો આપે છે
ਰਾਜੇ ਸੀਹ ਮੁਕਦਮ ਕੁਤੇ ॥
આજકાલ સ્થિતિ એ છે કે રાજા સિંહની જેમ અત્યાચાર કરીને જનતાનું લોહી વહાવી રહ્યા છે
ਜਾਇ ਜਗਾਇਨੑਿ ਬੈਠੇ ਸੁਤੇ ॥
સરકારી કર્મચારી કૂતરાની જેમ કોઈ પણ જગ્યાએ પહોંચીને સારા લોકોને હેરાન કરે છે
ਚਾਕਰ ਨਹਦਾ ਪਾਇਨੑਿ ਘਾਉ ॥
નોકર નખની જેમ લોકોને ઘા પહોંચાડે છે
ਰਤੁ ਪਿਤੁ ਕੁਤਿਹੋ ਚਟਿ ਜਾਹੁ ॥
કૂતરાની જેમ જનતા પર જુલ્મ કરીને તેનું લોહી ચૂસી લે છે
ਜਿਥੈ ਜੀਆਂ ਹੋਸੀ ਸਾਰ ॥
જ્યાં પ્રભુની અદાલતમાં કરેલા કર્મોનો હિસાબ થશે
ਨਕੀਂ ਵਢੀਂ ਲਾਇਤਬਾਰ ॥੨॥
આવા ખરાબ લોકોની નાક કાપી નાખવામાં આવે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਆਪਿ ਉਪਾਏ ਮੇਦਨੀ ਆਪੇ ਕਰਦਾ ਸਾਰ ॥
નિરંકાર પોતે દુનિયાને ઉત્પન્ન કરે છે અને પોતે જ જીવિકા આપીને પોષણ કરે છે
ਭੈ ਬਿਨੁ ਭਰਮੁ ਨ ਕਟੀਐ ਨਾਮਿ ਨ ਲਗੈ ਪਿਆਰੁ ॥
પ્રભુ ભય-ભાવ વગર ભ્રમ કપાતો નથી અને ન તો પ્રભુ નામથી પ્રેમ ઉત્પન્ન થાય છે
ਸਤਿਗੁਰ ਤੇ ਭਉ ਊਪਜੈ ਪਾਈਐ ਮੋਖ ਦੁਆਰ ॥
સદ્દગુરુથી જ પરમાત્મા પ્રતિ શ્રદ્ધા ભાવ ઉત્પન્ન થાય છે અને મોક્ષનો દરવાજો પ્રાપ્ત થાય છે
ਭੈ ਤੇ ਸਹਜੁ ਪਾਈਐ ਮਿਲਿ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰ ॥
પ્રભુ ભયથી જ સુખ-શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે અને આત્મજ્યોતિ પરમ-જ્યોતિમાં જોડાય જાય છે
ਭੈ ਤੇ ਭੈਜਲੁ ਲੰਘੀਐ ਗੁਰਮਤੀ ਵੀਚਾਰੁ ॥
ગુરુની શિક્ષાનું મનન કરીને પરમાત્માના ભય-ભાવથી ભયાનક સંસાર-સમુદ્રથી પાર થઈ શકાય છે
ਭੈ ਤੇ ਨਿਰਭਉ ਪਾਈਐ ਜਿਸ ਦਾ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਰਾਵਾਰੁ ॥
ભયથી નિર્ભય પ્રભુ પ્રાપ્ત થાય છે જેનો કોઈ અંત તેમજ આર-પાર નથી
ਮਨਮੁਖ ਭੈ ਕੀ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਨੀ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਜਲਤੇ ਕਰਹਿ ਪੁਕਾਰ ॥
સ્વેચ્છાચારી પ્રભુ ભય-ભાવનું મહત્વ જાણતા નથી અને તૃષ્ણામાં સળગતા પુકાર કરતા રહે છે
ਨਾਨਕ ਨਾਵੈ ਹੀ ਤੇ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ਗੁਰਮਤੀ ਉਰਿ ਧਾਰ ॥੨੨॥
હે નાનક! ગુરુની શિક્ષા અનુસાર પ્રભુ-નામને હૃદયમાં વસાવીને જ પરમ સુખ મેળવી શકાય છે ॥૨૨॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੧ ॥
શ્લોક મહેલ ૧॥
ਰੂਪੈ ਕਾਮੈ ਦੋਸਤੀ ਭੁਖੈ ਸਾਦੈ ਗੰਢੁ ॥
રૂપ-જુવાનીની કામવાસનાથી દોસ્તી છે અને ભૂખનો સ્વાદથી સંબંધ છે
ਲਬੈ ਮਾਲੈ ਘੁਲਿ ਮਿਲਿ ਮਿਚਲਿ ਊਂਘੈ ਸਉੜਿ ਪਲੰਘੁ ॥
લાલચી ધન દોલતથી જ હળીમળી જાય છે અને નીંદરથી સુતેલા જીવ માટે નાનકડી જગ્યા પણ પલંગ બની જાય છે
ਭੰਉਕੈ ਕੋਪੁ ਖੁਆਰੁ ਹੋਇ ਫਕੜੁ ਪਿਟੇ ਅੰਧੁ ॥
ક્રોધ કૂતરાની જેમ ભસે છે, નષ્ટ થાય છે અને અંધ બનીને વ્યર્થ ચીસો પાડે છે
ਚੁਪੈ ਚੰਗਾ ਨਾਨਕਾ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਮੁਹਿ ਗੰਧੁ ॥੧॥
હે નાનક! ચૂપ રહેવું પણ સારું છે, અન્યથા હરિનામ વગર મુખથી ગંદકી નીકળી જાય છે
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਰਾਜੁ ਮਾਲੁ ਰੂਪੁ ਜਾਤਿ ਜੋਬਨੁ ਪੰਜੇ ਠਗ ॥
રાજ, માલ, રૂપ, જાતિ, તેમજ જુવાની પાંચેય કપટ છે
ਏਨੀ ਠਗੀਂ ਜਗੁ ਠਗਿਆ ਕਿਨੈ ਨ ਰਖੀ ਲਜ ॥
આ કપટે આખા જગતને છેતરી લીધું છે અને કોઈ શરમ રાખી નથી
ਏਨਾ ਠਗਨੑਿ ਠਗ ਸੇ ਜਿ ਗੁਰ ਕੀ ਪੈਰੀ ਪਾਹਿ ॥
જે ગુરુના ચરણોમાં લીન થઈ ગયા છે તે કપટીઓને તેમણે છેતર્યા છે
ਨਾਨਕ ਕਰਮਾ ਬਾਹਰੇ ਹੋਰਿ ਕੇਤੇ ਮੁਠੇ ਜਾਹਿ ॥੨॥
હે નાનક! દુર્ભાગ્યશાળી કેટલાય લોકો લૂંટતા જાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਪੜਿਆ ਲੇਖੇਦਾਰੁ ਲੇਖਾ ਮੰਗੀਐ ॥
કોઈ લાયક ભણેલા પુરુષથી જો હિસાબ માંગવામાં આવે તો તે જવાબદાર બને છે
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਕੂੜਿਆਰੁ ਅਉਖਾ ਤੰਗੀਐ ॥
પ્રભુના નામથી વિહીન મનુષ્ય અસત્ય જ સિદ્ધ થાય છે અને મુશ્કેલી તેમજ ખામી કાઢે છે
ਅਉਘਟ ਰੁਧੇ ਰਾਹ ਗਲੀਆਂ ਰੋਕੀਆਂ ॥
તેના માટે બધા માર્ગ કઠિન તેમજ ગલીઓમાં બાધા ઉત્પન્ન થાય છે
ਸਚਾ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ਸਬਦਿ ਸੰਤੋਖੀਆਂ ॥
સાચા અચિંત પ્રભુ શબ્દના ચિંતનથી સંતોષ આપે છે
ਗਹਿਰ ਗਭੀਰ ਅਥਾਹੁ ਹਾਥ ਨ ਲਭਈ ॥
તે ગહન ગંભીર તેમજ ઊંડા છે તેના સુધી પહોંચવું અસંભવ છે
ਮੁਹੇ ਮੁਹਿ ਚੋਟਾ ਖਾਹੁ ਵਿਣੁ ਗੁਰ ਕੋਇ ਨ ਛੁਟਸੀ ॥
પ્રભુથી વિમુખ રહેવાવાળા દુઃખ, મુસીબતો તેમજ પરેશાનીઓ ઉઠાવે છે અને ગુરુ વગર કોઈ મુક્ત થતા નથી
ਪਤਿ ਸੇਤੀ ਘਰਿ ਜਾਹੁ ਨਾਮੁ ਵਖਾਣੀਐ ॥
પ્રભુ નામની ચર્ચા કરીને સન્માન પૂર્વક પોતાના સાચા ઘરમાં જાઓ
ਹੁਕਮੀ ਸਾਹ ਗਿਰਾਹ ਦੇਂਦਾ ਜਾਣੀਐ ॥੨੩॥
આ સત્ય જાણી લો કે પ્રભુ પોતાના હુકમથી જીવન-શ્વાસ તેમજ આજીવિકા આપે છે ॥૨૩॥