ਮਥੇ ਵਾਲਿ ਪਛਾੜਿਅਨੁ ਜਮ ਮਾਰਗਿ ਮੁਤੇ ॥
તે નિંદકોના માથાના વાળથી પકડીને પછાડીને તેને યમના માર્ગમાં ધકેલી દે છે
ਦੁਖਿ ਲਗੈ ਬਿਲਲਾਣਿਆ ਨਰਕਿ ਘੋਰਿ ਸੁਤੇ ॥
તે તેને ઘોર નર્કમાં મોકલી દે છે જ્યાં તે દુઃખી થઈને રોતા-પુકારે છે
ਕੰਠਿ ਲਾਇ ਦਾਸ ਰਖਿਅਨੁ ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਸਤੇ ॥੨੦॥
હે નાનક! પરંતુ પોતાના દાસોને ગળે લગાવીને સાચા હરિ તેની રક્ષા કરે છે ॥૨૦॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫ ॥
ਰਾਮੁ ਜਪਹੁ ਵਡਭਾਗੀਹੋ ਜਲਿ ਥਲਿ ਪੂਰਨੁ ਸੋਇ ॥
હે ભાગ્યશાળી પ્રાણીઓ! રામનું નામ જપો કારણ કે તે પાણી અને ધરતીમાં સંપૂર્ણ રીતે હાજર છે
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਧਿਆਇਐ ਬਿਘਨੁ ਨ ਲਾਗੈ ਕੋਇ ॥੧॥
હે નાનક! પ્રભુના નામનું ધ્યાન ધરવાથી જીવને કોઈ વિઘ્ન આવતું નથી ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫ ॥
ਕੋਟਿ ਬਿਘਨ ਤਿਸੁ ਲਾਗਤੇ ਜਿਸ ਨੋ ਵਿਸਰੈ ਨਾਉ ॥
જે જીવને પરમાત્માનું નામ ભૂલી જાય છે તેને કરોડો જ વિઘ્ન ઘેરી લે છે
ਨਾਨਕ ਅਨਦਿਨੁ ਬਿਲਪਤੇ ਜਿਉ ਸੁੰਞੈ ਘਰਿ ਕਾਉ ॥੨॥
હે નાનક! તે દિવસ-રાત એવા રોવે છે જેમ સુમસામ ઘરમાં કાગડો કાં-કાં કરે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું ॥
ਸਿਮਰਿ ਸਿਮਰਿ ਦਾਤਾਰੁ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰਿਆ ॥
દાતાર પ્રભુનું સ્મરણ કરવાથી બધા મનોરથ પૂર્ણ થઈ જાય છે
ਇਛ ਪੁੰਨੀ ਮਨਿ ਆਸ ਗਏ ਵਿਸੂਰਿਆ ॥
મારા મનની ઈચ્છા અને આશા પૂર્ણ થઈ ગઈ છે તથા બધા પ્રકારના દુઃખ-સંતાપ નષ્ટ થઈ ગયા છે
ਪਾਇਆ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਜਿਸ ਨੋ ਭਾਲਦਾ ॥
જેને શોધતો રહેતો હતો તે પ્રભુના નામરૂપી ભંડારને પ્રાપ્ત કરી લીધો છે
ਜੋਤਿ ਮਿਲੀ ਸੰਗਿ ਜੋਤਿ ਰਹਿਆ ਘਾਲਦਾ ॥
મારી જ્યોતિ પરમ-જ્યોતિમાં લીન થઈ ગઈ છે અને મારી સાધના સમાપ્ત થઈ ગઈ છે
ਸੂਖ ਸਹਜ ਆਨੰਦ ਵੁਠੇ ਤਿਤੁ ਘਰਿ ॥
હું હવે તે ઘરમાં રહું છું જ્યાં સરળ સુખ અને આનંદ પ્રવૃત્ત થઈ રહ્યા છે
ਆਵਣ ਜਾਣ ਰਹੇ ਜਨਮੁ ਨ ਤਹਾ ਮਰਿ ॥
મારુ આવાગમન પણ મટી ગયું છે કારણ કે ત્યાં જન્મ-મરણ હોતા નથી
ਸਾਹਿਬੁ ਸੇਵਕੁ ਇਕੁ ਇਕੁ ਦ੍ਰਿਸਟਾਇਆ ॥
સ્વામી અને સેવક એક રૂપ જ થઈ ગયા છે અને બંને એક જ સમાન જ દૃષ્ટિગત થાય છે
ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨਾਨਕ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ ॥੨੧॥੧॥੨॥ ਸੁਧੁ
હે નાનક! ગુરુની કૃપાથી હું સત્યમાં સમાય ગયો છું ॥૨૧॥૧॥૨॥શુદ્ધ॥
ਰਾਗੁ ਗੂਜਰੀ ਭਗਤਾ ਕੀ ਬਾਣੀ
રાગ ગુજરી ભગતની વાણી ॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સદ્દગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે ॥
ਸ੍ਰੀ ਕਬੀਰ ਜੀਉ ਕਾ ਚਉਪਦਾ ਘਰੁ ੨ ਦੂਜਾ ॥
શ્રી કબીરજીના ચારપદ ઘર ૨ બીજો ॥
ਚਾਰਿ ਪਾਵ ਦੁਇ ਸਿੰਗ ਗੁੰਗ ਮੁਖ ਤਬ ਕੈਸੇ ਗੁਨ ਗਈਹੈ ॥
હે જીવ! પશુ યોનિમાં આવીને જ્યારે તું ચાર પગ, બે સીંગડા અને મોં થી મૂંગો બની જઈશ તો પછી કેવી રીતે પ્રભુના ગુણગાન કરીશ
ਊਠਤ ਬੈਠਤ ਠੇਗਾ ਪਰਿਹੈ ਤਬ ਕਤ ਮੂਡ ਲੁਕਈਹੈ ॥੧॥
ઉઠતા-બેસતા તને દંડાથી માર પડશે ત્યારે તું પોતાનું માથું ક્યાં છુપાવી શકીશ ॥૧॥
ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਬੈਲ ਬਿਰਾਨੇ ਹੁਈਹੈ ॥
હરિ-નામ વગર ઉધારી બળદ બની જઈશ
ਫਾਟੇ ਨਾਕਨ ਟੂਟੇ ਕਾਧਨ ਕੋਦਉ ਕੋ ਭੁਸੁ ਖਈਹੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
જેનું નામ ફાટેલું તેમજ ખભો તૂટેલો છે અને જે ભૂંસો જ ખાતા રહે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਸਾਰੋ ਦਿਨੁ ਡੋਲਤ ਬਨ ਮਹੀਆ ਅਜਹੁ ਨ ਪੇਟ ਅਘਈਹੈ ॥
હે જીવ! આખો દિવસ જંગલમાં ભટકવા પછી પણ તારું પેટ ભરાશે નહીં
ਜਨ ਭਗਤਨ ਕੋ ਕਹੋ ਨ ਮਾਨੋ ਕੀਓ ਅਪਨੋ ਪਈਹੈ ॥੨॥
તે ભક્તજનોનું કહેવુંતો માન્યું નહીં, પરિણામ સ્વરૂપ પોતાના કર્મોનું ફળ અવશ્ય મેળવીશ ॥૨॥
ਦੁਖ ਸੁਖ ਕਰਤ ਮਹਾ ਭ੍ਰਮਿ ਬੂਡੋ ਅਨਿਕ ਜੋਨਿ ਭਰਮਈਹੈ ॥
હવે જીવ દુઃખ-સુખ ભોગવતો તેમજ મહા દુવિધામાં ડૂબેલો અનેક યોનીઓના ચક્રમાં ભટકશે
ਰਤਨ ਜਨਮੁ ਖੋਇਓ ਪ੍ਰਭੁ ਬਿਸਰਿਓ ਇਹੁ ਅਉਸਰੁ ਕਤ ਪਈਹੈ ॥੩॥
હે જીવ! પ્રભુને ભુલાવીને તે હીરા જેવો અનમોલ મનુષ્ય-જન્મ વ્યર્થ ગુમાવી દીધો છે આવો પ્રસંગ હવે ક્યાં પ્રાપ્ત થશે? ॥૩॥
ਭ੍ਰਮਤ ਫਿਰਤ ਤੇਲਕ ਕੇ ਕਪਿ ਜਿਉ ਗਤਿ ਬਿਨੁ ਰੈਨਿ ਬਿਹਈਹੈ ॥
હે જીવ! ઘાંચીના બળદ અને વાંદરાની જેમ ભટકતા તારા જીવન રૂપી રાત મુક્તિ પ્રાપ્ત કર્યા વગર જ વ્યતીત થઈ જશે
ਕਹਤ ਕਬੀਰ ਰਾਮ ਨਾਮ ਬਿਨੁ ਮੂੰਡ ਧੁਨੇ ਪਛੁਤਈਹੈ ॥੪॥੧॥
કબીરજીનું કહેવું છે કે હે જીવ! રામ નામ વગર તું પોતાનું માથું પછાડી પછાડીને પસ્તાઈશ ॥૪॥૧॥
ਗੂਜਰੀ ਘਰੁ ੩ ॥
ગુજરી ઘર ૩ ॥
ਮੁਸਿ ਮੁਸਿ ਰੋਵੈ ਕਬੀਰ ਕੀ ਮਾਈ ॥
કબીરની માતા ફૂટી-ફૂટીને રડે છે અને
ਏ ਬਾਰਿਕ ਕੈਸੇ ਜੀਵਹਿ ਰਘੁਰਾਈ ॥੧॥
નિવેદન કરે છે કે હે રઘુરાઈ! આ કબીરના બાળકો કંઈ રીતે જીવિત રહી શકશે ॥૧॥
ਤਨਨਾ ਬੁਨਨਾ ਸਭੁ ਤਜਿਓ ਹੈ ਕਬੀਰ ॥
કારણ કે વણવું અને ગુંથવું બધું છોડી દીધું છે તેમજ
ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਲਿਖਿ ਲੀਓ ਸਰੀਰ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હરિનું નામ પોતાના શરીર પર લખી લીધું છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਬ ਲਗੁ ਤਾਗਾ ਬਾਹਉ ਬੇਹੀ ॥
કબીર પોતાની માતાને કહે છે કે જેટલી વાર હું સોઈમાં દોરો પરોવું છું,
ਤਬ ਲਗੁ ਬਿਸਰੈ ਰਾਮੁ ਸਨੇਹੀ ॥੨॥
તેટલી વાર સુધી તો હું પોતાના સ્નેહી રામ ભૂલી જાઉં છું ॥૨॥
ਓਛੀ ਮਤਿ ਮੇਰੀ ਜਾਤਿ ਜੁਲਾਹਾ ॥
હું જાતિનો વણકર છું તથા મારી બુદ્ધિ નાની છે
ਹਰਿ ਕਾ ਨਾਮੁ ਲਹਿਓ ਮੈ ਲਾਹਾ ॥੩॥
હરિના નામનો લાભ મેં પ્રાપ્ત કરી લીધો છે ॥૩॥
ਕਹਤ ਕਬੀਰ ਸੁਨਹੁ ਮੇਰੀ ਮਾਈ ॥
કબીરજી કહે છે કે હે મારી માતા! થોડું ધ્યાનથી સાંભળો
ਹਮਰਾ ਇਨ ਕਾ ਦਾਤਾ ਏਕੁ ਰਘੁਰਾਈ ॥੪॥੨॥
મારા અને આ બાળકોના દાતા તો એક પરમાત્મા જ છે ॥૪॥૨