ਨਾਨਕ ਬਿਨੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸੇਵੇ ਜਮ ਪੁਰਿ ਬਧੇ ਮਾਰੀਅਨਿ ਮੁਹਿ ਕਾਲੈ ਉਠਿ ਜਾਹਿ ॥੧॥
હે નાનક! સદ્દગુરૂની સેવા વગર જીવ દુનિયાથી મુખ કાળું કરાવીને ચાલ્યો જાય છે અને યમપુરીમાં જકડીને સજા ભોગવે છે ॥૧॥
ਮਹਲਾ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਜਾਲਉ ਐਸੀ ਰੀਤਿ ਜਿਤੁ ਮੈ ਪਿਆਰਾ ਵੀਸਰੈ ॥
હું એવી રીતિને સળગાવી દઈશ, જેના ફળ સ્વરૂપ મને મારો પ્રેમાળ પ્રભુ ભૂલી જાય છે.
ਨਾਨਕ ਸਾਈ ਭਲੀ ਪਰੀਤਿ ਜਿਤੁ ਸਾਹਿਬ ਸੇਤੀ ਪਤਿ ਰਹੈ ॥੨॥
હે નાનક! તે પ્રેમ જ સારો છે, જે પ્રભુથી પ્રતિષ્ઠા કાયમ રાખે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਹਰਿ ਇਕੋ ਦਾਤਾ ਸੇਵੀਐ ਹਰਿ ਇਕੁ ਧਿਆਈਐ ॥
એક દાતા પરમેશ્વરની ભક્તિ જ કરવી જોઈએ અને એક પ્રભુનું જ ધ્યાન કરવું જોઈએ.
ਹਰਿ ਇਕੋ ਦਾਤਾ ਮੰਗੀਐ ਮਨ ਚਿੰਦਿਆ ਪਾਈਐ ॥
એક દાતા પરમેશ્વરથી જ માંગવુ જોઈએ, કારણ કે તેનાથી જ મનોવાંછિત ફળ પ્રાપ્ત થાય છે.
ਜੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸਹੁ ਮੰਗੀਐ ਤਾ ਲਾਜ ਮਰਾਈਐ ॥
જો આપણે પરમાત્મા સિવાય કોઈ બીજાથી માંગીએ છીએ તો લજ્જિત થઈને મરીશું.
ਜਿਨਿ ਸੇਵਿਆ ਤਿਨਿ ਫਲੁ ਪਾਇਆ ਤਿਸੁ ਜਨ ਕੀ ਸਭ ਭੁਖ ਗਵਾਈਐ ॥
જેણે ઉપાસના કરી છે, તેને ફળ પ્રાપ્ત થઈ ગયું છે અને તે મનુષ્યની બધી ભૂખ દૂર થઈ ગઈ છે.
ਨਾਨਕੁ ਤਿਨ ਵਿਟਹੁ ਵਾਰਿਆ ਜਿਨ ਅਨਦਿਨੁ ਹਿਰਦੈ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਈਐ ॥੧੦॥
નાનક તે લોકો પર બલિહાર છે, જે પોતાના હૃદયમાં રાત-દિવસ હરિ-નામનું ધ્યાન કરે છે ॥૧૦॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਭਗਤ ਜਨਾ ਕੰਉ ਆਪਿ ਤੁਠਾ ਮੇਰਾ ਪਿਆਰਾ ਆਪੇ ਲਇਅਨੁ ਜਨ ਲਾਇ ॥
મારો પ્રેમાળ પરમેશ્વર ભક્તજનો પર પોતે ખુશ થયો છે અને પોતાના ભક્તોને તેણે પોતે જ ભક્તિમાં લગાવી દીધા છે.
ਪਾਤਿਸਾਹੀ ਭਗਤ ਜਨਾ ਕਉ ਦਿਤੀਅਨੁ ਸਿਰਿ ਛਤੁ ਸਚਾ ਹਰਿ ਬਣਾਇ ॥
પોતાના ભક્તજનોનું તેને સામ્રાજ્ય આપ્યું છે અને તેના માથા માટે તેને સાચો મુગટ બનાવ્યો છે.
ਸਦਾ ਸੁਖੀਏ ਨਿਰਮਲੇ ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਕਾਰ ਕਮਾਇ ॥
તે હંમેશા સુખી તેમજ નિર્મળ છે અને સદ્દગુરૂની સેવા કરે છે.
ਰਾਜੇ ਓਇ ਨ ਆਖੀਅਹਿ ਭਿੜਿ ਮਰਹਿ ਫਿਰਿ ਜੂਨੀ ਪਾਹਿ ॥
તે રાજા કહી શકાતા નથી, જે એકબીજા સાથે અથડામણ કરીને મરી જાય છે અને ત્યારબાદ ફરીથી યોનીઓના ચક્રમાં જ પડી રહે છે.
ਨਾਨਕ ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਨਕੀਂ ਵਢੀਂ ਫਿਰਹਿ ਸੋਭਾ ਮੂਲਿ ਨ ਪਾਹਿ ॥੧॥
હે નાનક! પરમાત્માના નામ વગર તે નકટો અર્થાત તિરસ્કૃત થઈને ઘુમતો રહે છે તથા જરા પણ શોભા પ્રાપ્ત કરતો નથી ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਸੁਣਿ ਸਿਖਿਐ ਸਾਦੁ ਨ ਆਇਓ ਜਿਚਰੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਬਦਿ ਨ ਲਾਗੈ ॥
શબ્દને સાંભળવા તેમજ નિર્દેશ આપવાથી મનુષ્યને આનો સ્વાદ આવતો નથી, જ્યાં સુધી તે ગુરુમુખ બનીને શબ્દોમાં મગ્ન થતો નથી.
ਸਤਿਗੁਰਿ ਸੇਵਿਐ ਨਾਮੁ ਮਨਿ ਵਸੈ ਵਿਚਹੁ ਭ੍ਰਮੁ ਭਉ ਭਾਗੈ ॥
ગુરુની સેવા કરવાથી પરમાત્માનું નામ જીવન મનમાં નિવાસ કરી લે છે અને ભ્રમ તેમજ ભય તેની અંદરથી ભાંગી જાય છે.
ਜੇਹਾ ਸਤਿਗੁਰ ਨੋ ਜਾਣੈ ਤੇਹੋ ਹੋਵੈ ਤਾ ਸਚਿ ਨਾਮਿ ਲਿਵ ਲਾਗੈ ॥
જીવ જેવો ગુરુને જાણે છે, તે પણ તેવો જ થઈ જાય છે અને ત્યારે તેના સુર સત્ય-નામમાં લાગી જાય છે.
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਮਿਲੈ ਵਡਿਆਈ ਹਰਿ ਦਰਿ ਸੋਹਨਿ ਆਗੈ ॥੨॥
હે નાનક! નામના ફળ સ્વરૂપ જ જીવને કીર્તિ પ્રાપ્ત થાય છે અને આગળ પરમાત્માના દરબારમાં પણ શોભાયમાન થાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਗੁਰਸਿਖਾਂ ਮਨਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਹੈ ਗੁਰੁ ਪੂਜਣ ਆਵਹਿ ॥
ગુરુના શિષ્યોના મનમાં પરમાત્માનો પ્રેમ છે અને તે આવીને ગુરુની પૂજા કરે છે.
ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਵਣੰਜਹਿ ਰੰਗ ਸਿਉ ਲਾਹਾ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਲੈ ਜਾਵਹਿ ॥
તે હરિ-નામનો ખુબ પ્રેમથી વ્યાપાર કરે છે અને હરિ-નામનો લાભ એકત્રિત કરીને ચાલ્યો જાય છે.
ਗੁਰਸਿਖਾ ਕੇ ਮੁਖ ਉਜਲੇ ਹਰਿ ਦਰਗਹ ਭਾਵਹਿ ॥
ગુરુના શિષ્યોના મુખ હંમેશા પ્રકાશિત છે અને તે પરમાત્માના દરબારમાં નમ્ર થાય છે.
ਗੁਰੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਬੋਹਲੁ ਹਰਿ ਨਾਮ ਕਾ ਵਡਭਾਗੀ ਸਿਖ ਗੁਣ ਸਾਂਝ ਕਰਾਵਹਿ ॥
ગુરુ-સદ્દગુરુ પરમાત્માના નામનો કીમતી ભંડાર છે અને ભાગ્યશાળી ગુરૂના શિષ્ય આ ગુણોના ભંડારમાં તેના ભાગીદાર બની જાય છે.
ਤਿਨਾ ਗੁਰਸਿਖਾ ਕੰਉ ਹਉ ਵਾਰਿਆ ਜੋ ਬਹਦਿਆ ਉਠਦਿਆ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਵਹਿ ॥੧੧॥
હું ગુરુના તે શિષ્યો પર બલિહારી છું, જે બેસતા-ઉઠતા સમયે હંમેશા હરિ-નામનું ધ્યાન કરતો રહે છે ॥૧૧॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
હે નાનક! પરમાત્માનું નામ એક અમૂલ્ય ભંડાર છે, જેની ઉપલબ્ધતા ગુરુના માધ્યમથી જ થાય છે.
ਮਨਮੁਖ ਘਰਿ ਹੋਦੀ ਵਥੁ ਨ ਜਾਣਨੀ ਅੰਧੇ ਭਉਕਿ ਮੁਏ ਬਿਲਲਾਇ ॥੧॥
સ્વેચ્છાચારી જીવ પોતાના હૃદયરૂપી ઘરમાં હાજર આ અમુલ્ય વસ્તુને જાણતો નથી અને જ્ઞાનથી અંધ ભસતાં તેમજ રોતા-રાડો પાડતા જ જીવન છોડી દે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਕੰਚਨ ਕਾਇਆ ਨਿਰਮਲੀ ਜੋ ਸਚਿ ਨਾਮਿ ਸਚਿ ਲਾਗੀ ॥
તે શરીર સુવર્ણની જેમ નિર્મળ છે, જે સત્યસ્વરૂપ પરમાત્માના સત્ય-નામમાં મગ્ન થઈ ગઈ છે.
ਨਿਰਮਲ ਜੋਤਿ ਨਿਰੰਜਨੁ ਪਾਇਆ ਗੁਰਮੁਖਿ ਭ੍ਰਮੁ ਭਉ ਭਾਗੀ ॥
ગુરુમુખ બનવાથી આ શરીરને નિર્મળ પ્રકાશવાળા નિરંજન પ્રભુની પ્રાપ્તિ થઈ જાય છે અને આનો ભ્રમ તેમજ ડર દૂર થઈ જાય છે.
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਪਾਵਹਿ ਅਨਦਿਨੁ ਹਰਿ ਬੈਰਾਗੀ ॥੨॥
હે નાનક! ગુરુમુખ મનુષ્ય હંમેશા સુખી રહે છે અને રાત-દિવસ પરમાત્માના પ્રેમમાં વેરાગી બન્યા રહે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਸੇ ਗੁਰਸਿਖ ਧਨੁ ਧੰਨੁ ਹੈ ਜਿਨੀ ਗੁਰ ਉਪਦੇਸੁ ਸੁਣਿਆ ਹਰਿ ਕੰਨੀ ॥
તે ગુરૂના શિષ્ય ખુબ ધન્ય-ધન્ય છે, જેને પોતાના કાનોથી ધ્યાનપૂર્વક ગુરુનો ઉપદેશ સાંભળ્યો છે.
ਗੁਰਿ ਸਤਿਗੁਰਿ ਨਾਮੁ ਦ੍ਰਿੜਾਇਆ ਤਿਨਿ ਹੰਉਮੈ ਦੁਬਿਧਾ ਭੰਨੀ ॥
ગુરુ-સદ્દગુરૂએ તેના અંતરમાં પરમાત્માના નામને દ્રઢ કર્યું છે અને તેની મુશ્કેલી તેમજ અહંકારનો નાશ કરી દીધો છે.
ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਨਾਵੈ ਕੋ ਮਿਤ੍ਰੁ ਨਾਹੀ ਵੀਚਾਰਿ ਡਿਠਾ ਹਰਿ ਜੰਨੀ ॥
ભક્તોએ વિચાર કરીને આ જોઈ લીધું છે કે હરિ-નામ સિવાય બીજો કોઈ મિત્ર નથી.