ਇਉ ਗੁਰਮੁਖਿ ਆਪੁ ਨਿਵਾਰੀਐ ਸਭੁ ਰਾਜੁ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਕਾ ਲੇਇ ॥
આ રીતે પોતાના આત્માભિમાનને મટાડીને ગુરુમુખ આખા વિશ્વનું શાસન પ્રાપ્ત કરી લે છે.
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੁਝੀਐ ਜਾ ਆਪੇ ਨਦਰਿ ਕਰੇਇ ॥੧॥
હે નાનક! જયારે પરમાત્મા પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિ કરે છે, તો જ મનુષ્ય ગુરુમુખ બનીને આ સત્યને સમજે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਜਿਨ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ਆਏ ਤੇ ਪਰਵਾਣੁ ॥
જેને ગુરુની નજીકમાં રહીને નામનું ધ્યાન કર્યું છે, જગતમાં જન્મ લઈને આવેલ તે મનુષ્ય જ સ્વીકાર છે.
ਨਾਨਕ ਕੁਲ ਉਧਾਰਹਿ ਆਪਣਾ ਦਰਗਹ ਪਾਵਹਿ ਮਾਣੁ ॥੨॥
હે નાનક! તે પોતાની વંશાવલીનો પણ ઉદ્ધાર કરી લે છે અને તેને પરમાત્માના દરબારમાં ખુબ શોભા મળે છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਖੀਆ ਸਿਖ ਗੁਰੂ ਮੇਲਾਈਆ ॥
ગુરુમુખ શીખ-બહેનપણીઓને ગુરુએ પોતાની સાથે મળાવી લીધા છે.
ਇਕਿ ਸੇਵਕ ਗੁਰ ਪਾਸਿ ਇਕਿ ਗੁਰਿ ਕਾਰੈ ਲਾਈਆ ॥
આમાંથી કંઈક સેવક બનીને ગુરુની પાસે રહે છે અને કેટલાકને ગુરુએ અન્ય કાર્યોમાં લગાવેલ છે.
ਜਿਨਾ ਗੁਰੁ ਪਿਆਰਾ ਮਨਿ ਚਿਤਿ ਤਿਨਾ ਭਾਉ ਗੁਰੂ ਦੇਵਾਈਆ ॥
જેને ગુરુ પોતાના મન તેમજ મનમાં પ્રેમાળ લાગે છે, તેને ગુરુ પોતાનો પ્રેમ દે છે.
ਗੁਰ ਸਿਖਾ ਇਕੋ ਪਿਆਰੁ ਗੁਰ ਮਿਤਾ ਪੁਤਾ ਭਾਈਆ ॥
ગુરુશીખો, મિત્રો, પુત્રો તેમજ ભાઈઓથી ગુરુને એક-એવો પ્રેમ થાય છે.
ਗੁਰੁ ਸਤਿਗੁਰੁ ਬੋਲਹੁ ਸਭਿ ਗੁਰੁ ਆਖਿ ਗੁਰੂ ਜੀਵਾਈਆ ॥੧੪॥
બધા ગુરુ-ગુરુ બોલો, ગુરુ-ગુરુ કહેવાથી ગુરુએ તેને ફરી જીવંત કરી દીધા છે ॥૧૪॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਨ ਚੇਤਨੀ ਅਗਿਆਨੀ ਅੰਧੁਲੇ ਅਵਰੇ ਕਰਮ ਕਮਾਹਿ ॥
હે નાનક! અજ્ઞાની તેમજ અંધ મનુષ્ય પરમાત્માના નામને યાદ કરતો નથી પરંતુ અન્ય જ કર્મ કરતો રહે છે.
ਜਮ ਦਰਿ ਬਧੇ ਮਾਰੀਅਹਿ ਫਿਰਿ ਵਿਸਟਾ ਮਾਹਿ ਪਚਾਹਿ ॥੧॥
આવો મનુષ્ય યમના દરવાજા પર બંધાયેલ ખુબ સજા ભોગવે છે અને અંતમાં તે ઝેરમાં જ નાશ થઈ જાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਨਾਨਕ ਸਤਿਗੁਰੁ ਸੇਵਹਿ ਆਪਣਾ ਸੇ ਜਨ ਸਚੇ ਪਰਵਾਣੁ ॥
હે નાનક! જે પોતાના સદ્દગુરૂની સેવા કરે છે, તે જ સત્યશીલ તેમજ પ્રામાણિક છે.
ਹਰਿ ਕੈ ਨਾਇ ਸਮਾਇ ਰਹੇ ਚੂਕਾ ਆਵਣੁ ਜਾਣੁ ॥੨॥
આવો સત્યવાદી પુરુષ હરિ-નામમાં જ સમાઈ રહે છે અને તેનું જીવન તેમજ મૃત્યુનું ચક્ર સમાપ્ત થઈ જાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਧਨੁ ਸੰਪੈ ਮਾਇਆ ਸੰਚੀਐ ਅੰਤੇ ਦੁਖਦਾਈ ॥
ધન, સંપત્તિ તેમજ માયાના પદાર્થોને એકત્રિત કરવા અંતે ખૂબ દુઃખદાયક બની જાય છે.
ਘਰ ਮੰਦਰ ਮਹਲ ਸਵਾਰੀਅਹਿ ਕਿਛੁ ਸਾਥਿ ਨ ਜਾਈ ॥
ઘરો, મંદિરો અને મહેલો શણગારવામાં આવે છે, પરંતુ તેમાંથી કોઈ પણ મનુષ્યની સાથે જતું નથી.
ਹਰ ਰੰਗੀ ਤੁਰੇ ਨਿਤ ਪਾਲੀਅਹਿ ਕਿਤੈ ਕਾਮਿ ਨ ਆਈ ॥
મનુષ્ય અનેક રંગોના કુશલ ઘોડાઓને રોજ પાળે છે પરંતુ તે પણ અંતમાં કોઈ કામ આવતા નથી
ਜਨ ਲਾਵਹੁ ਚਿਤੁ ਹਰਿ ਨਾਮ ਸਿਉ ਅੰਤਿ ਹੋਇ ਸਖਾਈ ॥
હે ભક્તજનો! પોતાનું મન હરિ-નામમાં લગાવ, તે જ અંતમાં સહાયક થશે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇਆ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੁਖੁ ਪਾਈ ॥੧੫॥
નાનકે ગુરુની નજીકમાં નામનું જ ધ્યાન કર્યું છે, જેના ફળ સ્વરૂપ તેને સુખ પ્રાપ્ત થઈ ગયું ॥૧૫॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਬਿਨੁ ਕਰਮੈ ਨਾਉ ਨ ਪਾਈਐ ਪੂਰੈ ਕਰਮਿ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥
ભાગ્ય વગર નામની પ્રાપ્તિ થતી નથી અને સંપૂર્ણ ભાગ્ય દ્વારા જ નામ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.
ਨਾਨਕ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ਜੇ ਆਪਣੀ ਤਾ ਗੁਰਮਤਿ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! જો પ્રભુ પોતાની કૃપા-દ્રષ્ટિ કરે તો જ મનુષ્ય ગુરુની બુદ્ધિ દ્વારા સત્યમાં મળી જાય છે ॥૧॥
ਮਃ ੧ ॥
મહેલ ૧॥
ਇਕ ਦਝਹਿ ਇਕ ਦਬੀਅਹਿ ਇਕਨਾ ਕੁਤੇ ਖਾਹਿ ॥
મરણોપરાંત કોઈ મનુષ્યોનો દાહ-સંસ્કાર કરી દેવામાં આવે છે, કોઈને દફનાવવામાં આવે છે અને કોઈક લોકોને કુતરા વગેરે જ ખાઈ જાય છે.
ਇਕਿ ਪਾਣੀ ਵਿਚਿ ਉਸਟੀਅਹਿ ਇਕਿ ਭੀ ਫਿਰਿ ਹਸਣਿ ਪਾਹਿ ॥
કેટલાક લોકો જળ-પ્રવાહ કરી દેવામાં આવે છે તથા કેટલાક લોકો સૂકા કૂવામાં ફેંકી દેવામાં આવે છે.
ਨਾਨਕ ਏਵ ਨ ਜਾਪਈ ਕਿਥੈ ਜਾਇ ਸਮਾਹਿ ॥੨॥
હે નાનક! આ તો કંઈ ખબર ન હતી કે આત્મા ક્યાં સમાઈ જાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਤਿਨ ਕਾ ਖਾਧਾ ਪੈਧਾ ਮਾਇਆ ਸਭੁ ਪਵਿਤੁ ਹੈ ਜੋ ਨਾਮਿ ਹਰਿ ਰਾਤੇ ॥
જે લોકો પરમાત્માના નામમાં મગ્ન રહે છે, તેનું ખાવાનું, પહેરવાનું, ધન-સંપત્તિ વગેરે બધા પવિત્ર છે.
ਤਿਨ ਕੇ ਘਰ ਮੰਦਰ ਮਹਲ ਸਰਾਈ ਸਭਿ ਪਵਿਤੁ ਹਹਿ ਜਿਨੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵਕ ਸਿਖ ਅਭਿਆਗਤ ਜਾਇ ਵਰਸਾਤੇ ॥
જેની પાસે ગુરુમુખ સેવક, ગુરૂના શિષ્ય તેમજ અભ્યાગત જઈને વિશ્રામ કરે છે, તેના ઘર, મંદિર, મહેલ તેમજ વિશ્રામ-ગૃહ બધું પવિત્ર છે.
ਤਿਨ ਕੇ ਤੁਰੇ ਜੀਨ ਖੁਰਗੀਰ ਸਭਿ ਪਵਿਤੁ ਹਹਿ ਜਿਨੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਿਖ ਸਾਧ ਸੰਤ ਚੜਿ ਜਾਤੇ ॥
તેના બધા ઘોડા, કાઠીઓ તેમજ ઘોડાના ધાબળા વગેરે પવિત્ર છે, કાઠી પર સવાર થઈને ગુરુમુખ, ગુરૂના શિષ્ય, સાધુ તેમજ સંત પોતાના રસ્તે ચાલી દે છે.
ਤਿਨ ਕੇ ਕਰਮ ਧਰਮ ਕਾਰਜ ਸਭਿ ਪਵਿਤੁ ਹਹਿ ਜੋ ਬੋਲਹਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਰਾਮ ਨਾਮੁ ਹਰਿ ਸਾਤੇ ॥
તે લોકોના બધા કર્મ, ધર્મ તેમજ બધા કાર્ય પવિત્ર છે, જે ‘હરિ-હરિ’ બોલતો તેમજ રામ નામનું જાપ કરતો રહે છે.
ਜਿਨ ਕੈ ਪੋਤੈ ਪੁੰਨੁ ਹੈ ਸੇ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਿਖ ਗੁਰੂ ਪਹਿ ਜਾਤੇ ॥੧੬॥
જેની પાસે શુભ કર્મોના ફળ સ્વરૂપ પુણ્ય છે, તે ગુરુમુખ શિષ્ય ગુરુની પાસે જાય છે ॥૧૬॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਨਾਨਕ ਨਾਵਹੁ ਘੁਥਿਆ ਹਲਤੁ ਪਲਤੁ ਸਭੁ ਜਾਇ ॥
હે નાનક! નામને ભુલવાથી મનુષ્યનો લોક તેમજ પરલોક બધું વ્યર્થ ચાલ્યું જાય છે.
ਜਪੁ ਤਪੁ ਸੰਜਮੁ ਸਭੁ ਹਿਰਿ ਲਇਆ ਮੁਠੀ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ॥
તેની પૂજા, તપ તેમજ સંયમ બધું છીની લેવામાં આવ્યું છે અને તેને દ્વેતભાવે ઠગી લીધો છે.
ਜਮ ਦਰਿ ਬਧੇ ਮਾਰੀਅਹਿ ਬਹੁਤੀ ਮਿਲੈ ਸਜਾਇ ॥੧॥
પછી યમના દરવાજા પર તેને બાંધીને ખૂબ પીટવામાં આવ્યો છે અને તેને ખુબ સજા મળે છે ॥૧॥