ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਵਿਣੁ ਤੁਧੁ ਹੋਰੁ ਜਿ ਮੰਗਣਾ ਸਿਰਿ ਦੁਖਾ ਕੈ ਦੁਖ ॥
હે પરમાત્મા! તારા વગર બીજું કંઈ માંગવું માથા પર દુઃખોનો ભાર જ સહન કરવાનું છે.
ਦੇਹਿ ਨਾਮੁ ਸੰਤੋਖੀਆ ਉਤਰੈ ਮਨ ਕੀ ਭੁਖ ॥
મને પોતાનું નામ દાન આપી દે કેમ કે મને સંતોષ આવી જાય અને મનની ભૂખ મટી જાય.
ਗੁਰਿ ਵਣੁ ਤਿਣੁ ਹਰਿਆ ਕੀਤਿਆ ਨਾਨਕ ਕਿਆ ਮਨੁਖ ॥੨॥
હે નાનક! ગુરુએ જંગલ તેમજ ઘાસને પણ લીલું-છમ કરી દીધું છે, પછી મનુષ્યને સમૃદ્ધ કરવો તેના માટે કોઈ મોટી વાત નથી ॥૨
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਸੋ ਐਸਾ ਦਾਤਾਰੁ ਮਨਹੁ ਨ ਵੀਸਰੈ ॥
તેથી આવા દાતારને મનથી ક્યારેય પણ ભુલવો જોઈએ નહીં,
ਘੜੀ ਨ ਮੁਹਤੁ ਚਸਾ ਤਿਸੁ ਬਿਨੁ ਨਾ ਸਰੈ ॥
જેના વગર એક ક્ષણ, મુર્હુત તેમજ પળ માત્ર પણ નિર્વાહ થતું નથી.
ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਸੰਗਿ ਕਿਆ ਕੋ ਲੁਕਿ ਕਰੈ
તે તો ઘરની અંદર તેમજ બહાર દરેક જગ્યાએ સાથે રહે છે, પછી તેનાથી છુપાવીને કોઈ શું કામ કરી શકે છે?
ਜਿਸੁ ਪਤਿ ਰਖੈ ਆਪਿ ਸੋ ਭਵਜਲੁ ਤਰੈ ॥
જેની તે લાજ રાખે છે, તે પોતે જ તેને સંસાર સમુદ્રથી પાર કરાવી દે છે.
ਭਗਤੁ ਗਿਆਨੀ ਤਪਾ ਜਿਸੁ ਕਿਰਪਾ ਕਰੈ ॥
જેના પર તે કૃપા કરે છે, તે જ ભક્ત, જ્ઞાની તેમજ તપસ્વી છે અને
ਸੋ ਪੂਰਾ ਪਰਧਾਨੁ ਜਿਸ ਨੋ ਬਲੁ ਧਰੈ ॥
તે જ સંપૂર્ણ પ્રધાન છે, જેમાં તે પોતાનું બળ આપે છે.
ਜਿਸਹਿ ਜਰਾਏ ਆਪਿ ਸੋਈ ਅਜਰੁ ਜਰੈ
જે જીવને તે સહન-શક્તિ આપે છે, તે અસહ્ય પણ સહન કરી જાય છે.
ਤਿਸ ਹੀ ਮਿਲਿਆ ਸਚੁ ਮੰਤ੍ਰੁ ਗੁਰ ਮਨਿ ਧਰੈ ॥੩॥
જે પોતાના મનમાં ગુરુ-મંત્રને ધારણ કરી લે છે, તેને જ સત્ય પરમાત્મા મળી જાય છે ॥૩॥
ਸਲੋਕੁ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਧੰਨੁ ਸੁ ਰਾਗ ਸੁਰੰਗੜੇ ਆਲਾਪਤ ਸਭ ਤਿਖ ਜਾਇ ॥
તે જ સુંદર રાગ ધન્ય છે, જેનું ગાન કરવાથી મનની બધી તૃષ્ણા ઠરી જાય છે.
ਧੰਨੁ ਸੁ ਜੰਤ ਸੁਹਾਵੜੇ ਜੋ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਪਦੇ ਨਾਉ ॥
તે જ સુંદર જીવ ધન્ય છે, જે ગુરુના માધ્યમથી પરમાત્માનું નામ જપતો રહે છે.
ਜਿਨੀ ਇਕ ਮਨਿ ਇਕੁ ਅਰਾਧਿਆ ਤਿਨ ਸਦ ਬਲਿਹਾਰੈ ਜਾਉ ॥
જેને એકાગ્રચિત્ત થઈને પરમાત્માની પ્રાર્થના કરી છે, તેના પર હું હંમેશા બલિહાર જાવ છું.
ਤਿਨ ਕੀ ਧੂੜਿ ਹਮ ਬਾਛਦੇ ਕਰਮੀ ਪਲੈ ਪਾਇ ॥
અમે તો તેની ચરણ-ધૂળની જ કામના કરીએ છીએ, પરંતુ આ નસીબથી જ મળે છે.
ਜੋ ਰਤੇ ਰੰਗਿ ਗੋਵਿਦ ਕੈ ਹਉ ਤਿਨ ਬਲਿਹਾਰੈ ਜਾਉ ॥
હું તે ભક્તજનો પર બલિહાર જાવ છું, જે ગોવિંદની સ્મૃતિમાં લીન રહે છે.
ਆਖਾ ਬਿਰਥਾ ਜੀਅ ਕੀ ਹਰਿ ਸਜਣੁ ਮੇਲਹੁ ਰਾਇ ॥
હું પોતાના મનની વેદના તેને કહું છું અને વિનંતી કરું છું કે મને મારા સજ્જન પ્રભુથી મળાવી દે.
ਗੁਰਿ ਪੂਰੈ ਮੇਲਾਇਆ ਜਨਮ ਮਰਣ ਦੁਖੁ ਜਾਇ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુએ મને પરમાત્માથી મળાવી દીધો છે, જેનાથી મારુ જન્મ-મરણનું દુઃખ દૂર થઈ ગયું છે.
ਜਨ ਨਾਨਕ ਪਾਇਆ ਅਗਮ ਰੂਪੁ ਅਨਤ ਨ ਕਾਹੂ ਜਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! તે અગમ્ય રૂપ તેમજ અનંત પ્રભુને મેળવી લીધો છે અને હવે હું અહીં-તહીં જતો નથી ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਧੰਨੁ ਸੁ ਵੇਲਾ ਘੜੀ ਧੰਨੁ ਧਨੁ ਮੂਰਤੁ ਪਲੁ ਸਾਰੁ ॥
તે સમય, તે ક્ષણ ધન્ય છે, તે મુર્હુત તેમજ શ્રેષ્ઠ પળ પણ ધન્ય છે.
ਧੰਨੁ ਸੁ ਦਿਨਸੁ ਸੰਜੋਗੜਾ ਜਿਤੁ ਡਿਠਾ ਗੁਰ ਦਰਸਾਰੁ ॥
તે દિવસ તેમજ સંજોગ ધન્ય છે, જ્યારે મેં ગુરુના દર્શન કર્યા.
ਮਨ ਕੀਆ ਇਛਾ ਪੂਰੀਆ ਹਰਿ ਪਾਇਆ ਅਗਮ ਅਪਾਰੁ ॥
અગમ્ય, અપાર પરમાત્માને મેળવીને મારી મનોકામના પૂર્ણ થઈ ગઈ છે.
ਹਉਮੈ ਤੁਟਾ ਮੋਹੜਾ ਇਕੁ ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਆਧਾਰੁ ॥
મારો આત્માભિમાન સમાપ્ત થઈ ગયો છે, માયાનો મોહ પણ તૂટી ગયો અને પરમાત્માનું સાચું-નામ જ મારો જીવન આધાર બની ગયો છે.
ਜਨੁ ਨਾਨਕੁ ਲਗਾ ਸੇਵ ਹਰਿ ਉਧਰਿਆ ਸਗਲ ਸੰਸਾਰੁ ॥੨॥
હે નાનક! પરમાત્માની પ્રાર્થનામાં લીન હોવાથી આખા સંસારનો ઉદ્ધાર થઈ ગયો છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਸਿਫਤਿ ਸਲਾਹਣੁ ਭਗਤਿ ਵਿਰਲੇ ਦਿਤੀਅਨੁ ॥
કોઈ દુર્લભને જ પરમાત્માએ જ પોતાનું સ્તુતિગાન તેમજ ભક્તિ આપી છે.
ਸਉਪੇ ਜਿਸੁ ਭੰਡਾਰ ਫਿਰਿ ਪੁਛ ਨ ਲੀਤੀਅਨੁ ॥
તે જેને ભક્તિનો ભંડાર આપી દે છે, તેનાથી કર્મોનો હિસાબ લેતો નથી.
ਜਿਸ ਨੋ ਲਗਾ ਰੰਗੁ ਸੇ ਰੰਗਿ ਰਤਿਆ ॥
જેને પરમાત્માનો રંગ લાગી જાય છે, તે તેના રંગમાં જ લીન રહે છે.
ਓਨਾ ਇਕੋ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੁ ਇਕਾ ਉਨ ਭਤਿਆ ॥
પરમાત્માનું એક નામ જ તેનો જીવન આધાર છે અને તે જ તેનું ભોજન છે.
ਓਨਾ ਪਿਛੈ ਜਗੁ ਭੁੰਚੈ ਭੋਗਈ ॥
તેનું અનુસરણ કરીને આખું જગત જ સુખ ભોગવતું રહે છે.
ਓਨਾ ਪਿਆਰਾ ਰਬੁ ਓਨਾਹਾ ਜੋਗਈ ॥
તેને રબ એટલો પ્રેમાળ છે કે તે તેના યોગ્ય જ થઈ ગયો છે.
ਜਿਸੁ ਮਿਲਿਆ ਗੁਰੁ ਆਇ ਤਿਨਿ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਣਿਆ ॥
જેને ગુરુ મળી જાય છે, તેને પ્રભુનું જ્ઞાન થઈ જાય છે.
ਹਉ ਬਲਿਹਾਰੀ ਤਿਨ ਜਿ ਖਸਮੈ ਭਾਣਿਆ ॥੪॥
જે પોતાના માલિક-પ્રભુને સારો લાગે છે, હું તો તેના પર જ બલિહાર થાવ છું ॥૪॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਹਰਿ ਇਕਸੈ ਨਾਲਿ ਮੈ ਦੋਸਤੀ ਹਰਿ ਇਕਸੈ ਨਾਲਿ ਮੈ ਰੰਗੁ ॥
એક પરમાત્માથી જ મારી મિત્રતા છે અને એક તેનાથી જ મારો સ્નેહ છે.
ਹਰਿ ਇਕੋ ਮੇਰਾ ਸਜਣੋ ਹਰਿ ਇਕਸੈ ਨਾਲਿ ਮੈ ਸੰਗੁ ॥
એક પ્રભુ જ મારો સજ્જન છે અને એક તેનાથી જ મારો સાથ છે.
ਹਰਿ ਇਕਸੈ ਨਾਲਿ ਮੈ ਗੋਸਟੇ ਮੁਹੁ ਮੈਲਾ ਕਰੈ ਨ ਭੰਗੁ ॥
એક પ્રભુથી જ મારી વાતચીત છે, તે ક્યારેય મારાથી વિમુખ થતો નથી અને ના તો મિત્રતાને ભંગ કરે છે.
ਜਾਣੈ ਬਿਰਥਾ ਜੀਅ ਕੀ ਕਦੇ ਨ ਮੋੜੈ ਰੰਗੁ ॥
તે મારા દિલનું દુઃખ-ઇજા જાણે છે અને ક્યારેય પણ મારાથી પોતાનો સ્નેહ તોડતો નથી.
ਹਰਿ ਇਕੋ ਮੇਰਾ ਮਸਲਤੀ ਭੰਨਣ ਘੜਨ ਸਮਰਥੁ ॥
એક પરમાત્મા જ મારો સલાહકાર છે, જે તોડવા તેમજ બનાવવામાં સમર્થ છે.
ਹਰਿ ਇਕੋ ਮੇਰਾ ਦਾਤਾਰੁ ਹੈ ਸਿਰਿ ਦਾਤਿਆ ਜਗ ਹਥੁ ॥
એક પ્રભુ જ મારો દાતા છે અને દુનિયાના બધા દાનવીરો પર તેના જ આશીર્વાદ છે.
ਹਰਿ ਇਕਸੈ ਦੀ ਮੈ ਟੇਕ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਿ ਸਭਨਾ ਸਮਰਥੁ ॥
એક હરિનો મને સહારો છે, જે સર્વશક્તિમાન છે.
ਸਤਿਗੁਰਿ ਸੰਤੁ ਮਿਲਾਇਆ ਮਸਤਕਿ ਧਰਿ ਕੈ ਹਥੁ ॥
સદ્દગુરુ સંતે માથા પર હાથ રાખીને મને સત્યથી મળાવી દીધો છે.