ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਸਾਬਾਸਿ ਹੈ ਕਾਟੈ ਮਨ ਪੀਰਾ ॥੨॥
સંપૂર્ણ ગુરુને મારી શાબ્બાસી છે જેને મનની પીડા દૂર કરી દીધી છે ॥૨॥
ਲਾਲਾ ਗੋਲਾ ਧਣੀ ਕੋ ਕਿਆ ਕਹਉ ਵਡਿਆਈਐ ॥
જે માલિકનો ગુલામ તેમજ દાસ છે તેની પણ શું પ્રશંસા કરું?
ਭਾਣੈ ਬਖਸੇ ਪੂਰਾ ਧਣੀ ਸਚੁ ਕਾਰ ਕਮਾਈਐ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુ પણ પોતાની રજથી દયા કરે છે તો સાચું કાર્ય થઈ શકે છે
ਵਿਛੁੜਿਆ ਕਉ ਮੇਲਿ ਲਏ ਗੁਰ ਕਉ ਬਲਿ ਜਾਈਐ ॥੩॥
હું ગુરુ પર બલિહાર જાઉં છું જે અલગ થયેલા જીવનો મેળાપ કરાવી દે છે ॥૩॥
ਲਾਲੇ ਗੋਲੇ ਮਤਿ ਖਰੀ ਗੁਰ ਕੀ ਮਤਿ ਨੀਕੀ ॥
ગુરુની નિર્મળ બુદ્ધિને કારણે સેવકની બુદ્ધિ પણ સારી થઈ ગઈ છે
ਸਾਚੀ ਸੁਰਤਿ ਸੁਹਾਵਣੀ ਮਨਮੁਖ ਮਤਿ ਫੀਕੀ ॥
સેવકનો શુદ્ધ સુર સુંદર છે પરંતુ સ્વેચ્છાચારી ની બુદ્ધિ અસ્પષ્ટ છે
ਮਨੁ ਤਨੁ ਤੇਰਾ ਤੂ ਪ੍ਰਭੂ ਸਚੁ ਧੀਰਕ ਧੁਰ ਕੀ ॥੪॥
હે પ્રભુ! આ મન-તન બધું તારું છે અને આરંભથી જ સાચું ધૈર્ય દીધેલું છે ॥૪॥
ਸਾਚੈ ਬੈਸਣੁ ਉਠਣਾ ਸਚੁ ਭੋਜਨੁ ਭਾਖਿਆ ॥
મારુ ઉઠવું-બેસવું, ભોજન તેમજ વાતચીત બધું સત્યની અંતર્ગત છે
ਚਿਤਿ ਸਚੈ ਵਿਤੋ ਸਚਾ ਸਾਚਾ ਰਸੁ ਚਾਖਿਆ ॥
મારુ મન સત્યને જ યાદ કરતું રહે છે સત્ય જ મારી ધન-રાશિ છે અને સત્યનું અમૃત જ ચાખ્યું છે
ਸਾਚੈ ਘਰਿ ਸਾਚੈ ਰਖੇ ਗੁਰ ਬਚਨਿ ਸੁਭਾਖਿਆ ॥੫॥
ગુરુના વચન દ્વારા નામ સ્મરણ કરવાથી સાચા પ્રભુએ પોતાના સાચા ઘરમાં રાખી લીધો છે ॥૫॥
ਮਨਮੁਖ ਕਉ ਆਲਸੁ ਘਣੋ ਫਾਥੇ ਓਜਾੜੀ ॥
સ્વેચ્છાચારી જીવ ખુબ આળસ કરું છું તેથી મુશ્કેલીઓમાં ગૂંચવાયેલો રહે છે
ਫਾਥਾ ਚੁਗੈ ਨਿਤ ਚੋਗੜੀ ਲਗਿ ਬੰਧੁ ਵਿਗਾੜੀ ॥
તે દરરોજ સાંસારિક પદાર્થો રૂપી દાણા ચણતો રહે છે અને આ પદાર્થોમાં સંલગ્ન થઈને તેને પ્રભુથી સબંધ બગાડી લીધો છે
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਮੁਕਤੁ ਹੋਇ ਸਾਚੇ ਨਿਜ ਤਾੜੀ ॥੬॥
પરંતુ ગુરુની કૃપાથી સત્યના ધ્યાન લગાવવાથી તેની મુક્તિ થઈ જાય છે ॥૬॥
ਅਨਹਤਿ ਲਾਲਾ ਬੇਧਿਆ ਪ੍ਰਭ ਹੇਤਿ ਪਿਆਰੀ ॥
અનહદ ધ્વનિએ સેવકને બાંધી દીધો છે, પ્રભુના પ્રેમમાં આ જ તેને પ્રિય છે
ਬਿਨੁ ਸਾਚੇ ਜੀਉ ਜਲਿ ਬਲਉ ਝੂਠੇ ਵੇਕਾਰੀ ॥
સત્ય વગર અસત્ય તેમજ વિકારી જીવોનું દિલ તૃષ્ણા અગ્નિમાં જ સળગતું રહે છે
ਬਾਦਿ ਕਾਰਾ ਸਭਿ ਛੋਡੀਆ ਸਾਚੀ ਤਰੁ ਤਾਰੀ ॥੭॥
સેવક વ્યર્થ કાર્ય છોડીને સત્યના ગુણગાન કરીને સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ ગયા છે ॥૭॥
ਜਿਨੀ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿਆ ਤਿਨਾ ਠਉਰ ਨ ਠਾਉ ॥
જેમણે પરમાત્માને ભુલાવી દીધા છે તેનું કોઈ ઠેકાણું નથી
ਲਾਲੈ ਲਾਲਚੁ ਤਿਆਗਿਆ ਪਾਇਆ ਹਰਿ ਨਾਉ ॥
સેવકે લાલચને ત્યાગીને હરિ-નામ મેળવી લીધું છે
ਤੂ ਬਖਸਹਿ ਤਾ ਮੇਲਿ ਲੈਹਿ ਨਾਨਕ ਬਲਿ ਜਾਉ ॥੮॥੪॥
નાનક વિનંતી કરે છે કે હે પ્રભુ! જો તું કૃપા કરે તો સાથ મળી શકે છે હું તારા પર હંમેશા બલિહાર જાઉં છું ॥૮॥૪॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧ ॥
મારુ મહેલ ૧॥
ਲਾਲੈ ਗਾਰਬੁ ਛੋਡਿਆ ਗੁਰ ਕੈ ਭੈ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਈ ॥
ગુરુના કોમળ સ્વભાવ દ્વારા દાસે પોતાનું અભિમાન છોડી દીધું છે
ਲਾਲੈ ਖਸਮੁ ਪਛਾਣਿਆ ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ॥
આ તેની ખુબ મહાનતા છે કે દાસે માલિકને ઓળખી લીધા છે
ਖਸਮਿ ਮਿਲਿਐ ਸੁਖੁ ਪਾਇਆ ਕੀਮਤਿ ਕਹਣੁ ਨ ਜਾਈ ॥੧॥
માલિકને મળીને જ પરમસુખ મળે છે જેનું મૂલ્યાંકન કરી શકાતું નથી ॥૧॥
ਲਾਲਾ ਗੋਲਾ ਖਸਮ ਕਾ ਖਸਮੈ ਵਡਿਆਈ ॥
આ માલિકની મહાનતા છે કે દાસ તેનો સેવક છે
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਉਬਰੇ ਹਰਿ ਕੀ ਸਰਣਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુની કૃપાથી પ્રભુની શરણમાં આવીને તેનો ઉદ્ધાર થઈ ગયો છે ॥૧॥વિરામ॥
ਲਾਲੇ ਨੋ ਸਿਰਿ ਕਾਰ ਹੈ ਧੁਰਿ ਖਸਮਿ ਫੁਰਮਾਈ ॥
પ્રભુએ શરૂઆતથી જ દાસને હુકમ પાલન તેમજ સેવા કાર્ય સોંપ્યું છે
ਲਾਲੈ ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣਿਆ ਸਦਾ ਰਹੈ ਰਜਾਈ ॥
તેને હુકમને ઓળખી લીધો છે અને તે હંમેશા તેની રજામાં રહે છે
ਆਪੇ ਮੀਰਾ ਬਖਸਿ ਲਏ ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ॥੨॥
તે માલિકની ખુબ મહાનતા છે કે તે પોતે જ દાસને ક્ષમા કરી દે છે ॥૨॥
ਆਪਿ ਸਚਾ ਸਭੁ ਸਚੁ ਹੈ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਬੁਝਾਈ ॥
શબ્દ ગુરુએ આ રહસ્ય કહ્યું છે કે પ્રભુ જ સત્ય છે અને તેનું કરેલું બધું સત્ય છે
ਤੇਰੀ ਸੇਵਾ ਸੋ ਕਰੇ ਜਿਸ ਨੋ ਲੈਹਿ ਤੂ ਲਾਈ ॥
હે પરમાત્મા! તારી સેવા ભક્તિ તે જ કરે છે જેને તું પોતાની લગનમાં લગાડે છે
ਬਿਨੁ ਸੇਵਾ ਕਿਨੈ ਨ ਪਾਇਆ ਦੂਜੈ ਭਰਮਿ ਖੁਆਈ ॥੩॥
સેવા વગર કોઈને સત્ય પ્રાપ્ત થયું નથી અને દ્વૈતભાવના ભ્રમમાં ફસાઈને જીવ નષ્ટ જ થયા છે ॥૩॥
ਸੋ ਕਿਉ ਮਨਹੁ ਵਿਸਾਰੀਐ ਨਿਤ ਦੇਵੈ ਚੜੈ ਸਵਾਇਆ ॥
તે પરમાત્માને મનથી શા માટે ભુલાવી દેવાય જે દરરોજ અપાર ખુશીઓ આપે છે
ਜੀਉ ਪਿੰਡੁ ਸਭੁ ਤਿਸ ਦਾ ਸਾਹੁ ਤਿਨੈ ਵਿਚਿ ਪਾਇਆ ॥
આ પ્રાણ તેમજ શરીર બધું તેનું આપેલું છે અને તેને જ જીવન-શ્વાસ નાખ્યો છે
ਜਾ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰੇ ਤਾ ਸੇਵੀਐ ਸੇਵਿ ਸਚਿ ਸਮਾਇਆ ॥੪॥
જો તે કૃપા કરે તો તેની સેવા ભક્તિ કરી શકાય છે અને સેવા ભક્તિથી સત્યમાં સમાય શકાય છે ॥૪॥
ਲਾਲਾ ਸੋ ਜੀਵਤੁ ਮਰੈ ਮਰਿ ਵਿਚਹੁ ਆਪੁ ਗਵਾਏ ॥
સાચા સેવક તે જ છે જે જીવિત જ દુષ્ટતા તરફથી મરે છે અને આત્મઅભિમાનનો નાશ કરે છે
ਬੰਧਨ ਤੂਟਹਿ ਮੁਕਤਿ ਹੋਇ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਅਗਨਿ ਬੁਝਾਏ ॥
તેના બધા બંધન તૂટી જાય છે તૃષ્ણા અગ્નિ મટી જાય છે અને તેની મુક્તિ થઈ જાય છે
ਸਭ ਮਹਿ ਨਾਮੁ ਨਿਧਾਨੁ ਹੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕੋ ਪਾਏ ॥੫॥
બધામાં નામ રૂપી નિધિ હાજર છે પરંતુ કોઈ ગુરુમુખ જ તેને પ્રાપ્ત કરે છે ॥૫॥
ਲਾਲੇ ਵਿਚਿ ਗੁਣੁ ਕਿਛੁ ਨਹੀ ਲਾਲਾ ਅਵਗਣਿਆਰੁ ॥
દાસમાં કોઈ પણ ગુણ નથી તે તો અવગુણથી ભરેલો છે
ਤੁਧੁ ਜੇਵਡੁ ਦਾਤਾ ਕੋ ਨਹੀ ਤੂ ਬਖਸਣਹਾਰੁ ॥
હે પ્રભુ! તારા જેવો દાતા કોઈ નથી તું ક્ષમાવાન છે
ਤੇਰਾ ਹੁਕਮੁ ਲਾਲਾ ਮੰਨੇ ਏਹ ਕਰਣੀ ਸਾਰੁ ॥੬॥
દાસ તારા હુકમનું પાલન કરે છે આ જ ઉત્તમ કાર્ય છે ॥૬॥
ਗੁਰੁ ਸਾਗਰੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰੁ ਜੋ ਇਛੇ ਸੋ ਫਲੁ ਪਾਏ ॥
ગુરુ ગુણોનો સમુદ્ર છે નામ અમૃતનું સરોવર છે તેનાથી મન ઇચ્છિત ફળની પ્રાપ્તિ થઈ જાય છે
ਨਾਮੁ ਪਦਾਰਥੁ ਅਮਰੁ ਹੈ ਹਿਰਦੈ ਮੰਨਿ ਵਸਾਏ ॥
નામ-રૂપી પદાર્થ અમીટ છે ગુરુ તેને હૃદયમાં વસાવી દે છે