ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਸਦਾ ਸੁਖੁ ਹੈ ਜਿਸ ਨੋ ਹੁਕਮੁ ਮਨਾਏ ॥੭॥
ગુરુની સેવાથી હંમેશા સુખ પ્રાપ્ત થાય છે પરંતુ સેવા પણ તે જ કરે છે જેનાથી હુકમ મનાવે છે ॥૭॥
ਸੁਇਨਾ ਰੁਪਾ ਸਭ ਧਾਤੁ ਹੈ ਮਾਟੀ ਰਲਿ ਜਾਈ ॥
સોના-ચાંદી વગેરે બઘી ધાતુઓ અંતમાં માટીમાં જ મળી જાય છે
ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਨਾਲਿ ਨ ਚਲਈ ਸਤਿਗੁਰਿ ਬੂਝ ਬੁਝਾਈ ॥
સદ્દગુરુએ આ રહસ્ય દેખાડ્યું છે કે પ્રભુના નામથી અતિરિક્ત કાંઈ પણ સાથે જતું નથી
ਨਾਨਕ ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਸੇ ਨਿਰਮਲੇ ਸਾਚੈ ਰਹੇ ਸਮਾਈ ॥੮॥੫॥
હે નાનક! તે નિર્મળ છે જે નામ સ્મરણમાં લીન રહે છે અને સત્યમાં જ જોડાય રહે છે ॥૮॥૫॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧ ॥
મારુ મહેલ ૧॥
ਹੁਕਮੁ ਭਇਆ ਰਹਣਾ ਨਹੀ ਧੁਰਿ ਫਾਟੇ ਚੀਰੈ ॥
પ્રભુ ઈચ્છાથી જો મૃત્યુનો બોલાવો આવી ગયો તો આ સત્યને માની લો કે હવે સંસારમાં રહેવાનું નથી
ਏਹੁ ਮਨੁ ਅਵਗਣਿ ਬਾਧਿਆ ਸਹੁ ਦੇਹ ਸਰੀਰੈ ॥
આ મન અવગુણોથી બંધાયેલું છે એટલે મનુષ્ય દુઃખ સહે છે
ਪੂਰੈ ਗੁਰਿ ਬਖਸਾਈਅਹਿ ਸਭਿ ਗੁਨਹ ਫਕੀਰੈ ॥੧॥
જો સંપૂર્ણ ગુરુથી ક્ષમા દાન મેળવી લઈએ તો બધા ગુના માફ થઈ જાય છે ॥૧॥
ਕਿਉ ਰਹੀਐ ਉਠਿ ਚਲਣਾ ਬੁਝੁ ਸਬਦ ਬੀਚਾਰਾ ॥
જ્યારે મૃત્યુ અટલ છે એક ને એક દિવસ દરેકને જગતથી ચાલ્યું જવાનું છે તો હંમેશા કેવી રીતે રહી શકાય છે? શબ્દ-ગુરુ દ્વારા ચિંતન કરીને રહસ્ય સમજી લો
ਜਿਸੁ ਤੂ ਮੇਲਹਿ ਸੋ ਮਿਲੈ ਧੁਰਿ ਹੁਕਮੁ ਅਪਾਰਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
હે પ્રભુ! જેને તું મળાવે છે તે જ મળે છે તારો હુકમ અટળ છે ॥૧॥વિરામ॥
ਜਿਉ ਤੂ ਰਾਖਹਿ ਤਿਉ ਰਹਾ ਜੋ ਦੇਹਿ ਸੁ ਖਾਉ ॥
જેમ તું સુખ-દુઃખમાં રાખે છે તેમ જ રહું છું જે તું આપે છે તે જ ખાઉં છું
ਜਿਉ ਤੂ ਚਲਾਵਹਿ ਤਿਉ ਚਲਾ ਮੁਖਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਉ ॥
જેમ તું ચલાવે છે તેમ જ ચાલુ છું મુખથી તારું નામ અમૃત જપતો રહું છું
ਮੇਰੇ ਠਾਕੁਰ ਹਥਿ ਵਡਿਆਈਆ ਮੇਲਹਿ ਮਨਿ ਚਾਉ ॥੨॥
મારા ઠાકુરજીના હાથમાં બધી મહાનતા છે મનમાં આ જ લાગણી છે કે એમની સાથે મળાવી લો ॥૨॥
ਕੀਤਾ ਕਿਆ ਸਾਲਾਹੀਐ ਕਰਿ ਦੇਖੈ ਸੋਈ ॥
પરમાત્મા દ્વારા ઉત્પન્ન કરેલા જગતની શા માટે પ્રશંસા કરે? વાસ્તવમાં આ જ બધાની સંભાળ કરે છે
ਜਿਨਿ ਕੀਆ ਸੋ ਮਨਿ ਵਸੈ ਮੈ ਅਵਰੁ ਨ ਕੋਈ ॥
જેને ઉત્પન્ન કર્યા છે તે જ મનમાં વસે છે તેના સિવાય બીજું કોઈ મહાન નથી
ਸੋ ਸਾਚਾ ਸਾਲਾਹੀਐ ਸਾਚੀ ਪਤਿ ਹੋਈ ॥੩॥
તે પરમ સત્ય પ્રભુની પ્રશંસા કરવી જોઈએ તો જ સાચું સન્માન મળે છે ॥૩॥
ਪੰਡਿਤੁ ਪੜਿ ਨ ਪਹੁਚਈ ਬਹੁ ਆਲ ਜੰਜਾਲਾ ॥
પંડિત અનેક ગ્રંથોનું અધ્યયન કરીને પણ લક્ષ્ય સુધી પહોંચતો નથી પરંતુ દુનિયાના જંજાળમાં જ ગૂંચવાયેલો રહે છે
ਪਾਪ ਪੁੰਨ ਦੁਇ ਸੰਗਮੇ ਖੁਧਿਆ ਜਮਕਾਲਾ ॥
પાપ તેમજ પુણ્યમાં ફસાઈને યમ તેમજ માયાની ભૂખ તેને દુઃખી કરતા રહે છે
ਵਿਛੋੜਾ ਭਉ ਵੀਸਰੈ ਪੂਰਾ ਰਖਵਾਲਾ ॥੪॥
તેને સંપૂર્ણ પ્રભુ બચાવવા વાળા છે તેને વિયોગ તેમજ ભય ભૂલી જાય છે ॥૪॥
ਜਿਨ ਕੀ ਲੇਖੈ ਪਤਿ ਪਵੈ ਸੇ ਪੂਰੇ ਭਾਈ ॥
જેની સેવા-ભક્તિ સફળ થાય છે તે સંપૂર્ણ સંત છે
ਪੂਰੇ ਪੂਰੀ ਮਤਿ ਹੈ ਸਚੀ ਵਡਿਆਈ ॥
સંપૂર્ણ સંતની બુદ્ધિ પણ સંપૂર્ણ હોય છે તેને જ સાચી મહાનતા મળે છે
ਦੇਦੇ ਤੋਟਿ ਨ ਆਵਈ ਲੈ ਲੈ ਥਕਿ ਪਾਈ ॥੫॥
પ્રભુ હંમેશા આપતા રહે છે જેમાં કોઈ ખામી આવતી નથી પરંતુ જીવ લઈ લઈને થાકી જાય છે ॥૫॥
ਖਾਰ ਸਮੁਦ੍ਰੁ ਢੰਢੋਲੀਐ ਇਕੁ ਮਣੀਆ ਪਾਵੈ ॥
જો ખારા સમુદ્રમાં શોધવાથી કોઈ એક મોતી મળી જાય તો
ਦੁਇ ਦਿਨ ਚਾਰਿ ਸੁਹਾਵਣਾ ਮਾਟੀ ਤਿਸੁ ਖਾਵੈ ॥
તે બે-ચાર દિવસ જ સુંદર લાગે છે અંતે તે મોતીને માટી ગળી જાય છે
ਗੁਰੁ ਸਾਗਰੁ ਸਤਿ ਸੇਵੀਐ ਦੇ ਤੋਟਿ ਨ ਆਵੈ ॥੬॥
જો સત્યના સમુદ્ર ગુરુની સેવા કરવામાં આવે તો કોઈ ખામી આવતી નથી ॥૬॥
ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਭ ਭਾਵਨਿ ਸੇ ਊਜਲੇ ਸਭ ਮੈਲੁ ਭਰੀਜੈ ॥
જે મારા પ્રભુને પ્રિય લાગે છે તે જ ઉજ્જવળ છે તેમજ બીજું બધું પાપોની ગંદકીથી ભરેલું છે
ਮੈਲਾ ਊਜਲੁ ਤਾ ਥੀਐ ਪਾਰਸ ਸੰਗਿ ਭੀਜੈ ॥
પાપોથી ગંદો થયેલો જીવ ત્યારે જ ઉજ્જવળ થાય છે જ્યારે તે પારસથી મળીને નામ અમૃતથી ભીંજાય જાય છે
ਵੰਨੀ ਸਾਚੇ ਲਾਲ ਕੀ ਕਿਨਿ ਕੀਮਤਿ ਕੀਜੈ ॥੭॥
સત્ય રૂપી લાલનો નામ-રંગ તેને એવી રીતે ચડી જાય છે કે તેનું મૂલ્યાંકન કરી શકાતું નથી ॥૭॥
ਭੇਖੀ ਹਾਥ ਨ ਲਭਈ ਤੀਰਥਿ ਨਹੀ ਦਾਨੇ ॥
વેશ ધારણ કરવા, તીર્થોમાં સ્નાન તેમજ દાન પુણ્યથી પણ સત્ય પ્રાપ્ત થતું નથી
ਪੂਛਉ ਬੇਦ ਪੜੰਤਿਆ ਮੂਠੀ ਵਿਣੁ ਮਾਨੇ ॥
વેદોનો પાઠ કરવાવાળા પંડિતોને પૂછી લો આ સત્યને ન માનવાવાળી દુનિયા જ લૂંટી રહી છે
ਨਾਨਕ ਕੀਮਤਿ ਸੋ ਕਰੇ ਪੂਰਾ ਗੁਰੁ ਗਿਆਨੇ ॥੮॥੬॥
હે નાનક! જેને સંપૂર્ણ ગુરુ જ્ઞાન પ્રદાન કરે છે તે જ નામ-રત્નની સાચી કિંમત કરી શકે છે ॥૮॥૬॥
ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧ ॥
મારુ મહેલ ૧॥
ਮਨਮੁਖੁ ਲਹਰਿ ਘਰੁ ਤਜਿ ਵਿਗੂਚੈ ਅਵਰਾ ਕੇ ਘਰ ਹੇਰੈ ॥
સ્વેચ્છાચારી જીવ જોશમાં ઘર-બાર ત્યાગીને ભટકતો ફરે છે અને બીજાના ઘર જોવે છે
ਗ੍ਰਿਹ ਧਰਮੁ ਗਵਾਏ ਸਤਿਗੁਰੁ ਨ ਭੇਟੈ ਦੁਰਮਤਿ ਘੂਮਨ ਘੇਰੈ ॥
તે ગૃહસ્થ ધર્મનું પાલન કરતા નથી સદ્દગુરુથી તેનો મેળાપ થતો નથી અંતે તે દુર્બુદ્ધિના ચક્રવાતમાં જ ફસાયેલા રહે છે
ਦਿਸੰਤਰੁ ਭਵੈ ਪਾਠ ਪੜਿ ਥਾਕਾ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਹੋਇ ਵਧੇਰੈ ॥
તે દેશ-દેશાંતર ભટકતો રહે છે તે ધર્મ-ગ્રંથોના પાઠ વાંચી-વાંચીને નિરાશ થઈ જાય છે જેનાથી તેની તૃષ્ણામાં વધારો થઈ જાય છે
ਕਾਚੀ ਪਿੰਡੀ ਸਬਦੁ ਨ ਚੀਨੈ ਉਦਰੁ ਭਰੈ ਜੈਸੇ ਢੋਰੈ ॥੧॥
તે નશ્વર શરીર શબ્દનો તફાવત જાણતું નથી અને પશુની જેમ પેટ ભરતું રહે છે ॥૧॥
ਬਾਬਾ ਐਸੀ ਰਵਤ ਰਵੈ ਸੰਨਿਆਸੀ ॥
હે હરિ! સન્યાસીનું જીવન આચરણ એવું હોવું જોઈએ કે
ਗੁਰ ਕੈ ਸਬਦਿ ਏਕ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ਤੇਰੈ ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਤ੍ਰਿਪਤਾਸੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ગુરુના શબ્દ દ્વારા તેની પરમાત્મામાં લગન લાગેલી રહે છે અને હરિ-નામમાં લીન રહીને તૃપ્ત થઈ જાય ॥૧॥વિરામ॥
ਘੋਲੀ ਗੇਰੂ ਰੰਗੁ ਚੜਾਇਆ ਵਸਤ੍ਰ ਭੇਖ ਭੇਖਾਰੀ ॥
તે ગેરુ રંગ ઘોળીને કેસરી વસ્ત્ર ધારણ કરી લે છે અને વેશ રચીને ભિખારી બની જાય છે
ਕਾਪੜ ਫਾਰਿ ਬਨਾਈ ਖਿੰਥਾ ਝੋਲੀ ਮਾਇਆਧਾਰੀ ॥
તે કપડાં ફાડીને ગોદડી બનાવીને ધન પ્રાપ્ત કરવા માટે ગળામાં થેલી નાખી લે છે
ਘਰਿ ਘਰਿ ਮਾਗੈ ਜਗੁ ਪਰਬੋਧੈ ਮਨਿ ਅੰਧੈ ਪਤਿ ਹਾਰੀ ॥
તે પોતે તો ઘરે-ઘરે જઈને ભિક્ષા માંગે છે પરંતુ જગતના લોકોને ધર્મ ઉપદેશ આપે છે મનના આંધળાએ પોતાનું સન્માન જ ગુમાવી દીધું છ
ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਣਾ ਸਬਦੁ ਨ ਚੀਨੈ ਜੂਐ ਬਾਜੀ ਹਾਰੀ ॥੨॥
ભ્રમમાં ભુલાયેલો બ્રહ્મ-શબ્દનો તફાવત જાણતો નથી આ રીતે તેણે પોતાની જીવન રમત જુગારમાં હારી દીધી છે ॥૨॥