ਲਾਗੀ ਭੂਖ ਮਾਇਆ ਮਗੁ ਜੋਹੈ ਮੁਕਤਿ ਪਦਾਰਥੁ ਮੋਹਿ ਖਰੇ ॥੩॥
પછી તેને તૃષ્ણાની ભૂખ લાગી ગઈ છે તે ધન-સંપત્તિ મેળવવા માટે ભાગે છે પરંતુ માયાના મોહે તેનાથી મોક્ષ-પદાર્થ છીનવી લીધું છે ॥૩॥
ਕਰਣ ਪਲਾਵ ਕਰੇ ਨਹੀ ਪਾਵੈ ਇਤ ਉਤ ਢੂਢਤ ਥਾਕਿ ਪਰੇ ॥
તે ધન માટે મહેનત-પ્રયાસ કરે છે પરંતુ તેને એટલું ધન પ્રાપ્ત થતું નથી જેટલી ઈચ્છા કરે છે પછી તે અહીં-તહીં શોધીને થાકી જાય છે
ਕਾਮਿ ਕ੍ਰੋਧਿ ਅਹੰਕਾਰਿ ਵਿਆਪੇ ਕੂੜ ਕੁਟੰਬ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰੇ ॥੪॥
તે કામ, ક્રોધ તેમજ અહંકારમાં ગ્રસ્ત રહે છે અને મિથ્યા પરિવારથી પ્રેમ કરે છે ॥૪॥
ਖਾਵੈ ਭੋਗੈ ਸੁਣਿ ਸੁਣਿ ਦੇਖੈ ਪਹਿਰਿ ਦਿਖਾਵੈ ਕਾਲ ਘਰੇ ॥
તે મૃત્યુના ઘર આ જગતમાં સ્વાદિષ્ટ પદાર્થ ખાઈને અને વસ્ત્ર પહેરીને લોકોને દેખાડે છે
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਸਬਦ ਨ ਆਪੁ ਪਛਾਣੈ ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਨਾਮ ਨ ਕਾਲੁ ਟਰੇ ॥੫॥
ગુરુ શબ્દ વગર તે આત્મ જ્ઞાનને ઓળખતો નથી અને પરમાત્માના નામ વગર તેનો કાળ ટળતો નથી ॥૫॥
ਜੇਤਾ ਮੋਹੁ ਹਉਮੈ ਕਰਿ ਭੂਲੇ ਮੇਰੀ ਮੇਰੀ ਕਰਤੇ ਛੀਨਿ ਖਰੇ ॥
જેટલો વધારે મોહ તેમજ અભિમાન કરે છે તેટલો જ ભટકે છે અને મારી-મારી કરતો સમાપ્ત થઈ જાય છે
ਤਨੁ ਧਨੁ ਬਿਨਸੈ ਸਹਸੈ ਸਹਸਾ ਫਿਰਿ ਪਛੁਤਾਵੈ ਮੁਖਿ ਧੂਰਿ ਪਰੇ ॥੬॥
હજારો ચિંતાથી તેનું તન-ધન નાશ થઈ જાય છે અને પછી તે પસ્તાય છે પરંતુ તેના મુખમાં ધૂળ જ પડે છે ॥૬॥
ਬਿਰਧਿ ਭਇਆ ਜੋਬਨੁ ਤਨੁ ਖਿਸਿਆ ਕਫੁ ਕੰਠੁ ਬਿਰੂਧੋ ਨੈਨਹੁ ਨੀਰੁ ਢਰੇ ॥
હવે જ્યારે તે વૃદ્ધ થઈ ગયો તો શરીર નિર્બળ અને યૌવનનો અંત થઈ ગયો વધુ પડતી ઉધરસથી ગળું રોકાઈ ગયું અને આંખોથી પાણી વહેવા લાગ્યું
ਚਰਣ ਰਹੇ ਕਰ ਕੰਪਣ ਲਾਗੇ ਸਾਕਤ ਰਾਮੁ ਨ ਰਿਦੈ ਹਰੇ ॥੭॥
પગ ચાલવાથી રહી ગયા અને હાથ થર-થર ધ્રુજવા લાગ્યા છે પરંતુ અફસોસ હજુ પણ વિમુખી જીવના હૃદયમાં રામ નામ યાદ આવતું નથી ॥૭॥
ਸੁਰਤਿ ਗਈ ਕਾਲੀ ਹੂ ਧਉਲੇ ਕਿਸੈ ਨ ਭਾਵੈ ਰਖਿਓ ਘਰੇ ॥
વૃદ્ધ થઈને તેના હોશ નષ્ટ થઈ ગયા અને તેના કાળા વાળ હવે સફેદ થઈ ગયા છે પરિવારમાંથી કોઈપણ તેને ઘરમાં રાખવા માંગતા નથી
ਬਿਸਰਤ ਨਾਮ ਐਸੇ ਦੋਖ ਲਾਗਹਿ ਜਮੁ ਮਾਰਿ ਸਮਾਰੇ ਨਰਕਿ ਖਰੇ ॥੮॥
પરમાત્માના નામને ભુલવાથી તેને આવા દોષ લાગી જાય છે અને યમદૂત તેને મારીને નર્કમાં લઈ જાય છે ॥૮॥
ਪੂਰਬ ਜਨਮ ਕੋ ਲੇਖੁ ਨ ਮਿਟਈ ਜਨਮਿ ਮਰੈ ਕਾ ਕਉ ਦੋਸੁ ਧਰੇ ॥
વાસ્તવમાં પૂર્વ જન્મમાં કરેલા કર્મોનો લેખ ક્યારેય મટતો નથી આ કારણે તે જન્મતો-મરતો રહે છે તેથી કોઈ બીજાને શા માટે દોષ આપવામાં આવે
ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਬਾਦਿ ਜੀਵਣੁ ਹੋਰੁ ਮਰਣਾ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਸਬਦੈ ਜਨਮੁ ਜਰੇ ॥੯॥
ગુરુ વગર જીવવું વ્યર્થ તેમજ મૃત્યુ સમાન છે ગુરુના શબ્દ વગર જન્મ સળગતો રહે છે ॥૯॥
ਖੁਸੀ ਖੁਆਰ ਭਏ ਰਸ ਭੋਗਣ ਫੋਕਟ ਕਰਮ ਵਿਕਾਰ ਕਰੇ ॥
મનાવવા તેમજ પદાર્થોના રસ ભોગવાથી મનુષ્ય હેરાન જ થયા છે અને અસત્ય કર્મોએ મનમાં વિકાર જ ઉત્પન્ન કર્યા છે
ਨਾਮੁ ਬਿਸਾਰਿ ਲੋਭਿ ਮੂਲੁ ਖੋਇਓ ਸਿਰਿ ਧਰਮ ਰਾਇ ਕਾ ਡੰਡੁ ਪਰੇ ॥੧੦॥
નામને ભુલાવીને લાલચમાં ફસાઈને તેણે મૂળ જ ગુમાવી દીધું અને યમપુરીમાં તેના માથા પર યમરાજનો દંડો પડે છે ॥૧૦॥
ਗੁਰਮੁਖਿ ਰਾਮ ਨਾਮ ਗੁਣ ਗਾਵਹਿ ਜਾ ਕਉ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਨਦਰਿ ਕਰੇ ॥
જેના પર પ્રભુની કૃપા દ્રષ્ટિ થઈ જાય છે તે ગુરુના માધ્યમથી રામ-નામનું જ ગુણગાન કરે છે
ਤੇ ਨਿਰਮਲ ਪੁਰਖ ਅਪਰੰਪਰ ਪੂਰੇ ਤੇ ਜਗ ਮਹਿ ਗੁਰ ਗੋਵਿੰਦ ਹਰੇ ॥੧੧॥
આવા નિર્મળ પુરુષ અપરંપાર છે અને ગોવિંદ ગુરુનું જ રૂપ બની જાય છે ॥૧૧॥
ਹਰਿ ਸਿਮਰਹੁ ਗੁਰ ਬਚਨ ਸਮਾਰਹੁ ਸੰਗਤਿ ਹਰਿ ਜਨ ਭਾਉ ਕਰੇ ॥
પ્રભુને યાદ કરો ગુરુના વચનને હૃદયમાં ધારણ કરો, ભક્તજનોની સંગતિથી પ્રેમ કરો
ਹਰਿ ਜਨ ਗੁਰੁ ਪਰਧਾਨੁ ਦੁਆਰੈ ਨਾਨਕ ਤਿਨ ਜਨ ਕੀ ਰੇਣੁ ਹਰੇ ॥੧੨॥੮॥
સત્યના દરવાજા પર ગુરુ ભક્તજનોના પ્રધાન હોય છે હે નાનક! અમે પણ તેની ચરણ ધૂળ છીએ ॥૧૨॥૮॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા સદ્દગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਮਾਰੂ ਕਾਫੀ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੨ ॥
મારુ કાફી મહેલ ૧ ઘર ૨॥
ਆਵਉ ਵੰਞਉ ਡੁੰਮਣੀ ਕਿਤੀ ਮਿਤ੍ਰ ਕਰੇਉ ॥
આવાગમનમાં પડીને દુવિધાગ્રસ્ત જીવ-સ્ત્રી કેટલાય મિત્ર બનાવે છે
ਸਾ ਧਨ ਢੋਈ ਨ ਲਹੈ ਵਾਢੀ ਕਿਉ ਧੀਰੇਉ ॥੧॥
પતિ-પરમાત્માથી અલગ થઈને તેને ક્યાંય ઠેકાણું મળતું નથી ત્યારે તેને કેવી રીતે ધૈર્ય થઈ શકે છે ॥૧॥
ਮੈਡਾ ਮਨੁ ਰਤਾ ਆਪਨੜੇ ਪਿਰ ਨਾਲਿ ॥
મારુ મન પોતાના પ્રભુની સાથે લીન છે
ਹਉ ਘੋਲਿ ਘੁਮਾਈ ਖੰਨੀਐ ਕੀਤੀ ਹਿਕ ਭੋਰੀ ਨਦਰਿ ਨਿਹਾਲਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
તેણે થોડી કૃપા દ્રષ્ટિ કરીને આનંદિત કરી દીધું છે અંતમાં હું ખંડ-ખંડ થઈને તેના પર બલિહાર જાઉં છું ॥૧॥વિરામ॥
ਪੇਈਅੜੈ ਡੋਹਾਗਣੀ ਸਾਹੁਰੜੈ ਕਿਉ ਜਾਉ ॥
હું દુહાગીન હજુ સુધી પોતાના પિયરમાં વસ્તી રહી, હવે હું પોતાના સાસરામાં કેવી રીતે જાઉં?
ਮੈ ਗਲਿ ਅਉਗਣ ਮੁਠੜੀ ਬਿਨੁ ਪਿਰ ਝੂਰਿ ਮਰਾਉ ॥੨॥
મારા ગળામાં અનેક અવગુણ પડેલા છે પતિ વગર હું અવગુણોથી છેતરાયેલી છું અને ઝરી-ઝરીને મરી રહી છું ॥૨॥
ਪੇਈਅੜੈ ਪਿਰੁ ਸੰਮਲਾ ਸਾਹੁਰੜੈ ਘਰਿ ਵਾਸੁ ॥
જો મૈયરમાં પોતાના પતિ-પ્રભુનું સ્મરણ કરું તો સાસરામાં નિવાસ મળી શકે છે
ਸੁਖਿ ਸਵੰਧਿ ਸੋਹਾਗਣੀ ਪਿਰੁ ਪਾਇਆ ਗੁਣਤਾਸੁ ॥੩॥
જે સુહાગણે ગુણનિધિ પ્રભુને મેળવી લીધા છે તે જ સુખી રહે છે ॥૩॥
ਲੇਫੁ ਨਿਹਾਲੀ ਪਟ ਕੀ ਕਾਪੜੁ ਅੰਗਿ ਬਣਾਇ ॥ ਪਿਰੁ ਮੁਤੀ ਡੋਹਾਗਣੀ ਤਿਨ ਡੁਖੀ ਰੈਣਿ ਵਿਹਾਇ ॥੪॥
ભલે તે પોતાના સોના માટે લેફ તેમજ રેશમી પથારી અને શરીરમાં પહેરવા માટે રેશમી કપડાં જ બનાવી લે જે દુહાગીનને પ્રભુ-પતિએ છોડી દીધી છે તેની જીવન-રાત્રી દુઃખોમાં જ વ્યતીત થાય છે ॥૪॥