ਅਨਦਿਨੁ ਰਤੜੀਏ ਸਹਜਿ ਮਿਲੀਜੈ ॥
રોજ પ્રભુ-પ્રેમમાં લીન રહેનારી આધ્યાત્મિક-સ્વભાવ જ મળી જાય છે.
ਸੁਖਿ ਸਹਜਿ ਮਿਲੀਜੈ ਰੋਸੁ ਨ ਕੀਜੈ ਗਰਬੁ ਨਿਵਾਰਿ ਸਮਾਣੀ ॥
આધ્યાત્મિક-સ્વભાવ મિલનથી જ પરમ સુખ મળે છે, ક્રોધ ન કર, અહંનું નિવારણ કરી લીન થઈ શકાય છે.
ਸਾਚੈ ਰਾਤੀ ਮਿਲੈ ਮਿਲਾਈ ਮਨਮੁਖਿ ਆਵਣ ਜਾਣੀ ॥
ગુરુના માધ્યમથી સત્યમ લીન જીવ-સ્ત્રીનો મેળાપ થઈ જાય છે પરંતુ સ્વેચ્છાચારી જન્મ મરણના ચક્રમાં પડી રહે છે.
ਜਬ ਨਾਚੀ ਤਬ ਘੂਘਟੁ ਕੈਸਾ ਮਟੁਕੀ ਫੋੜਿ ਨਿਰਾਰੀ ॥
જો લોક-લાજ છોડીને પ્રભુ-ભક્તિમાં નાચવા લાગી ગઈ તો પડદો કેવો.
ਨਾਨਕ ਆਪੈ ਆਪੁ ਪਛਾਣੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਤਤੁ ਬੀਚਾਰੀ ॥੪॥੪॥
ગુરુ નાનકનો મત છે – સાર તત્વ આ જ છે કે ગુરુ દ્વારા જીવને આત્મ-સ્વરૂપની ઓળખ થાય છે ॥૪॥૪॥
ਤੁਖਾਰੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
તુખારિ મહેલ ૧॥
ਮੇਰੇ ਲਾਲ ਰੰਗੀਲੇ ਹਮ ਲਾਲਨ ਕੇ ਲਾਲੇ ॥
મારો પ્રિયતમ પ્રભુ રંગીલો છે, અમે પણ તેના જ ઉપાસક છીએ.
ਗੁਰਿ ਅਲਖੁ ਲਖਾਇਆ ਅਵਰੁ ਨ ਦੂਜਾ ਭਾਲੇ ॥
જ્યારથી ગુરુએ તે અદ્રશ્ય પ્રભુના દર્શન કરાવ્યાં છે, તેના સિવાય કોઈ બીજાને શોધતો નથી.
ਗੁਰਿ ਅਲਖੁ ਲਖਾਇਆ ਜਾ ਤਿਸੁ ਭਾਇਆ ਜਾ ਪ੍ਰਭਿ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰੀ ॥
જયારે પ્રભુની ઈચ્છા થઈ તો તેને કૃપા કરી દીધી અને ગુરુએ અદ્રશ્ય પ્રભુને દેખાડી દીધો.
ਜਗਜੀਵਨੁ ਦਾਤਾ ਪੁਰਖੁ ਬਿਧਾਤਾ ਸਹਜਿ ਮਿਲੇ ਬਨਵਾਰੀ ॥
સંસારનો જીવન-દાતા પરમ પુરુષ વિધાતા સરળ જ મળી જાય છે.
ਨਦਰਿ ਕਰਹਿ ਤੂ ਤਾਰਹਿ ਤਰੀਐ ਸਚੁ ਦੇਵਹੁ ਦੀਨ ਦਇਆਲਾ ॥
હે દીનદયાળુ! જ્યારે તું પોતાની કૃપા કરે છે, સંસાર-સમુદ્રથી ઉદ્ધાર થઈ જાય છે, તેથી સાચું નામ આપ.
ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਦਾਸਨਿ ਦਾਸਾ ਤੂ ਸਰਬ ਜੀਆ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲਾ ॥੧॥
નાનકની વિનંતી છે કે અમે તારા દાસોના પણ દાસ છીએ અને તું બધા જીવોનો પોષક છે ॥૧॥
ਭਰਿਪੁਰਿ ਧਾਰਿ ਰਹੇ ਅਤਿ ਪਿਆਰੇ ॥ ਸਬਦੇ ਰਵਿ ਰਹਿਆ ਗੁਰ ਰੂਪਿ ਮੁਰਾਰੇ ॥
પુષ્કળ બ્રહ્મમાં તે પ્રિયતમ પ્રેમાળ ગુરુ વ્યાપ્ત છે, ગુરુરૂપ પ્રભુ શબ્દમાં જ આનંદ કરી રહ્યો છે.
ਗੁਰ ਰੂਪ ਮੁਰਾਰੇ ਤ੍ਰਿਭਵਣ ਧਾਰੇ ਤਾ ਕਾ ਅੰਤੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥
ગુરુરૂપ પરમાત્મા ત્રણેય લોકનો આધાર છે, તેનું રહસ્ય મેળવી શકાતું નથી.
ਰੰਗੀ ਜਿਨਸੀ ਜੰਤ ਉਪਾਏ ਨਿਤ ਦੇਵੈ ਚੜੈ ਸਵਾਇਆ ॥
તેણે કેટલાય રંગ તેમજ પ્રકારના જીવ ઉત્પન્ન કર્યા છે અને દરરોજ વધી-ચઢીને દેતો રહે છે.
ਅਪਰੰਪਰੁ ਆਪੇ ਥਾਪਿ ਉਥਾਪੇ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਸੋ ਹੋਵੈ ॥
અપરંપાર પ્રભુ પોતે જ બનાવટો તેમજ બગાડી દે છે અને જે તે ઇચ્છે છે, તે જ થાય છે.
ਨਾਨਕ ਹੀਰਾ ਹੀਰੈ ਬੇਧਿਆ ਗੁਣ ਕੈ ਹਾਰਿ ਪਰੋਵੈ ॥੨॥
ગુરુ નાનકનું કહેવું છે કે ગુરુ ગુણોની માળામાં હીરો બનીને હીરાની સાથે વીંધાઈ જાય છે ॥૨॥
ਗੁਣ ਗੁਣਹਿ ਸਮਾਣੇ ਮਸਤਕਿ ਨਾਮ ਨੀਸਾਣੋ ॥
ગુણ ગુણોથી લીન થયેલા કપાળ પર નામ-સ્મરણનો ભાગ્ય લેખ હતો.
ਸਚੁ ਸਾਚਿ ਸਮਾਇਆ ਚੂਕਾ ਆਵਣ ਜਾਣੋ ॥
જ્યારે પરમ સત્યમાં જોડાઈ ગયો તો આવકજાવક મટી ગઈ.
ਸਚੁ ਸਾਚਿ ਪਛਾਤਾ ਸਾਚੈ ਰਾਤਾ ਸਾਚੁ ਮਿਲੈ ਮਨਿ ਭਾਵੈ ॥
સત્યમાં લીન રહીને સત્યને ઓળખી લીધું, સત્યમાં મિલન થઈ જાય તો આ જ મનને સારું લાગે છે.
ਸਾਚੇ ਊਪਰਿ ਅਵਰੁ ਨ ਦੀਸੈ ਸਾਚੇ ਸਾਚਿ ਸਮਾਵੈ ॥
તે સાચા પરમાત્મા સિવાય બીજું કોઈ દ્રષ્ટિમાં થતું નથી, સત્યનિષ્ઠ બનીને સત્યમાં સમાઈ શકાય છે.
ਮੋਹਨਿ ਮੋਹਿ ਲੀਆ ਮਨੁ ਮੇਰਾ ਬੰਧਨ ਖੋਲਿ ਨਿਰਾਰੇ ॥
પ્રભુએ મારું મન મોહી લીધું છે અને બંધનોથી છુટકારો થઈ ગયો છે.
ਨਾਨਕ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਣੀ ਜਾ ਮਿਲਿਆ ਅਤਿ ਪਿਆਰੇ ॥੩॥
હે નાનક! જ્યારે પ્રેમાળ પ્રભુ મળ્યો તો આત્મ-પ્રકાશ, પરમ-પ્રકાશમાં જોડાઈ ગયો ॥૩॥
ਸਚ ਘਰੁ ਖੋਜਿ ਲਹੇ ਸਾਚਾ ਗੁਰ ਥਾਨੋ ॥
સાચો ગુરુ તે સ્થાન છે, જ્યાંથી સાચા ઘર પ્રભુની શોધ થાય છે.
ਮਨਮੁਖਿ ਨਹ ਪਾਈਐ ਗੁਰਮੁਖਿ ਗਿਆਨੋ ॥
મનની મરજી કરવાથી પ્રાપ્તિ થતી નથી જો ગુરુમુખ બની જવાય તો જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થઈ જાય છે.
ਦੇਵੈ ਸਚੁ ਦਾਨੋ ਸੋ ਪਰਵਾਨੋ ਸਦ ਦਾਤਾ ਵਡ ਦਾਣਾ ॥
પ્રભુ હંમેશા દેનાર છે, ખુબ પ્રતિભાવાન છે, સત્ય જ દે છે અને તે જ સ્વીકાર થાય છે.
ਅਮਰੁ ਅਜੋਨੀ ਅਸਥਿਰੁ ਜਾਪੈ ਸਾਚਾ ਮਹਲੁ ਚਿਰਾਣਾ ॥
તે અમર, અજાત, અવિનાશી છે અને તેનું સાચું સ્થાન હમેશા રહેનાર છે.
ਦੋਤਿ ਉਚਾਪਤਿ ਲੇਖੁ ਨ ਲਿਖੀਐ ਪ੍ਰਗਟੀ ਜੋਤਿ ਮੁਰਾਰੀ ॥
જો પ્રભુનો પ્રકાશ અંતર્મનમાં પ્રગટ થઈ જાય તો દરરોજના કર્મોના લેખ લખતા નથી.
ਨਾਨਕ ਸਾਚਾ ਸਾਚੈ ਰਾਚਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਤਰੀਐ ਤਾਰੀ ॥੪॥੫॥
હે નાનક! સત્યનિષ્ઠ જીવ પરમ-સત્ય પ્રભુની સ્મૃતિમાં લીન રહે છે અને આવો ગુરુમુખ સંસાર સમુદ્રથી પાર ઉતરી જાય છે ॥૪॥૫॥
ਤੁਖਾਰੀ ਮਹਲਾ ੧ ॥
તુખારિ મહેલ ૧॥
ਏ ਮਨ ਮੇਰਿਆ ਤੂ ਸਮਝੁ ਅਚੇਤ ਇਆਣਿਆ ਰਾਮ ॥
હે મન, તું સમજ, શા માટે નાસમજ અને અચેત બનેલ છે.
ਏ ਮਨ ਮੇਰਿਆ ਛਡਿ ਅਵਗਣ ਗੁਣੀ ਸਮਾਣਿਆ ਰਾਮ ॥
અવગુણોને છોડીને ગુણોમાં લીન થઈ જા.
ਬਹੁ ਸਾਦ ਲੁਭਾਣੇ ਕਿਰਤ ਕਮਾਣੇ ਵਿਛੁੜਿਆ ਨਹੀ ਮੇਲਾ ॥
અનેક રુચિઓના લોભમાં તું કામ કરે છે, માટે છૂટા પડેલા આ રીતે મળતા નથી.
ਕਿਉ ਦੁਤਰੁ ਤਰੀਐ ਜਮ ਡਰਿ ਮਰੀਐ ਜਮ ਕਾ ਪੰਥੁ ਦੁਹੇਲਾ ॥
ખરાબ સંસાર- સમુદ્રમાંથી કેવી રીતે પાર થઈ શકાય છે, યમનો ડર મારતો રહે છે અને યમનો રસ્તો દુઃખદાયી છે.
ਮਨਿ ਰਾਮੁ ਨਹੀ ਜਾਤਾ ਸਾਝ ਪ੍ਰਭਾਤਾ ਅਵਘਟਿ ਰੁਧਾ ਕਿਆ ਕਰੇ ॥
સાંજ-સવારે મને રામ નામના ભજનના મહત્વને સમજ્યું નથી, યમના રસ્તામાં શું કરી શકે છે.
ਬੰਧਨਿ ਬਾਧਿਆ ਇਨ ਬਿਧਿ ਛੂਟੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੇਵੈ ਨਰਹਰੇ ॥੧॥
જો ગુરુના માધ્યમથી પ્રભુની પૂજા કરાય તો આ કર્મ-બંધનોથી છુટકારો થઈ શકે છે ॥૧॥
ਏ ਮਨ ਮੇਰਿਆ ਤੂ ਛੋਡਿ ਆਲ ਜੰਜਾਲਾ ਰਾਮ ॥
હે મન! બધી જંજટ છોડી દે અને
ਏ ਮਨ ਮੇਰਿਆ ਹਰਿ ਸੇਵਹੁ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਾਲਾ ਰਾਮ ॥
પરમપુરુષ નિરાલા પ્રભુની પૂજા કર