ਸਲੋਕ ਮਃ ੩ ॥
શ્લોક મહેલ ૩॥
ਅਮਰੁ ਵੇਪਰਵਾਹੁ ਹੈ ਤਿਸੁ ਨਾਲਿ ਸਿਆਣਪ ਨ ਚਲਈ ਨ ਹੁਜਤਿ ਕਰਣੀ ਜਾਇ ॥
સર્વોચ્ચ શક્તિ પરમાત્માનો હુકમ અટળ છે તેની સાથે કોઈ ચતુરાઈ ચાલી શકતી નથી અને ન તો વાંધો ઉઠાવી શકાય છે
ਆਪੁ ਛੋਡਿ ਸਰਣਾਇ ਪਵੈ ਮੰਨਿ ਲਏ ਰਜਾਇ ॥
જે પોતાનો અહમ છોડીને શરણમાં આવે છે તેની વિનંતી સ્વીકારે છે
ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਮ ਡੰਡੁ ਨ ਲਗਈ ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਜਾਇ ॥
તે ગુરુમુખને યમનો દંડ મળતો નથી અને તેનો અભિમાન સમાપ્ત થઈ જાય છે
ਨਾਨਕ ਸੇਵਕੁ ਸੋਈ ਆਖੀਐ ਜਿ ਸਚਿ ਰਹੈ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥੧॥
હે નાનક! વાસ્તવમાં સેવક તે જ કહેવાય છે જે પરમાત્માના ધ્યાનમાં લીન રહે છે ॥૧॥
ਮਃ ੩ ॥
મહેલ ૩॥
ਦਾਤਿ ਜੋਤਿ ਸਭ ਸੂਰਤਿ ਤੇਰੀ ॥
હે પરમાત્મા! આ પ્રાણ દાન તેમજ સૌંદર્ય બધું તારું જ છે
ਬਹੁਤੁ ਸਿਆਣਪ ਹਉਮੈ ਮੇਰੀ ॥
મારી પાસે માત્ર અભિમાન તેમજ ચતુરાઈ છે
ਬਹੁ ਕਰਮ ਕਮਾਵਹਿ ਲੋਭਿ ਮੋਹਿ ਵਿਆਪੇ ਹਉਮੈ ਕਦੇ ਨ ਚੂਕੈ ਫੇਰੀ ॥
અમે અનેક કર્મ કરીએ છીએ લોભમાં લીન રહીએ છીએ પરંતુ અહમ ક્યારેય દૂર થતું નથી
ਨਾਨਕ ਆਪਿ ਕਰਾਏ ਕਰਤਾ ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਸਾਈ ਗਲ ਚੰਗੇਰੀ ॥੨॥
નાનકનું કહેવું છે કે પ્રભુ જ કરાવે છે જે તેને ઠીક લાગે છે તે જ વાત સારી છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ਮਃ ੫ ॥
પગથિયું મહેલ ૫॥
ਸਚੁ ਖਾਣਾ ਸਚੁ ਪੈਨਣਾ ਸਚੁ ਨਾਮੁ ਅਧਾਰੁ ॥
ખાવું-પહેરવું અર્થાત આખું જીવન આચરણ સત્ય પર જ આધારિત છે અને સાચું નામ જ અમારો એક માત્ર આશરો છે
ਗੁਰਿ ਪੂਰੈ ਮੇਲਾਇਆ ਪ੍ਰਭੁ ਦੇਵਣਹਾਰੁ ॥
સંપૂર્ણ ગુરુ જ દેવાવાળા પ્રભુથી મળાવી દે છે
ਭਾਗੁ ਪੂਰਾ ਤਿਨ ਜਾਗਿਆ ਜਪਿਆ ਨਿਰੰਕਾਰੁ ॥
જેણે નિરંકારનું નામ જપ્યું છે તેના સંપૂર્ણ ભાગ્ય જાગી ગયા છે
ਸਾਧੂ ਸੰਗਤਿ ਲਗਿਆ ਤਰਿਆ ਸੰਸਾਰੁ ॥
સાધુ પુરુષોની સંગતિમાં સંસાર સમુદ્રથી પાર થઈ શકાય છે
ਨਾਨਕ ਸਿਫਤਿ ਸਲਾਹ ਕਰਿ ਪ੍ਰਭ ਕਾ ਜੈਕਾਰੁ ॥੩੫॥
હે નાનક! પ્રભુનું સ્તુતિગાન કરો તેની જ જય-જય કરો ॥૩૫॥
ਸਲੋਕ ਮਃ ੫ ॥
શ્લોક મહેલ ૫॥
ਸਭੇ ਜੀਅ ਸਮਾਲਿ ਅਪਣੀ ਮਿਹਰ ਕਰੁ ॥
પરમાત્મા પોતાની કૃપા કરીને બધા જીવોનું પાલન-પોષણ કરે છે
ਅੰਨੁ ਪਾਣੀ ਮੁਚੁ ਉਪਾਇ ਦੁਖ ਦਾਲਦੁ ਭੰਨਿ ਤਰੁ ॥
તે અતિશય અનાજ-પાણી ઉત્પન્ન કરે અને લોકોની દુઃખ-મુશ્કેલી દૂર કરીને પાર ઉતારે છે
ਅਰਦਾਸਿ ਸੁਣੀ ਦਾਤਾਰਿ ਹੋਈ ਸਿਸਟਿ ਠਰੁ ॥
દાતાએ પ્રાર્થના સાંભળી તો આખી સૃષ્ટિને શાંત કરી દીધી
ਲੇਵਹੁ ਕੰਠਿ ਲਗਾਇ ਅਪਦਾ ਸਭ ਹਰੁ ॥
તે ગરીબોને ગળે લગાવી લે છે અને બધી મુશ્કેલી દૂર કરે છે
ਨਾਨਕ ਨਾਮੁ ਧਿਆਇ ਪ੍ਰਭ ਕਾ ਸਫਲੁ ਘਰੁ ॥੧॥
હે નાનક! પ્રભુ નામનું ધ્યાન કરો તેનું ઘર ફળદાયક છે ॥૧॥
ਮਃ ੫ ॥
મહેલ ૫॥
ਵੁਠੇ ਮੇਘ ਸੁਹਾਵਣੇ ਹੁਕਮੁ ਕੀਤਾ ਕਰਤਾਰਿ ॥
પ્રભુનો હુકમ થયો તો સુંદર વાદળ વરસી પડ્યા
ਰਿਜਕੁ ਉਪਾਇਓਨੁ ਅਗਲਾ ਠਾਂਢਿ ਪਈ ਸੰਸਾਰਿ ॥
અધિક માત્રામાં અનાજ ઉત્પન્ન થયું છે અને આખા સંસારને શાંતિ પ્રાપ્ત થઈ છે
ਤਨੁ ਮਨੁ ਹਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸਿਮਰਤ ਅਗਮ ਅਪਾਰ ॥
પ્રભુના સ્મરણથી તન મન ખીલી ઉઠે છે
ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਪ੍ਰਭ ਆਪਣੀ ਸਚੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ॥
સંસારના રચયિતા સાચા પ્રભુએ પોતાની કૃપા કરી છે
ਕੀਤਾ ਲੋੜਹਿ ਸੋ ਕਰਹਿ ਨਾਨਕ ਸਦ ਬਲਿਹਾਰ ॥੨॥
હે પ્રભુ! જે તું ચાહે છે તે જ કરે છે નાનક તારા પર હંમેશા બલિહાર જાય છે ॥૨॥
ਪਉੜੀ ॥
પગથિયું॥
ਵਡਾ ਆਪਿ ਅਗੰਮੁ ਹੈ ਵਡੀ ਵਡਿਆਈ ॥
તે પ્રભુ પોતે જ મહાન છે તેની કીર્તિ પણ ખુબ મોટી છે
ਗੁਰ ਸਬਦੀ ਵੇਖਿ ਵਿਗਸਿਆ ਅੰਤਰਿ ਸਾਂਤਿ ਆਈ ॥
ગુરુના ઉપદેશથી તેના દર્શન કરીને મન ખીલી ગયું છે અને શાંતિ પ્રાપ્ત થઈ છે
ਸਭੁ ਆਪੇ ਆਪਿ ਵਰਤਦਾ ਆਪੇ ਹੈ ਭਾਈ ॥
હે ભાઈ! બધામાં પોતાની જાતે જ કાર્યશીલ છે અને પોતે જ બધું કરે છે
ਆਪਿ ਨਾਥੁ ਸਭ ਨਥੀਅਨੁ ਸਭ ਹੁਕਮਿ ਚਲਾਈ ॥
તે દુનિયાના માલિક છે તેને બધાને વશમાં કરેલા છે અને બધા પર તેનો જ હુકમ ચાલે છે
ਨਾਨਕ ਹਰਿ ਭਾਵੈ ਸੋ ਕਰੇ ਸਭ ਚਲੈ ਰਜਾਈ ॥੩੬॥੧॥ ਸੁਧੁ ॥
નાનકનું કહેવું છે કે જે પરમાત્મા ઈચ્છે છે તે જ કરે છે બધા લોકો તેની રજામાં ચાલે છે ॥૩૬॥૧॥શુદ્ધ-મૂળ સાથે મેળાપ છે॥
ਰਾਗੁ ਸਾਰੰਗ ਬਾਣੀ ਭਗਤਾਂ ਕੀ ॥ ਕਬੀਰ ਜੀ ॥
રાગ સારંગ વાણી ભગતની॥
ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
એક શાશ્વત પરમાત્મા છે જે સાચા ગુરુની કૃપાથી પ્રાપ્ત થાય છે
ਕਹਾ ਨਰ ਗਰਬਸਿ ਥੋਰੀ ਬਾਤ ॥
હે પુરુષ! નાનકડી વાતનું પણ તું શા માટે આટલું અભિમાન કરે છે?
ਮਨ ਦਸ ਨਾਜੁ ਟਕਾ ਚਾਰਿ ਗਾਂਠੀ ਐਂਡੌ ਟੇਢੌ ਜਾਤੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
દસ મન અનાજ તથા ચાર પૈસા તારી પાસે છે તો પણ શા માટે અભિમાનમાં વાંકો ચાલે છે ॥૧॥વિરામ॥
ਬਹੁਤੁ ਪ੍ਰਤਾਪੁ ਗਾਂਉ ਸਉ ਪਾਏ ਦੁਇ ਲਖ ਟਕਾ ਬਰਾਤ ॥
સો ગામ અથવા બે લાખ ટકાની સંપત્તિ પ્રાપ્ત કરીને લોકોમાં ખુબ પ્રતાપ ફેલાય જાય છે
ਦਿਵਸ ਚਾਰਿ ਕੀ ਕਰਹੁ ਸਾਹਿਬੀ ਜੈਸੇ ਬਨ ਹਰ ਪਾਤ ॥੧॥
જે રીતે જંગલના લીલા પાંદડા છે તેમ જ ચાર દિવસની તારી પ્રભુતા છે ॥૧॥
ਨਾ ਕੋਊ ਲੈ ਆਇਓ ਇਹੁ ਧਨੁ ਨਾ ਕੋਊ ਲੈ ਜਾਤੁ ॥
ન કોઈ ધન-દૌલત લઈને આવ્યું છે અને ન તો કોઈ તેને લઈને જાય છે
ਰਾਵਨ ਹੂੰ ਤੇ ਅਧਿਕ ਛਤ੍ਰਪਤਿ ਖਿਨ ਮਹਿ ਗਏ ਬਿਲਾਤ ॥੨॥
રાવણ જેવા ઘણા જ મોટા-મોટા છત્રપતિ પણ પળમાં સમાપ્ત થઈ ગયા છે ॥૨॥