ਹਾਥ ਪਾਉ ਕਰਿ ਕਾਮੁ ਸਭੁ ਚੀਤੁ ਨਿਰੰਜਨ ਨਾਲਿ ॥੨੧੩॥હું મારા હાથ-પગથી બધું કરું છું અને તેનાથી મારું મન ઈશ્વરના સ્મરણમાં લીન રહે છે ||૨૧૩|| ਮਹਲਾ ੫ ॥મહેલ ૫ || ਕਬੀਰਾ ਹਮਰਾ ਕੋ ਨਹੀ ਹਮ ਕਿਸ ਹੂ ਕੇ ਨਾਹਿ ॥ગુરુ અર્જુન દેવજી કબીરજીને ટાંકીને કહે છે કે હે કબીર! દુનિયામાં અમારું કોઈ નથી અને અમે કોઈના
ਬਿਨੁ ਸੰਗਤਿ ਇਉ ਮਾਂਨਈ ਹੋਇ ਗਈ ਭਠ ਛਾਰ ॥੧੯੫॥આ રીતે જેમ ભઠ્ઠીમાં પડીને કોઈ વસ્તુ બળીને રાખ થઈ જાય છે, તેમ સત્સંગ વિના વ્યક્તિ ખરાબ સંગમાં નાશ પામે છે. || ૧૯૫ || ਕਬੀਰ ਨਿਰਮਲ ਬੂੰਦ ਅਕਾਸ ਕੀ ਲੀਨੀ ਭੂਮਿ ਮਿਲਾਇ ॥હે કબીર! જો આકાશનું શુદ્ધ ટીપું પૃથ્વી સાથે ભળી જાય તો તેને પૃથ્વીથી અલગ કરી
ਓਰਾ ਗਰਿ ਪਾਨੀ ਭਇਆ ਜਾਇ ਮਿਲਿਓ ਢਲਿ ਕੂਲਿ ॥੧੭੭॥જેમ કરા ગરમીથી પીગળીને પાણી સ્વરૂપે વહે છે અને ઢાળ મેળવીને વહી જાય છે ||૧૭૭|| ਕਬੀਰਾ ਧੂਰਿ ਸਕੇਲਿ ਕੈ ਪੁਰੀਆ ਬਾਂਧੀ ਦੇਹ ॥હે કબીર! પાંચ તત્વોરૂપી ધૂળ ભેળવીને ઈશ્વરે દેહરૂપી પડીકું બનાવ્યું છે. ਦਿਵਸ ਚਾਰਿ ਕੋ ਪੇਖਨਾ ਅੰਤਿ ਖੇਹ ਕੀ ਖੇਹ ॥੧੭੮॥આ દેહ ચાર દિવસનો તમાશો છે,
ਤਾਸੁ ਪਟੰਤਰ ਨਾ ਪੁਜੈ ਹਰਿ ਜਨ ਕੀ ਪਨਿਹਾਰਿ ॥੧੫੯॥તે સ્ત્રીની બરાબરી કોઈ કરી શકતું નથી, જે પ્રભુ – ભક્તોની સેવિકા છે || ૧૫૯ || ਕਬੀਰ ਨ੍ਰਿਪ ਨਾਰੀ ਕਿਉ ਨਿੰਦੀਐ ਕਿਉ ਹਰਿ ਚੇਰੀ ਕਉ ਮਾਨੁ ॥કબીરજી જનતાને કહે છે કે શા માટે એક મહાન રાજાની રાણીની નિંદા કરવી જોઈએ અને સંત-મહાત્માની દાસીને શા માટે સન્માન આપવામાં
ਜਿਉ ਜਿਉ ਭਗਤਿ ਕਬੀਰ ਕੀ ਤਿਉ ਤਿਉ ਰਾਮ ਨਿਵਾਸ ॥੧੪੧॥જેમ-જેમ તે ભક્તિ-વંદના કરે છે, તેમ-તેમ તેમના મનમાં ઈશ્વર બિરાજે છે || ૧૪૧ || ਕਬੀਰ ਗਹਗਚਿ ਪਰਿਓ ਕੁਟੰਬ ਕੈ ਕਾਂਠੈ ਰਹਿ ਗਇਓ ਰਾਮੁ ॥કબીરજી કહે છે કે વ્યક્તિ આખી જીંદગી પોતાના પુત્ર, પત્ની વગેરે પરિવારમાં વ્યસ્ત રહે છે અને રામ ભજન તેના ગળામાં અટવાઈ જાય છે.
ਕਬੀਰ ਚੁਗੈ ਚਿਤਾਰੈ ਭੀ ਚੁਗੈ ਚੁਗਿ ਚੁਗਿ ਚਿਤਾਰੇ ॥હે કબીર! કુંજ દાણા ચણતા તેના બાળકોને યાદ કરે છે, વારંવાર તે તેમની યાદમાં લીન રહેછે. ਜੈਸੇ ਬਚਰਹਿ ਕੂੰਜ ਮਨ ਮਾਇਆ ਮਮਤਾ ਰੇ ॥੧੨੩॥જેમ બાળકોની યાદ કુંજના મનમાં રહે છે, તેવી જ રીતે વ્યક્તિના મનમાં માયાનો પ્રેમ રહે છે.|| ૧૨૩ || ਕਬੀਰ ਅੰਬਰ ਘਨਹਰੁ ਛਾਇਆ ਬਰਖਿ ਭਰੇ
ਆਪ ਡੁਬੇ ਚਹੁ ਬੇਦ ਮਹਿ ਚੇਲੇ ਦੀਏ ਬਹਾਇ ॥੧੦੪॥આવા ગુરુઓ પોતે ચાર વેદના અનુષ્ઠાનમાં ડૂબેલા હોય છે, તેઓ પોતાના શિષ્યોને પણ એ વિધિમાં નાખે છે.|| ૧૦૪ || ਕਬੀਰ ਜੇਤੇ ਪਾਪ ਕੀਏ ਰਾਖੇ ਤਲੈ ਦੁਰਾਇ ॥હે કબીર! વ્યક્તિ જે પણ પાપકર્મ કરે છે, તેને તે લોકોથી પોતાના હૃદયમાં છુપાવીને રાખે છે. ਪਰਗਟ ਭਏ ਨਿਦਾਨ ਸਭ ਜਬ
ਕਬੀਰ ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਭਇਓ ਉਡਿ ਉਡਿ ਦਹ ਦਿਸ ਜਾਇ ॥હે કબીર! મન પંખી બની ગયું છે, જે દસ દિશાઓમાં ઉડે છે. ਜੋ ਜੈਸੀ ਸੰਗਤਿ ਮਿਲੈ ਸੋ ਤੈਸੋ ਫਲੁ ਖਾਇ ॥੮੬॥તેને જે પ્રકારનો સંગ મળે છે, તે જ અશુભ ફળ ખાય છે. ||૮૬|| ਕਬੀਰ ਜਾ ਕਉ ਖੋਜਤੇ ਪਾਇਓ ਸੋਈ ਠਉਰੁ ॥કબીરજી કહે છે – તેને તે
ਜਬ ਦੇਖਿਓ ਬੇੜਾ ਜਰਜਰਾ ਤਬ ਉਤਰਿ ਪਰਿਓ ਹਉ ਫਰਕਿ ॥੬੭॥જ્યારે મેં જોયું કે શરીરનો કાફલો જૂનો થઈ ગયો છે, તે તરત જ તેમાંથી ઉતરી ગયો.||૬૭|| ਕਬੀਰ ਪਾਪੀ ਭਗਤਿ ਨ ਭਾਵਈ ਹਰਿ ਪੂਜਾ ਨ ਸੁਹਾਇ ॥કબીરજી કહે છે- પાપીને ભક્તિ ગમતી નથી અને ન તો તેને પરમાત્માની ઉપાસનામાં કોઈ લગાવ હોય છે. ਮਾਖੀ ਚੰਦਨੁ ਪਰਹਰੈ ਜਹ
ਕਬੀਰ ਥੋਰੈ ਜਲਿ ਮਾਛੁਲੀ ਝੀਵਰਿ ਮੇਲਿਓ ਜਾਲੁ ॥કબીર જી ઉપદેશ આપે છે- (જીવ સ્વરૂપ) માછલી થોડા પાણીમાં રહે છે, કાલ જેવા માછીમાર તેને જાળ બિછાવીને પકડે છે. ਇਹ ਟੋਘਨੈ ਨ ਛੂਟਸਹਿ ਫਿਰਿ ਕਰਿ ਸਮੁੰਦੁ ਸਮ੍ਹ੍ਹਾਲਿ ॥੪੯॥દેવી-દેવતાઓની પૂજા કરીને જીવ મૃત્યુથી બચી શકતો નથી, તેથી વ્યક્તિએ સમુદ્રરૂપી પરમાત્માનું સ્મરણ કરવું જોઈએ || ૪૬ || ਕਬੀਰ ਸਮੁੰਦੁ