ਤਬ ਪ੍ਰਭ ਕਾਜੁ ਸਵਾਰਹਿ ਆਇ ॥੧॥
ପ୍ରଭୁ ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ ସଫଳ କରାଇ ଥାଆନ୍ତି||1||
ਐਸਾ ਗਿਆਨੁ ਬਿਚਾਰੁ ਮਨਾ ॥
ହେ ମନ! ଏପରି ଜ୍ଞାନ ବିଚାର କର,
ਹਰਿ ਕੀ ਨ ਸਿਮਰਹੁ ਦੁਖ ਭੰਜਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ଦୁଃଖ ନାଶକ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ସ୍ମରଣ କାହିଁକି କରୁ ନାହଁ?॥1॥ରୁହ॥
ਜਬ ਲਗੁ ਸਿੰਘੁ ਰਹੈ ਬਨ ਮਾਹਿ ॥
ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅହଂ ରୂପୀ ସିଂହ ତନ ରୂପୀ ବନରେ ରହିଥାଏ,
ਤਬ ਲਗੁ ਬਨੁ ਫੂਲੈ ਹੀ ਨਾਹਿ ॥
ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତନ ରୂପୀ ବନ ଫଳେ ନାହିଁ।
ਜਬ ਹੀ ਸਿਆਰੁ ਸਿੰਘ ਕਉ ਖਾਇ ॥
ଯେତେବେଳେ ନମ୍ରତା ରୂପୀ ବିଲୁଆ ଅହଂ ରୂପୀ ସିଂହକୁ ଖାଇଥାଏ, ସେତେବେଳେ
ਫੂਲਿ ਰਹੀ ਸਗਲੀ ਬਨਰਾਇ ॥੨॥
ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବନସ୍ପତି ପ୍ରସନ୍ନ ରହିଥାଏ||2||
ਜੀਤੋ ਬੂਡੈ ਹਾਰੋ ਤਿਰੈ ॥
ସଂସାରକୁ ଜିତିବା ବାଲା ବୁଡି ଯାଇଥାଏ ଏବଂ ହାରିବା ବାଲା ପାର ହୋଇ ଯାଇଥାଏ।
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦੀ ਪਾਰਿ ਉਤਰੈ ॥
ଗୁରୁଙ୍କ କୃପାରୁ ମନୁଷ୍ୟ ପାର ହୋଇଯାଏ।
ਦਾਸੁ ਕਬੀਰੁ ਕਹੈ ਸਮਝਾਇ ॥
କବୀର ଜୀ ବୁଝାଇ କହିଥାନ୍ତି ଯେ
ਕੇਵਲ ਰਾਮ ਰਹਹੁ ਲਿਵ ਲਾਇ ॥੩॥੬॥੧੪॥
କେବଳ ପ୍ରଭୁ ମନନରେ ହିଁ ଲୀନ ରୁହ||3||6||14||
ਸਤਰਿ ਸੈਇ ਸਲਾਰ ਹੈ ਜਾ ਕੇ ॥
ଯେଉଁ ଆଲାହାଙ୍କ ସାତ ହଜାର ଦୂତ ଅଛନ୍ତି,
ਸਵਾ ਲਾਖੁ ਪੈਕਾਬਰ ਤਾ ਕੇ ॥
ଏକ ଲକ୍ଷ ପଚିଶ ହଜାର ଧର୍ମଗୁରୁ ଅଛନ୍ତି,
ਸੇਖ ਜੁ ਕਹੀਅਹਿ ਕੋਟਿ ਅਠਾਸੀ ॥
ଅଠାଅଶି କୋଟି ଶେଖ ଅଛନ୍ତି ଏବଂ
ਛਪਨ ਕੋਟਿ ਜਾ ਕੇ ਖੇਲ ਖਾਸੀ ॥੧॥
ଛପନ କୋଟି ବିଶ୍ଵସ୍ତ ଦାସ ଅଛନ୍ତି||1||
ਮੋ ਗਰੀਬ ਕੀ ਕੋ ਗੁਜਰਾਵੈ ॥
ମୋ’ ଭଳି ଗରିବ ଦୂତକୁ ତାହାଙ୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କିଏ ପହଞ୍ଚାଇବ?
ਮਜਲਸਿ ਦੂਰਿ ਮਹਲੁ ਕੋ ਪਾਵੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
କାରଣ ସେ ବହୁତ ଦୂରରେ ଅଛନ୍ତି, ତାହାଙ୍କ ମହଲକୁ କିଏ ପାଇବ॥1॥ରୁହ॥
ਤੇਤੀਸ ਕਰੋੜੀ ਹੈ ਖੇਲ ਖਾਨਾ ॥
ତେତିଶ କୋଟି ଦେବୀ-ଦେବତା ମଧ୍ୟ ଅଛନ୍ତି,
ਚਉਰਾਸੀ ਲਖ ਫਿਰੈ ਦਿਵਾਨਾਂ ॥
ଚଉରାଅଶି ଲକ୍ଷ ଯୋନି ବାଲା ଜୀବ ତାହାଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟାକୁଳ ହୋଇ ବନରେ ପଥଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇଥାନ୍ତି।
ਬਾਬਾ ਆਦਮ ਕਉ ਕਿਛੁ ਨਦਰਿ ਦਿਖਾਈ ॥
ଯେତେବେଳେ ବାବା ଆଦାମ ହୁକୁମ ଉଲ୍ଲଂଘନ କରିଛି, ପ୍ରଭୁ ତାହାଙ୍କ ଉପରେ କିଛି ନଜର ଦେଖାଇଛନ୍ତି ଏବଂ
ਉਨਿ ਭੀ ਭਿਸਤਿ ਘਨੇਰੀ ਪਾਈ ॥੨॥
ତାହାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ସ୍ଵର୍ଗ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛି (ଭାବ ସ୍ଵର୍ଗରୁ ପୃଥିବୀ ଲୋକକୁ ଆସି ଯାଇଛି) ||2||
ਦਿਲ ਖਲਹਲੁ ਜਾ ਕੈ ਜਰਦ ਰੂ ਬਾਨੀ ॥
ଯାହାର ହୃଦୟରେ ଦୈତ୍ୟର ଖଳ ବୁଦ୍ଧି ଥାଏ, ତାହାର ଚେହେରା ଫିକା ରହିଥାଏ।
ਛੋਡਿ ਕਤੇਬ ਕਰੈ ਸੈਤਾਨੀ ॥
ସେ କୋରାନର ଉପଦେଶ ଛାଡି, ସଇତାନ ଭଳି ହୋଇଥାଏ।
ਦੁਨੀਆ ਦੋਸੁ ਰੋਸੁ ਹੈ ਲੋਈ ॥
ସେ ଦୁନିଆକୁ ଦୋଷ ଦେଇ ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ କ୍ରୋଡ କରିଥାଏ,
ਅਪਨਾ ਕੀਆ ਪਾਵੈ ਸੋਈ ॥੩॥
ପରନ୍ତୁ, ନିଜେ କରିଥିବା କର୍ମର ହିଁ ଫଳ ପାଇଥାଏ||3||
ਤੁਮ ਦਾਤੇ ਹਮ ਸਦਾ ਭਿਖਾਰੀ ॥
ହେ ପ୍ରଭୁ! ତୁମେ ଦାତା ଅଟ ଆଉ ଆମେ ସଦା ତୋର ଭିକାରି ଅଟୁ।
ਦੇਉ ਜਬਾਬੁ ਹੋਇ ਬਜਗਾਰੀ ॥
ଯଦି ଦାନ ନେଇ ମଧ୍ୟ ଜବାବ ଦେଉ, ତୁ ଅପରାଧୀ ଅଟୁ।
ਦਾਸੁ ਕਬੀਰੁ ਤੇਰੀ ਪਨਹ ਸਮਾਨਾਂ ॥
ଦାସ କବୀର ବିନତି କରନ୍ତି ଯେ ହେ ପ୍ରଭୁ! ତୋର ଆଶ୍ରୟ ମହାନ ଅଟେ,
ਭਿਸਤੁ ਨਜੀਕਿ ਰਾਖੁ ਰਹਮਾਨਾ ॥੪॥੭॥੧੫॥
ଏଣୁ, ଏହା ପାଖରେ ହିଁ ମୋତେ ରଖ||4||7||15||
ਸਭੁ ਕੋਈ ਚਲਨ ਕਹਤ ਹੈ ਊਹਾਂ ॥
ସମସ୍ତେ ସେଠାକୁ ଯିବା ପାଇଁ ଚାହିଁ ଥାଆନ୍ତି,
ਨਾ ਜਾਨਉ ਬੈਕੁੰਠੁ ਹੈ ਕਹਾਂ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
କିନ୍ତୁ, ମୁଁ ଜାଣେ ନାହିଁ ବୈକୁଣ୍ଠ କେଉଁଠି ଅଛି॥1॥ରୁହ॥
ਆਪ ਆਪ ਕਾ ਮਰਮੁ ਨ ਜਾਨਾਂ ॥
ନିଜକୁ ନିଜେ କେହି ମଧ୍ୟ ଯଥାର୍ଥ ଭାବରେ ଜାଣେ ନାହିଁ ଏବଂ
ਬਾਤਨ ਹੀ ਬੈਕੁੰਠੁ ਬਖਾਨਾਂ ॥੧॥
କଥା କଥାରେ ବୈକୁଣ୍ଠର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥାନ୍ତି||1||
ਜਬ ਲਗੁ ਮਨ ਬੈਕੁੰਠ ਕੀ ਆਸ ॥
ଯେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନରେ ବୈକୁଣ୍ଠର ଆକାଂକ୍ଷା ଅଛି,
ਤਬ ਲਗੁ ਨਾਹੀ ਚਰਨ ਨਿਵਾਸ ॥੨॥
ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ଚରଣରେ ନିବାସ ପାଏ ନାହିଁ||2||
ਖਾਈ ਕੋਟੁ ਨ ਪਰਲ ਪਗਾਰਾ ॥
ସେଠାରେ ନା କୌଣସି ଖାଲ ଥାଏ, ନା ଭଲ ଭାବରେ ଲିପା ହୋଇଥିବା ଦୁର୍ଗ ଥାଏ,
ਨਾ ਜਾਨਉ ਬੈਕੁੰਠ ਦੁਆਰਾ ॥੩॥
ମୁଁ ବୈକୁଣ୍ଠର ଦ୍ଵାରା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜାଣି ନାହିଁ||3||
ਕਹਿ ਕਮੀਰ ਅਬ ਕਹੀਐ ਕਾਹਿ ॥
କବୀର ଜୀ କହନ୍ତି ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହାଠାରୁ ଅଧିକ ଭଲ କଣ କୁହାଯାଇ ପାରିବ।
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਬੈਕੁੰਠੈ ਆਹਿ ॥੪॥੮॥੧੬॥
ସାଧୁ-ସଂଗତି ହିଁ ବୈକୁଣ୍ଠ ଅଟେ||4||8||16||
ਕਿਉ ਲੀਜੈ ਗਢੁ ਬੰਕਾ ਭਾਈ ॥
ହେ ଭାଇ! ଶରୀର ବୃପି ମଜବୁତ ଦୁର୍ଗକୁ କିପରି ଜିତି ହେବ,
ਦੋਵਰ ਕੋਟ ਅਰੁ ਤੇਵਰ ਖਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
କାରଣ ଏଥିରେ ମଜବୁତ ପ୍ରାଚୀର ଆଉ ତିନି ଗୁଣ ରୂପୀ ଖାଲ ଅଛି॥1॥ରୁହ॥
ਪਾਂਚ ਪਚੀਸ ਮੋਹ ਮਦ ਮਤਸਰ ਆਡੀ ਪਰਬਲ ਮਾਇਆ ॥
ପାଞ୍ଚ ତତ୍ତ୍ଵ, ପଚିଶ ପ୍ରକୃତିମାୟାର ସାହାରାରେ ପ୍ରବଳ ମୋହ, ଅହଂ ଓ ଈର୍ଷା ରୂପରେ ବ୍ୟାପ୍ତ ଅଛନ୍ତି।
ਜਨ ਗਰੀਬ ਕੋ ਜੋਰੁ ਨ ਪਹੁਚੈ ਕਹਾ ਕਰਉ ਰਘੁਰਾਇਆ ॥੧॥
ହେ ପ୍ରଭୁ! ଦାସ ଗରିବର ବଶରେ କିଛି ନାହିଁ, ମୁଁ କଣ କରିବି?||1||
ਕਾਮੁ ਕਿਵਾਰੀ ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਦਰਵਾਨੀ ਪਾਪੁ ਪੁੰਨੁ ਦਰਵਾਜਾ ॥
ଏହା ଉପର କାମବାସନାର ଝରକା ଲାଗିଅଛି, ଦୁଃଖ-ସୁଖ ଜଗୁଆଳି ଅଛନ୍ତି ଏବଂ ପାପ-ପୁଣ୍ୟର କବାଟ ଲାଗିଛି।
ਕ੍ਰੋਧੁ ਪ੍ਰਧਾਨੁ ਮਹਾ ਬਡ ਦੁੰਦਰ ਤਹ ਮਨੁ ਮਾਵਾਸੀ ਰਾਜਾ ॥੨॥
କ୍ରୋଧ ପ୍ରଧାନ ବନିଛି, କ୍ରାନ୍ତିକାରୀ ମନ ରାଜା ବନି ବସିଛି||2||
ਸ੍ਵਾਦ ਸਨਾਹ ਟੋਪੁ ਮਮਤਾ ਕੋ ਕੁਬੁਧਿ ਕਮਾਨ ਚਢਾਈ ॥
ସେ ସ୍ଵାଦର କବଚ, ମମତାର ତୋପ ଏବଂ କୁବୁଦ୍ଧିର କମାଣ ନେଇଛି,
ਤਿਸਨਾ ਤੀਰ ਰਹੇ ਘਟ ਭੀਤਰਿ ਇਉ ਗਢੁ ਲੀਓ ਨ ਜਾਈ ॥੩॥
ତୃଷ୍ଣାର ତୀର ହୃଦୟ ଭିତରେ ଧାରଣ କରିଛି, ଏହିପରି ଦୁର୍ଗକୁ ଜିତିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ||3||
ਪ੍ਰੇਮ ਪਲੀਤਾ ਸੁਰਤਿ ਹਵਾਈ ਗੋਲਾ ਗਿਆਨੁ ਚਲਾਇਆ ॥
ଯଦି ପ୍ରେମର ତୋପ, କମାଣ ସୁରତିର ହାୱା ଏବଂ ଜ୍ଞାନର ଗୁଳି ନେଇ ଯାଇଥାଏ ଏବଂ
ਬ੍ਰਹਮ ਅਗਨਿ ਸਹਜੇ ਪਰਜਾਲੀ ਏਕਹਿ ਚੋਟ ਸਿਝਾਇਆ ॥੪॥
ବ୍ରାହ୍ମାଗ୍ନିକୁ ସ୍ଵାଭାବିକ ଭାବରେ ପ୍ରଜ୍ଜ୍ଵଳିତ କରିଥାଏ, ତାହାହେଲେ ଏକ ହିଁ ଧମକାରେ ଏହି ଦୁର୍ଗ ଜିତି ହେବ||4||
ਸਤੁ ਸੰਤੋਖੁ ਲੈ ਲਰਨੇ ਲਾਗਾ ਤੋਰੇ ਦੁਇ ਦਰਵਾਜਾ ॥
ଯଦି ସତ୍ୟ ଓ ସନ୍ତୋଷକୁ ସାଥିରେ ନେଇ ଯୁଦ୍ଧ କରାଯାଏ, ଦୁଇଟି କବାଟ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇ ପାରେ।
ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਅਰੁ ਗੁਰ ਕੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਤੇ ਪਕਰਿਓ ਗਢ ਕੋ ਰਾਜਾ ॥੫॥
ଏହି ଦୁର୍ଗର ରାଜା ମନକୁ ସାଧୁ-ସଂଗତି ଏବଂ ଗୁରୁଙ୍କ କୃପାରୁ ଧରାଯାଇ ପାରିବ||5||