ਜੇਹੀ ਸੁਰਤਿ ਤੇਹਾ ਤਿਨ ਰਾਹੁ ॥
ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବ ନିଜ ଜ୍ଞାନ ଅନୁସାରେ ଏହି ସଂସାରରେ କର୍ମ-ମାର୍ଗ ଅନୁସରଣ କରୁଛନ୍ତି।
ਲੇਖਾ ਇਕੋ ਆਵਹੁ ਜਾਹੁ ॥੧॥
ସବୁ ଜୀବଙ୍କ କର୍ମର ନିର୍ଣ୍ଣାୟର ନିୟମ ଏକ ହିଁ ଅଟେ, ଯାହା ଅନୁସାରେ ସେ ଜନ୍ମ-ମୃତ୍ୟୁ ଚକ୍ରରେ ରହିଥାଏ।॥1॥
ਕਾਹੇ ਜੀਅ ਕਰਹਿ ਚਤੁਰਾਈ ॥
ହେ ଜୀବ! ତୁମେ ଚତୁରତା କାହିଁକି କରୁଛ?
ਲੇਵੈ ਦੇਵੈ ਢਿਲ ਨ ਪਾਈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ସେହି ଦାତା ପ୍ରଭୁ ନେବା ଓ ଦେବା ପାଇଁ କେବେ ମଧ୍ୟ ବିଳମ୍ବ କରନ୍ତି ନାହିଁ॥1॥ରୁହ॥
ਤੇਰੇ ਜੀਅ ਜੀਆ ਕਾ ਤੋਹਿ ॥
ହେ ପରମେଶ୍ଵର!ସବୁ ଜୀବ ତୁମ ଦ୍ଵାରା ଜାତ ଏବଂ ତୁମେ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ଵାମୀ ଅଟ।
ਕਿਤ ਕਉ ਸਾਹਿਬ ਆਵਹਿ ਰੋਹਿ ॥
ହେ ପ୍ରଭୁ! ପୁଣି ତୁମେ (ଏହି ଜୀବର ଭୁଲ ପାଇଁ) କ୍ରୋଧ କାହିଁକି କରୁଛ?
ਜੇ ਤੂ ਸਾਹਿਬ ਆਵਹਿ ਰੋਹਿ ॥
ଯଦି ତୁମେ ଏମାନଙ୍କ ଉପରେ କ୍ରୋଧ ବି କର,
ਤੂ ਓਨਾ ਕਾ ਤੇਰੇ ਓਹਿ ॥੨॥
ତାହାହେଲେ ତୁମେ ଏହି ଜୀବଙ୍କର ଏବଂ ଏହି ଜୀବ ତୁମର॥2॥
ਅਸੀ ਬੋਲਵਿਗਾੜ ਵਿਗਾੜਹ ਬੋਲ ॥
ମୁଁ ଅପଶବ୍ଦ ବୋଳିବାବାଲା ତଥା ନିରର୍ଥକ କଥା କହେ।
ਤੂ ਨਦਰੀ ਅੰਦਰਿ ਤੋਲਹਿ ਤੋਲ ॥
ଆମର ନିରର୍ଥକ କଥାକୁ ତୁମେ ନିଜର କୃପା ଦୃଷ୍ଟିରେ ତୁଳନା କର।
ਜਹ ਕਰਣੀ ਤਹ ਪੂਰੀ ਮਤਿ ॥
ଯେଉଁଠି ସତ୍କର୍ମ ଅଛି, ସେଠାରେ ବୁଦ୍ଧି ମଧ୍ୟ ପରିପକ୍ଵ ହୋଇଥାଏ।
ਕਰਣੀ ਬਾਝਹੁ ਘਟੇ ਘਟਿ ॥੩॥
ସଦକର୍ମ ବିନା ଜୀବନରେ ହାନି ହିଁ ହାନି ଅଟେ॥3॥
ਪ੍ਰਣਵਤਿ ਨਾਨਕ ਗਿਆਨੀ ਕੈਸਾ ਹੋਇ ॥
ନାନକ ଦେବ ଜୀ ବିନୟପୂର୍ବକ କହନ୍ତି ଯେ ବିବେକବାନ ଜୀବ କିପରି ହେବା ଉଚିତ?
ਆਪੁ ਪਛਾਣੈ ਬੂਝੈ ਸੋਇ ॥
ପ୍ରତିଉତ୍ତରରେ କହନ୍ତି, ସ୍ଵୟଂକୁ ଯିଏ ଚିହ୍ନେ ଆଉ ସେହି ପରମାତ୍ମାଙ୍କୁ ବୁଝିନିଏ,
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਕਰੇ ਬੀਚਾਰੁ ॥
ସେହି ଗୁରୁ ରୂପ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ କୃପାରୁ ତାଙ୍କରି ଗୁଣର ଚିନ୍ତନ କରୁଅଛି।
ਸੋ ਗਿਆਨੀ ਦਰਗਹ ਪਰਵਾਣੁ ॥੪॥੩੦॥
ଏପରି ବିବେକବାନ, ପରମ ଜ୍ଞାନୀ ହିଁ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ଦରବାରରେ ଅଥବା ପରଲୋକରେ ସ୍ଵୀକୃତ ହୋଇଥାଏ॥4॥30॥
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੪ ॥
ସିରିରାଗ ମହଲା 1 ଘରୁ 4 ॥
ਤੂ ਦਰੀਆਉ ਦਾਨਾ ਬੀਨਾ ਮੈ ਮਛੁਲੀ ਕੈਸੇ ਅੰਤੁ ਲਹਾ ॥
ହେ ପ୍ରଭୁ! ତୁମେ ଦରିଆ ସମାନ ବିଶାଳ, ସର୍ବଜ୍ଞାନୀ, ସର୍ବଦ୍ରଷ୍ଟା ଆଉ ମୁଁ ଏକ ଛୋଟ ମାଛ ଭଳି ଅଟେ, ମୁଁ ତୁମର ସୀମାକୁ କିପରି ଜାଣିବି(କାରଣ ତୁମେ ଅସୀମ)?
ਜਹ ਜਹ ਦੇਖਾ ਤਹ ਤਹ ਤੂ ਹੈ ਤੁਝ ਤੇ ਨਿਕਸੀ ਫੂਟਿ ਮਰਾ ॥੧॥
ମୋର ଦୃଷ୍ଟି ଯେଉଁ ଆଡକୁ ଯାଏ, ସବୁଠାରେ ତୁମେ ବ୍ୟାପକ, ଏଣୁ ତୁମ ଠାରୁ ଅଲଗା ହୋଇ ମୁଁ ଛଟପଟ ହୋଇ ମରିଯିବି, ଅର୍ଥାତ ତୁମ ନାମ ସ୍ମରଣରୁ ଅଲଗା ହୋଇ ଦୁଃଖୀ ହୋଇ ମରିଯିବି॥1॥
ਨ ਜਾਣਾ ਮੇਉ ਨ ਜਾਣਾ ਜਾਲੀ ॥
ମୁଁ ଯମ ରୂପୀ କେଉଟକୁ ଜାଣେ ନାହିଁ ତଥା ତାହାର ଜାଲକୁ ଜାଣେ ନାହିଁ।
ਜਾ ਦੁਖੁ ਲਾਗੈ ਤਾ ਤੁਝੈ ਸਮਾਲੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ଜୀବନରେ ଯେବେ କିଛି କଷ୍ଟ ଆସେ ତାହାହେଲେ ମୁଁ ତୁମକୁ ହିଁ ସ୍ମରଣ କରେ॥1॥ରୁହ॥
ਤੂ ਭਰਪੂਰਿ ਜਾਨਿਆ ਮੈ ਦੂਰਿ ॥
ହେ ପରମାତ୍ମା! ତୁମେ ସର୍ବବ୍ୟାପକ ଅଟ, କିନ୍ତୁ ମୁଁ ମୋର ତୁଚ୍ଛ ବୁଦ୍ଧି କାରଣରୁ ତୁମକୁ ଦୂର ଭାବିଛି।
ਜੋ ਕਛੁ ਕਰੀ ਸੁ ਤੇਰੈ ਹਦੂਰਿ ॥
ମୁଁ ଯାହା କରୁଛି ତୁମ ଦୃଷ୍ଟିରେ ହିଁ କରୁଛି କାରଣ ତୁମେ ସର୍ବବ୍ୟାପକ ଅଟ।
ਤੂ ਦੇਖਹਿ ਹਉ ਮੁਕਰਿ ਪਾਉ ॥
ମୋର ସବୁ କର୍ମକୁ ତୁମେ ଦେଖିଥାଅ , ତଥାପି ମୁଁ ଏହାକୁ ଅସ୍ଵୀକାର କରୁଛି।
ਤੇਰੈ ਕੰਮਿ ਨ ਤੇਰੈ ਨਾਇ ॥੨॥
ତୁମ ଦ୍ଵାରା ସ୍ଵୀକୃତ କାମ ମୁଁ କରେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ତୁମର ନାମ ସ୍ମରଣ କରେନାହିଁ॥2॥
ਜੇਤਾ ਦੇਹਿ ਤੇਤਾ ਹਉ ਖਾਉ ॥
ହେ ପରମାତ୍ମା! ତୁମେ ଯାହା ଦେଉଛ, ମୁଁ ତାହା ହିଁ ଖାଉଛି।
ਬਿਆ ਦਰੁ ਨਾਹੀ ਕੈ ਦਰਿ ਜਾਉ ॥
ତୁମ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ କିଛି ଦ୍ଵାର ନାହିଁ, ତାହାହେଲେ ମୁଁ କେଉଁ ଦ୍ଵାରକୁ ଯିବି।
ਨਾਨਕੁ ਏਕ ਕਹੈ ਅਰਦਾਸਿ ॥
ମୁଁ ନାନକ ତୁମ ପାଖରେ ଏକ ପ୍ରାର୍ଥନା କରେ ଯେ
ਜੀਉ ਪਿੰਡੁ ਸਭੁ ਤੇਰੈ ਪਾਸਿ ॥੩॥
ମୋର ପ୍ରାଣ ଏବଂ ତନ, ମନ ଯଦି ସବୁ କିଛି ତୁମର ଅଧୀନ ରହିଛି॥3॥
ਆਪੇ ਨੇੜੈ ਦੂਰਿ ਆਪੇ ਹੀ ਆਪੇ ਮੰਝਿ ਮਿਆਨੋੁ ॥
ତୁମେ ସ୍ଵୟଂ ନିକଟରେ ଅଛ, ଦୂରରେ ମଧ୍ୟ ତୁମେ ଅଛ, ତଥା ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ବି ତୁମେ ହିଁ ଅଛ।
ਆਪੇ ਵੇਖੈ ਸੁਣੇ ਆਪੇ ਹੀ ਕੁਦਰਤਿ ਕਰੇ ਜਹਾਨੋੁ ॥
ତୁମେ ସ୍ଵୟଂ ଆମର କର୍ମକୁ ଦେଖୁଅଛ, ତୁମେ ହିଁ ଶୁଣୁଛ, ତୁମେ ହିଁ ସୃଷ୍ଟିକୁ ରଚନା କରିଛ।
ਜੋ ਤਿਸੁ ਭਾਵੈ ਨਾਨਕਾ ਹੁਕਮੁ ਸੋਈ ਪਰਵਾਨੋੁ ॥੪॥੩੧॥
ନାନକ ଦେବଜୀ କହନ୍ତି ଯେ ଆପଣଙ୍କୁ ଆଦେଶ କରିବାକୁ ଯାହା ଭଲ ଲାଗେ ଆମକୁ ତାହା ମାନ୍ୟ ଅଟେ॥4॥31॥
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੪ ॥
ସିରିରାଗ ମହଲା 1 ଘରୁ 4 ॥
ਕੀਤਾ ਕਹਾ ਕਰੇ ਮਨਿ ਮਾਨੁ ॥
ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ରଚିତ ଜୀବ ନିଜ ମନରେ କିପରି ଅଭିମାନ କରିପାରିବ?
ਦੇਵਣਹਾਰੇ ਕੈ ਹਥਿ ਦਾਨੁ ॥
ଯେତେବେଳ ସବୁ ପଦାର୍ଥ ସେହି ଦାତାଙ୍କ ହାତରେ ଅଛି।
ਭਾਵੈ ਦੇਇ ਨ ਦੇਈ ਸੋਇ ॥
ଜୀବଙ୍କୁ ଦେବା ନେବା ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଇଚ୍ଛା ଅଟେ।
ਕੀਤੇ ਕੈ ਕਹਿਐ ਕਿਆ ਹੋਇ ॥੧॥
ଜୀବ କହିଲେ କଣ ହେବ?
ਆਪੇ ਸਚੁ ਭਾਵੈ ਤਿਸੁ ਸਚੁ ॥
ସେ ସ୍ଵୟଂ ସତ୍ୟ ସ୍ୱରୂପ ଅଟେ, ତାଙ୍କୁ ସତ୍ୟ ହିଁ ସ୍ଵୀକୃତ ଅଟେ।
ਅੰਧਾ ਕਚਾ ਕਚੁ ਨਿਕਚੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ଅଜ୍ଞାନ ଜୀବ ପୂରାପୂରି କଚ୍ଚା ଅଟେ।॥1॥ରୁହ॥
ਜਾ ਕੇ ਰੁਖ ਬਿਰਖ ਆਰਾਉ ॥
ଯେଉଁ କର୍ତ୍ତା-ପୁରୁଷଙ୍କ ଏହି ମାନବ ରୂପୀ ବୃକ୍ଷ, ସେ ଏହାକୁ ସମ୍ଭାଳୁଛନ୍ତି।
ਜੇਹੀ ਧਾਤੁ ਤੇਹਾ ਤਿਨ ਨਾਉ ॥
ତାଙ୍କର ମୂଳ ପ୍ରଜାତି ଯାହା ତାର ନାମ ସେପରି ଦିଆଯାଏ। ଅର୍ଥାତ ଜୀବର କର୍ମ ଅନୁସାରେ ହିଁ ସଂସାରରେ ତାହାର ନାମ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋଇଥାଏ।
ਫੁਲੁ ਭਾਉ ਫਲੁ ਲਿਖਿਆ ਪਾਇ ॥
ତାହାର ଭାବନା ଅନୁସାରେ ହିଁ ଫୁଲ ଆସେ ତଥା ଲେଖା ହୋଇଥିବା କର୍ମ ଅନୁସାରେ ଫଳ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ।
ਆਪਿ ਬੀਜਿ ਆਪੇ ਹੀ ਖਾਇ ॥੨॥
ଜୀବ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଲଗାଏ ଆଉ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଖାଏ। ଅର୍ଥାତ ଜୀବ ଯେମିତି କର୍ମ କରେ ସେମିତି ଫଳ ଭୋଗେ॥2॥
ਕਚੀ ਕੰਧ ਕਚਾ ਵਿਚਿ ਰਾਜੁ ॥
ଜୀବର ତନ ରୂପୀ ପ୍ରାଚୀର ଦୁର୍ବଳ ଅଟେ ଆଉ ଏହା ଭିତରେ ବସିଥିବା ମନ ରୂପୀ ରାଜମିସ୍ତ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ଅନଭିଜ୍ଞ ଅଟେ।
ਮਤਿ ਅਲੂਣੀ ਫਿਕਾ ਸਾਦੁ ॥
ତାହାର ବୁଦ୍ଧି ମଧ୍ୟ ନାମ ରୂପୀ ଲବଣ ରହିତ ଅଟେ, ଏଥିପାଇଁ ଏହି ଆତ୍ମିକ ପଦାର୍ଥର ସ୍ଵାଦ ମଧ୍ୟ ରସହିନ ଲାଗିଥାଏ।
ਨਾਨਕ ਆਣੇ ਆਵੈ ਰਾਸਿ ॥
ନାନକ ଦେବଜୀ କହନ୍ତି ଯେ ଯେତେବେଳେ ପରମେଶ୍ଵର ମାନବ ଜୀବନ ସମ୍ଭାଳନ୍ତି ସେତେବେଳେ ତାହାର ଜୀବନ ସଫଳ ହୋଇଥାଏ।
ਵਿਣੁ ਨਾਵੈ ਨਾਹੀ ਸਾਬਾਸਿ ॥੩॥੩੨॥
ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମ ସ୍ମରଣ ବିନା ତାହାଙ୍କ ଦରବାରରେ ସମ୍ମାନ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ନାହିଁ॥3॥32॥
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ਘਰੁ ੫ ॥
ସିରିରାଗ ମହଲା 1 ଘରୁ 5 ॥
ਅਛਲ ਛਲਾਈ ਨਹ ਛਲੈ ਨਹ ਘਾਉ ਕਟਾਰਾ ਕਰਿ ਸਕੈ ॥
ଅନନୁମାନ୍ୟ ମାୟା ମଧ୍ୟ ମାନବକୁ ଅନୁମାନ କରିବାରେ ନିଜେ ସଫଳ ହୋଇପାରେ ନାହିଁ, ନା କୌଣସି ଛୁରି ଜଖମ କରିପାରେ।
ਜਿਉ ਸਾਹਿਬੁ ਰਾਖੈ ਤਿਉ ਰਹੈ ਇਸੁ ਲੋਭੀ ਕਾ ਜੀਉ ਟਲ ਪਲੈ ॥੧॥
କାରଣ ପ୍ରଭୁ ସର୍ବଦା ତାହାର ରକ୍ଷକ ଅଟନ୍ତି, କିନ୍ତୁମାନବ ଲୋଭୀ ହେବା ଯୋଗୁଁ ମାୟା ପଛରେ ପଥଭ୍ରଷ୍ଟ ହେଉଛି॥1॥
ਬਿਨੁ ਤੇਲ ਦੀਵਾ ਕਿਉ ਜਲੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ନାମ ସ୍ମରଣ ରୂପ ତେଲ ବିନା ଏହି ଜ୍ଞାନ ରୂପ ଦୀପ କେମିତି ଆତ୍ମିକ ପ୍ରକାଶ କରିବ?॥1॥ରୁହ॥
ਪੋਥੀ ਪੁਰਾਣ ਕਮਾਈਐ ॥
ଗୁରୁଜୀ ପ୍ରତ୍ୟୁତ୍ତରରେ କହନ୍ତି ଯେ ଜ୍ଞାନ ରୂପ ଦୀପ ଜଳାଇବା ପାଇଁ ଧର୍ମ ଗ୍ରନ୍ଥର ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ଚାଲି ଜୀବନଙ୍କୁ ସମ୍ଭାଳିବା ହେଉଛି ତେଲ।
ਭਉ ਵਟੀ ਇਤੁ ਤਨਿ ਪਾਈਐ ॥
ଏହି ଶରୀର ରୂପ ଦୀପରେ ଭୟର ବତୀ ଦିଆଯାଏ।
ਸਚੁ ਬੂਝਣੁ ਆਣਿ ਜਲਾਈਐ ॥੨॥
ସତ୍ୟ ଜ୍ଞାନ ରୂପ ଅଗ୍ନି ଦ୍ଵାରା ଏହି ଦୀପ ଜଳାଯାଏ॥2॥
ਇਹੁ ਤੇਲੁ ਦੀਵਾ ਇਉ ਜਲੈ ॥
ଏହି ପ୍ରକାର ସମଗ୍ରୀରେ ହିଁ ଜ୍ଞାନ ରୂପ ଦୀପ ଜଳାଯାଏ।
ਕਰਿ ਚਾਨਣੁ ਸਾਹਿਬ ਤਉ ਮਿਲੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ଜ୍ଞାନ ରୂପ ଦୀପ ପ୍ରକାଶ କଲେ ନିରଙ୍କାରଙ୍କ ସହିତ ମିଳନ ହୋଇଯାଏ॥1॥ରୁହ॥
ਇਤੁ ਤਨਿ ਲਾਗੈ ਬਾਣੀਆ ॥
ମାନବ ଶରୀର ଧାରଣ କରି ଜୀବକୁ ଗୁରୁ ଉପଦେଶ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ।
ਸੁਖੁ ਹੋਵੈ ਸੇਵ ਕਮਾਣੀਆ ॥
ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଉପାସନା କରିବା ଦ୍ଵାରା ହିଁ ସୁଖ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଥାଏ।