ਸੀਤਾ ਲਖਮਣੁ ਵਿਛੁੜਿ ਗਇਆ ॥
ତାପରେ ବନରେ ସୀତା ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଠାରୁ ବିଚ୍ଛେଦ ହୋଇ ଯାଇଥିଲେ।
ਰੋਵੈ ਦਹਸਿਰੁ ਲੰਕ ਗਵਾਇ ॥
ନିଜର ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣର ଲଙ୍କା ହରାଇ ରବଣ ବହୁତ ଦୁଃଖୀ ହୋଇଥିଲା।
ਜਿਨਿ ਸੀਤਾ ਆਦੀ ਡਉਰੂ ਵਾਇ ॥
ଯିଏ ଛଳରେ ସାଧୁଙ୍କ ବେଶ ଧାରଣ କରି ସୀତାଙ୍କୁ ହରଣ କରି ନେଇଥିଲେ।
ਰੋਵਹਿ ਪਾਂਡਵ ਭਏ ਮਜੂਰ ॥
ଏକ ବର୍ଷର ଅଜ୍ଞାତ ବାସ ପରେ ଯେତେବେଳେ ପାଞ୍ଚ ପାଣ୍ଡବ ରାଜା ବିରାଟଙ୍କ ନଉକର ବନି ରହିଲେ, ସେମାନେ ବହୁତ ପଶ୍ଚାତାପ କରିଲେ,
ਜਿਨ ਕੈ ਸੁਆਮੀ ਰਹਤ ਹਦੂਰਿ ॥
ଯାହାଙ୍କ ସଖା କୃଷ୍ଣ ତାହାଙ୍କ ସାଥିରେ ରହିଥିଲେ।
ਰੋਵੈ ਜਨਮੇਜਾ ਖੁਇ ਗਇਆ ॥
ରାଜା ଜନ୍ମେଜୟ ପ୍ରାୟଶ୍ଚିତର ସୁଯୋଗ ହରାଇ ବହୁତ ପଶ୍ଚାତାପ କରିଲେ ଆଉ
ਏਕੀ ਕਾਰਣਿ ਪਾਪੀ ਭਇਆ ॥
ସେ ଏକ ହିଁ ଭୁଲ କାରଣରୁ ପାପୀ ବନି ଯାଇଥିଲା।
ਰੋਵਹਿ ਸੇਖ ਮਸਾਇਕ ਪੀਰ ॥
ଶେଖ, ପୀର ମଧ୍ୟ ଚିନ୍ତାରେ ରୋଦନ କରିଛନ୍ତି ଯେ
ਅੰਤਿ ਕਾਲਿ ਮਤੁ ਲਾਗੈ ਭੀੜ ॥
ଯେପରି ଅନ୍ତରେ କୌଣସି ବିପତ୍ତି ନ ପଡୁ।
ਰੋਵਹਿ ਰਾਜੇ ਕੰਨ ਪੜਾਇ ॥
ରାଜା ଭରଥରୀ ଏବଂ ରାଜା ଗୋପୀ ଚାନ୍ଦ ସରିଖେ କାନ ଛିଦ୍ର କରି ରୋଦନ କରିଛନ୍ତି ଆଉ
ਘਰਿ ਘਰਿ ਮਾਗਹਿ ਭੀਖਿਆ ਜਾਇ ॥
ସେମାନେ ଘର ଘର ଯାଇ ଭିକ୍ଷା ମାଗିଥାନ୍ତି।
ਰੋਵਹਿ ਕਿਰਪਨ ਸੰਚਹਿ ਧਨੁ ਜਾਇ ॥
କୃପଣ ମନୁଷ୍ୟ ନିଜେ ସଞ୍ଚୟ କରିଥିବା ଧନ ହରାଇ ବହୁତ ରୋଦନ କରିଥାଏ ଆଉ
ਪੰਡਿਤ ਰੋਵਹਿ ਗਿਆਨੁ ਗਵਾਇ ॥
ପଣ୍ଡିତ ନିଜର ଜ୍ଞାନ ହରାଇ ପଶ୍ଚାତାପ କରିଥାଏ।
ਬਾਲੀ ਰੋਵੈ ਨਾਹਿ ਭਤਾਰੁ ॥
ନିଜର ଜୀବନ ସାଥୀ ବିନା କୁଆଁରୀ କନ୍ୟା ମଧ୍ୟ ରୋଦନ କରିଥାଏ।
ਨਾਨਕ ਦੁਖੀਆ ਸਭੁ ਸੰਸਾਰੁ ॥
ହେ ନାନକ! ସାରା ସଂସାର ହିଁ ଦୁଃଖୀ ଅଟେ।
ਮੰਨੇ ਨਾਉ ਸੋਈ ਜਿਣਿ ਜਾਇ ॥
ଯିଏ ନାମ ମନନ କରିଥାଏ,
ਅਉਰੀ ਕਰਮ ਨ ਲੇਖੈ ਲਾਇ ॥੧॥
ସେ ନିଜ ଜୀବନ ବାଜି ଜିତିଥାଏ, ଅନ୍ୟ କୌଣସି କର୍ମ ସାକାର ହୁଏନାହିଁ||1||
ਮਃ ੨ ॥
ମହଲା 2॥
ਜਪੁ ਤਪੁ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਮੰਨਿਐ ਅਵਰਿ ਕਾਰਾ ਸਭਿ ਬਾਦਿ ॥
ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ନାମ ସ୍ମରଣ କରିବା ଏବଂ ସେଥିରେ ଅତୁଟ ଆସ୍ଥା ରଖିବା ଦ୍ଵାରା ହିଁ ଜପ-ତପ ଇତ୍ୟାଦି କର୍ମର ଫଳ ମିଳିଥାଏ ତଥା ଅନ୍ୟ ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ ବ୍ୟର୍ଥ ଅଟେ।
ਨਾਨਕ ਮੰਨਿਆ ਮੰਨੀਐ ਬੁਝੀਐ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ॥੨॥
ହେ ନାନକ! ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ଠାରେ ଆସ୍ଥା ରଖିବା ବାଲା ହି ଦରବାରରେ ଶୋଭାର ପାତ୍ର ବନିଥାଏ, କିନ୍ତୁ ଗୁରୁଙ୍କ କୃପାରୁ ହିଁ ଏହି ତଥ୍ୟର ଜ୍ଞାନ ହୋଇଥାଏ। ||2||
ਪਉੜੀ ॥
ପଉଡୀ॥
ਕਾਇਆ ਹੰਸ ਧੁਰਿ ਮੇਲੁ ਕਰਤੈ ਲਿਖਿ ਪਾਇਆ ॥
ପରମେଶ୍ଵର ଆରମ୍ଭରୁ ହିଁ ଶରୀର ଏବଂ ଆତ୍ମାର ମିଳନ ଲେଖିଛନ୍ତି।
ਸਭ ਮਹਿ ਗੁਪਤੁ ਵਰਤਦਾ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ॥
ସେ ସବୁ ଜୀବଙ୍କ ଠାରେ ଗୁପ୍ତରେ ହିଁ ବିଦ୍ୟମାନ ଅଟନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଗୁରୁ ହିଁ ତାହାକୁ ପ୍ରକଟ କରିଛନ୍ତି।
ਗੁਣ ਗਾਵੈ ਗੁਣ ਉਚਰੈ ਗੁਣ ਮਾਹਿ ਸਮਾਇਆ ॥
ଯିଏ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ଗୁଣଗାନ କରିଥାଏ, ଗୁଣରେ ରହିଥାଏ।
ਸਚੀ ਬਾਣੀ ਸਚੁ ਹੈ ਸਚੁ ਮੇਲਿ ਮਿਲਾਇਆ ॥
ସେହି ସତ୍ୟସ୍ଵରୂପ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ସଚ୍ଚା ବାଣୀ ଅଟନ୍ତି ଆଉ ସେହି ସତ୍ୟର ସାଗର ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ସାଥିରେ ମିଳାଇଛନ୍ତି।
ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਆਪੇ ਆਪਿ ਹੈ ਆਪੇ ਦੇਇ ਵਡਿਆਈ ॥੧੪॥
ପରମେଶ୍ଵର ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ସବୁକିଛି ଅଟନ୍ତି ଆଉ ସେ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଜୀବକୁ ବଡିମା ଦେଇଥାନ୍ତି||14||
ਸਲੋਕ ਮਃ ੨ ॥
ଶ୍ଳୋକ ମହଲା 2॥
ਨਾਨਕ ਅੰਧਾ ਹੋਇ ਕੈ ਰਤਨਾ ਪਰਖਣ ਜਾਇ ॥
ହେ ନାନକ! ଯଦି ଜ୍ଞାନହୀନ ମନୁଷ୍ୟ ରତ୍ନର ପରଖ କରିବା ପାଇଁ ଯାଇଥାଏ,
ਰਤਨਾ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਈ ਆਵੈ ਆਪੁ ਲਖਾਇ ॥੧॥
ସେ ରତ୍ନର ମହତ୍ତ୍ଵ ଜାଣେ ନାହିଁ, ବରଂ ନିଜ ଅଜ୍ଞାନତା ହିଁ ସିଦ୍ଧ କରି ଆସିଥାଏ||1||
ਮਃ ੨ ॥
ମହଲା 2॥
ਰਤਨਾ ਕੇਰੀ ਗੁਥਲੀ ਰਤਨੀ ਖੋਲੀ ਆਇ ॥
ସୁନାରି ଆସି ନିଜ ରତ୍ନର ପୁଟୁଳି ଖୋଲି ଦେଇଥାଏ ଆଉ
ਵਖਰ ਤੈ ਵਣਜਾਰਿਆ ਦੁਹਾ ਰਹੀ ਸਮਾਇ ॥
ସେହି ରତ୍ନ ରୂପୀ ବସ୍ତୁ ସୁନାରି ଆଉ ବ୍ୟାପାରୀ ଦୁହିଙ୍କ ମନକୁ ବହୁତ ଭଲ ଲାଗିଥାଏ।
ਜਿਨ ਗੁਣੁ ਪਲੈ ਨਾਨਕਾ ਮਾਣਕ ਵਣਜਹਿ ਸੇਇ ॥
ହେ ନାନକ! ଯେଉଁ ବ୍ୟାପାରୀ ପାଖରେ ପରଖିବା ଗୁଣ ଅଛି, ସେ ହିଁ ରତ୍ନର ବ୍ୟାପାର କରିଥାଏ।
ਰਤਨਾ ਸਾਰ ਨ ਜਾਣਨੀ ਅੰਧੇ ਵਤਹਿ ਲੋਇ ॥੨॥
ଯେଉଁ ବ୍ୟାପାରୀ ରତ୍ନର ମହତ୍ତ୍ଵ ଜାଣେ ନାହିଁ, ସେ ଜଗତରେ ଅନ୍ଧ ଭଳି ପଥଭ୍ରଷ୍ଟ ରହିଥାଏ||2||
ਪਉੜੀ ॥
ପଉଡୀ॥
ਨਉ ਦਰਵਾਜੇ ਕਾਇਆ ਕੋਟੁ ਹੈ ਦਸਵੈ ਗੁਪਤੁ ਰਖੀਜੈ ॥
ଏହି ମାନବ ଶରୀର ଏକ ଦୁର୍ଗ ଅଟେ, ଏଥିରେ ନଅଟି ଦ୍ଵାରରେ ନଅଟି କବାଟ ଲାଗିଅଛି, ଦଶମ ଦ୍ଵାର ଗୁପ୍ତ ରଖିଛନ୍ତି।
ਬਜਰ ਕਪਾਟ ਨ ਖੁਲਨੀ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਖੁਲੀਜੈ ॥
ସେହି ବଜ୍ର କବାଟ ଗୁରୁଙ୍କ ଶବ୍ଦ ଦ୍ଵାରା ହିଁ ଖୋଲା ଯାଇପାରେ।
ਅਨਹਦ ਵਾਜੇ ਧੁਨਿ ਵਜਦੇ ਗੁਰ ਸਬਦਿ ਸੁਣੀਜੈ ॥
ଏହା ଭିତରେ ଅନାହତ ଧ୍ୱନି ବାଜିଥାଏ, ଯାହା ଗୁରୁଙ୍କ ଶବ୍ଦ ଦ୍ଵାରା ହିଁ ଶୁଣାଯାଇ ପାରେ।
ਤਿਤੁ ਘਟ ਅੰਤਰਿ ਚਾਨਣਾ ਕਰਿ ਭਗਤਿ ਮਿਲੀਜੈ ॥
ତାହାର ହୃଦୟରେ ପ୍ରଭୁ ଜ୍ୟୋତିର ଆଲୋକ ଅଛି, କିନ୍ତୁ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଭକ୍ତି ଦ୍ଵାରା ମିଳନ କରାଯାଇ ପାରିବ।
ਸਭ ਮਹਿ ਏਕੁ ਵਰਤਦਾ ਜਿਨਿ ਆਪੇ ਰਚਨ ਰਚਾਈ ॥੧੫॥
ସବୁ ଜୀବଙ୍କ ଠାରେ ଏକ ପରମେଶ୍ଵର ହିଁ ବିଦ୍ୟମାନ ଅଛନ୍ତି, ଯିଏ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଏହି ସୃଷ୍ଟି ରଚନା କରିଛନ୍ତି ||15||
ਸਲੋਕ ਮਃ ੨ ॥
ଶ୍ଳୋକ ମହଲା 2 ॥
ਅੰਧੇ ਕੈ ਰਾਹਿ ਦਸਿਐ ਅੰਧਾ ਹੋਇ ਸੁ ਜਾਇ ॥
ଅନ୍ଧ ମନୁଷ୍ୟ ବତାଇ ଥିବା ରାସ୍ତାରେ ସେ ହିଁ ଯାଇଥାଏ, ଯିଏ ସ୍ଵୟଂ ଅନ୍ଧ ହୋଇଥାଏ, ଅର୍ଥାତ ମୂର୍ଖ ହିଁ ମୂର୍ଖର ମାର୍ଗରେ ଚାଲିଥାଏ।
ਹੋਇ ਸੁਜਾਖਾ ਨਾਨਕਾ ਸੋ ਕਿਉ ਉਝੜਿ ਪਾਇ ॥
ହେ ନାନକ! ନେତ୍ର ବାଲା ଅର୍ଥାତ ଜ୍ଞାନୀ ମନୁଷ୍ୟ କେବେ ମଧ୍ୟ ପଥଭ୍ରଷ୍ଟ ହୁଏନାହିଁ।
ਅੰਧੇ ਏਹਿ ਨ ਆਖੀਅਨਿ ਜਿਨ ਮੁਖਿ ਲੋਇਣ ਨਾਹਿ ॥
ଯାହାର ଚେହେରାରେ ଆଖି ନଥାଏ, ତାହାକୁ ଅନ୍ଧ କୁହାଯାଏ ନାହିଁ।
ਅੰਧੇ ਸੇਈ ਨਾਨਕਾ ਖਸਮਹੁ ਘੁਥੇ ਜਾਹਿ ॥੧॥
ହେ ନାନକ! ଅନ୍ଧ ସେ ହିଁ ଅଟେ, ଯାହାକୁ କୁମାର୍ଗଗାମୀ କରିଛନ୍ତି||1||
ਮਃ ੨ ॥
ମହଲା 2॥
ਸਾਹਿਬਿ ਅੰਧਾ ਜੋ ਕੀਆ ਕਰੇ ਸੁਜਾਖਾ ਹੋਇ ॥
ଈଶ୍ଵର ଯେଉଁ ମନୁଷ୍ୟକୁ ସ୍ଵୟଂ ଅନ୍ଧ ବନାଇଛନ୍ତି, ସେ ସେତେବେଳେ ନେତ୍ର ବାଲା ହୋଇ ପାରିବ , ଯଦି ସେ ସ୍ଵୟଂ ଦୃଷ୍ଟିବାନ ବନାଇ ଥାଆନ୍ତି।
ਜੇਹਾ ਜਾਣੈ ਤੇਹੋ ਵਰਤੈ ਜੇ ਸਉ ਆਖੈ ਕੋਇ ॥
ଅନ୍ଧ ମନୁଷ୍ୟ ଯେପରି ଜାଣିଥାଏ, ତାହାକୁ ହଜାରେ ଥର ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଲେ ମଧ୍ୟ ସେପରି ହିଁ କରିଥାଏ।
ਜਿਥੈ ਸੁ ਵਸਤੁ ਨ ਜਾਪਈ ਆਪੇ ਵਰਤਉ ਜਾਣਿ ॥
ଯାହାକୁ ନିଜ ହୃଦୟରେ ଥିବା ବସ୍ତୁର ଜ୍ଞାନ ହୁଏନାହିଁ, ଭାବ ସେ ସ୍ଵୟଂ ହିଁ ଅଜ୍ଞାନତାରେ ଚାଲିଥାଏ।
ਨਾਨਕ ਗਾਹਕੁ ਕਿਉ ਲਏ ਸਕੈ ਨ ਵਸਤੁ ਪਛਾਣਿ ॥੨॥
ହେ ନାନକ! କୌଣସି ଗ୍ରାହକ ସେହି ବସ୍ତୁକୁ କିପରି ନେଇପାରିବ, ଯାହା ସେ ଚିହ୍ନି ପାରେ ନାହିଁ ||2||
ਮਃ ੨ ॥
ମହଲା 2॥
ਸੋ ਕਿਉ ਅੰਧਾ ਆਖੀਐ ਜਿ ਹੁਕਮਹੁ ਅੰਧਾ ਹੋਇ ॥
ସେହି ମନୁଷ୍ୟକୁ ଅନ୍ଧ କାହିଁକି କୁହାଯିବ, ଯିଏ ଈଶ୍ଵରଙ୍କ ଇଚ୍ଛାରୁ ହିଁ ଅନ୍ଧ ହୋଇଥାଏ।
ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੁ ਨ ਬੁਝਈ ਅੰਧਾ ਕਹੀਐ ਸੋਇ ॥੩॥
ହେ ନାନକ! ଯିଏ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ହୁକୁମକୁ ଜାଣେ ନାହିଁ, ତାହାକୁ ହିଁ ଅନ୍ଧ କୁହାଯାଏ||3||