ਰਾਜ ਭੁਇਅੰਗ ਪ੍ਰਸੰਗ ਜੈਸੇ ਹਹਿ ਅਬ ਕਛੁ ਮਰਮੁ ਜਨਾਇਆ ॥
ଯେପରି ଅନ୍ଧାରରେ ରସିକୁ ସାପ ଭାବିବା ପ୍ରସଙ୍ଗ ଅଛି, ସେପରି ହିଁ ମୁଁ ଭୁଲି ଯାଇଥିଲି, କିନ୍ତୁ ଏବେ ତୁ ମୋତେ ଭେଦ ବତାଇ ଦେଇଛୁ।
ਅਨਿਕ ਕਟਕ ਜੈਸੇ ਭੂਲਿ ਪਰੇ ਅਬ ਕਹਤੇ ਕਹਨੁ ਨ ਆਇਆ ॥੩॥
ଯେପରି କେହି କଙ୍ଗନାକୁ ଭୁଲରେ ସୁନା ଠାରୁ ଅଲଗା ମାନିଥାଏ, ସେପରି ହିଁ ମୁଁ ଭୁଲିଯାଇଥିଲି ଯେ ମୁଁ ତୋ’ ଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଅଟେ, ଏବେ ଯେବେ ମୋର ଭ୍ରମ ଦୂର ହୋଇ ଯାଇଛି, ସେତେବେଳେ ଏହି ଭ୍ରମ କଥା କହିବା ଶୋଭା ଦିଏ ନାହିଁ॥3॥
ਸਰਬੇ ਏਕੁ ਅਨੇਕੈ ਸੁਆਮੀ ਸਭ ਘਟ ਭੋੁਗਵੈ ਸੋਈ ॥
ଏକ ଇଶ୍ଵର ହିଁ ଅନେକ ରୂପ ଧାରଣ କରି ସର୍ବବ୍ୟାପୀ ଅଟନ୍ତି, ସେ ସବୁଙ୍କ ହୃଦୟରେ ସୁଖ ଭୋଗ କରୁଛନ୍ତି।
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਹਾਥ ਪੈ ਨੇਰੈ ਸਹਜੇ ਹੋਇ ਸੁ ਹੋਈ ॥੪॥੧॥
ରବିଦାସ କହନ୍ତି ଯେ ଇଶ୍ଵର ହାତ-ପାଦ ଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଆହୁରି ନିକଟ ଅଟନ୍ତି, ଏଥିପାଇଁ ଯାହା କିଛି ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବରେ ହେଉଛି ,ତାହା ଭଲ ଅଟେ॥4॥1॥
ਜਉ ਹਮ ਬਾਂਧੇ ਮੋਹ ਫਾਸ ਹਮ ਪ੍ਰੇਮ ਬਧਨਿ ਤੁਮ ਬਾਧੇ ॥
ହେ ପ୍ରଭୁ! ଯଦି ଆମେ ସାଂସାରିକ ମୋହର ଫାଶିରେ ବାନ୍ଧି ହୋଇଥିଲୁ, ତାହାହେଲେ ଆମେ ତୋତେ ମଧ୍ୟ ନିଜ ପ୍ରେମ-ବନ୍ଧନରେ ବାନ୍ଧି ନେଇଛୁ।
ਅਪਨੇ ਛੂਟਨ ਕੋ ਜਤਨੁ ਕਰਹੁ ਹਮ ਛੂਟੇ ਤੁਮ ਆਰਾਧੇ ॥੧॥
ଏବେ ତୁମେ ଏହି ପ୍ରେମ ବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ ହେବା ଯତ୍ନ କର, କାରଣ ଆମେ ତୁମର ଆରାଧନା କରି ମୁକ୍ତ ହୋଇ ଯାଇଛୁ॥1॥
ਮਾਧਵੇ ਜਾਨਤ ਹਹੁ ਜੈਸੀ ਤੈਸੀ ॥
ହେ ମାଧବ! ତୋ’ ସାଥିରେ ଯେପରି ଆମର ପ୍ରୀତି ଅଛି, ତୁମେ ତାହା ଜାଣ।
ਅਬ ਕਹਾ ਕਰਹੁਗੇ ਐਸੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ତୋ’ ସାଥିରେ ଆମର ଏପରି ପ୍ରୀତି ହେବା କାରଣରୁ ଏବେ ତୁମେ କଣ କରିବ?॥1॥ରୁହ॥
ਮੀਨੁ ਪਕਰਿ ਫਾਂਕਿਓ ਅਰੁ ਕਾਟਿਓ ਰਾਂਧਿ ਕੀਓ ਬਹੁ ਬਾਨੀ ॥
ମନୁଷ୍ୟ ମାଛକୁ ଧରିଥାଏ, ମାଛ କାଟିଥାଏ ଆଉ ରୋଷେଇ କରିଥାଏ।
ਖੰਡ ਖੰਡ ਕਰਿ ਭੋਜਨੁ ਕੀਨੋ ਤਊ ਨ ਬਿਸਰਿਓ ਪਾਨੀ ॥੨॥
ମାଛକୁ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରି ଭୋଜନ କରାଯାଏ, ପରନ୍ତୁ ମାଛ ଜଳକୁ ଭୁଲେ ନାହିଁ॥2॥
ਆਪਨ ਬਾਪੈ ਨਾਹੀ ਕਿਸੀ ਕੋ ਭਾਵਨ ਕੋ ਹਰਿ ਰਾਜਾ ॥
ପରମାତ୍ମା କାହା ବାପର ସମ୍ପତ୍ତି ନୁହନ୍ତି, ଏଣୁ ସେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଶ୍ଵର ମାଲିକ ଅଟନ୍ତି, ଯିଏ ପ୍ରେମ ଭାବନରେ ବଶୀଭୂତ ଥାଏ।
ਮੋਹ ਪਟਲ ਸਭੁ ਜਗਤੁ ਬਿਆਪਿਓ ਭਗਤ ਨਹੀ ਸੰਤਾਪਾ ॥੩॥
ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଜଗତ ଉପରେ ମୋହର ପଦ ପଡିଛି, ପରନ୍ତୁ ଏହି ମୋହ ଭକ୍ତକୁ ସନ୍ତାପିତ କରେ ନାହିଁ॥3॥
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਭਗਤਿ ਇਕ ਬਾਢੀ ਅਬ ਇਹ ਕਾ ਸਿਉ ਕਹੀਐ ॥
ରବିଦାସ କହନ୍ତି ଯେ ଏକ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଭକ୍ତି ହୃଦୟରେ ବଢି ଯାଇଛି, ଏହା ମୁଁ ଏବେ କିପରି ବତାଇବି।
ਜਾ ਕਾਰਨਿ ਹਮ ਤੁਮ ਆਰਾਧੇ ਸੋ ਦੁਖੁ ਅਜਹੂ ਸਹੀਐ ॥੪॥੨॥
ହେ ପ୍ରଭୁ! ଯେଉଁ ଦୁଃଖ କାରଣରୁ ଆମେ ତୁମର ଆରାଧନା କରିଥିଲୁ, କଣ ସେହି ଦୁଃଖ ଆମେ ମଧ୍ୟ ସହ୍ୟ କରିବାକୁ ପଡିବ?॥4॥2॥
ਦੁਲਭ ਜਨਮੁ ਪੁੰਨ ਫਲ ਪਾਇਓ ਬਿਰਥਾ ਜਾਤ ਅਬਿਬੇਕੈ ॥
ଏହି ଦୁର୍ଲଭ ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ମ ବଡ ପୂଣ୍ୟ ଫଳରୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଛି, କିନ୍ତୁ ଅବିବେକୀ ଏହାକୁ ବ୍ୟର୍ଥରେ ହରାଇ ଥାଏ।
ਰਾਜੇ ਇੰਦ੍ਰ ਸਮਸਰਿ ਗ੍ਰਿਹ ਆਸਨ ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਭਗਤਿ ਕਹਹੁ ਕਿਹ ਲੇਖੈ ॥੧॥
ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସ୍ଵର୍ଗ ଭଳି ମହଲ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଭଗବାନଙ୍କ ଭକ୍ତି ବିନା ଏହା ମୋ’ ପାଇଁ ବ୍ୟର୍ଥ ଅଟେ॥1॥
ਨ ਬੀਚਾਰਿਓ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਕੋ ਰਸੁ ॥
ଜୀବ ରାମଙ୍କ ନାମର ସ୍ଵାଦର ଚିନ୍ତନ କରି ନାହିଁ,
ਜਿਹ ਰਸ ਅਨ ਰਸ ਬੀਸਰਿ ਜਾਹੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ଯେଉଁ ନାମ ସ୍ଵାଦ ଦ୍ଵାରା ଅନ୍ୟ ସବୁ ସ୍ଵାଦ ବିସ୍ମୃତ ହୋଇଯାଏ॥1॥ରୁହ॥
ਜਾਨਿ ਅਜਾਨ ਭਏ ਹਮ ਬਾਵਰ ਸੋਚ ਅਸੋਚ ਦਿਵਸ ਜਾਹੀ ॥
ଆମେ ବାଉଳା ହୋଇ ଯାଇଛୁ, ଆମେ ତାହାଙ୍କୁ ଜାଣି ନାହୁଁ, ଯିଏ ଆମ ପାଇଁ ଜାଣିବା ଯୋଗ୍ୟ ଅଟନ୍ତି ଆଉ ତାହାଙ୍କ ଭାବୁ ନାହୁଁ, ଯାହାକୁ ଭାବିବା ଉଚିତ, ଏହିପରି ଆମର ଜୀବନ ବିତୁଅଛି।
ਇੰਦ੍ਰੀ ਸਬਲ ਨਿਬਲ ਬਿਬੇਕ ਬੁਧਿ ਪਰਮਾਰਥ ਪਰਵੇਸ ਨਹੀ ॥੨॥
ବିକାରଗ୍ରସ୍ତ ଆମର ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବହୁତ ବଳବାନ ଅଟନ୍ତି, ଏଥିପାଇଁ ଆମର ବିବେକ ବୁଦ୍ଧିର ପ୍ରବେଶ ପରମାର୍ଥରେ ହୋଇନାହିଁ॥2॥
ਕਹੀਅਤ ਆਨ ਅਚਰੀਅਤ ਅਨ ਕਛੁ ਸਮਝ ਨ ਪਰੈ ਅਪਰ ਮਾਇਆ ॥
ଆମେ କିଛି କହୁ ଆଉ କିଛି କରୁ, ଏହି ମାୟା ବଡ ପ୍ରବଳ ଅଟେ ଆଉ ଏହାର କୌଣସି ଜ୍ଞାନ ଆମକୁ ଜଣା ପଡେ ନାହିଁ।
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਉਦਾਸ ਦਾਸ ਮਤਿ ਪਰਹਰਿ ਕੋਪੁ ਕਰਹੁ ਜੀਅ ਦਇਆ ॥੩॥੩॥
ରବିଦାସ କହନ୍ତି ଯେ ହେ ପ୍ରଭୁ! ତୋର ଦାସର ମତି ଉଦାସ ହୋଇ ଚିନ୍ତାଗ୍ରସ୍ତ ହେଉଛି, ଏଥିପାଇଁ ନିଜ କ୍ରୋଧକୁ ଦୂର କରି ମୋ’ ଉପରେ ଦୟା କର॥3॥3॥
ਸੁਖ ਸਾਗਰੁ ਸੁਰਤਰ ਚਿੰਤਾਮਨਿ ਕਾਮਧੇਨੁ ਬਸਿ ਜਾ ਕੇ ॥
ପରମାତ୍ମା ସୁଖର ସାଗର ଅଟନ୍ତି, ଯାହାଙ୍କ ବଶରେ ସ୍ଵର୍ଗର ଫଳ ବୃକ୍ଷ, ଚିନ୍ତାମଣି ଓ କାମଧେନୁ ଅଛନ୍ତି।
ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਅਸਟ ਦਸਾ ਸਿਧਿ ਨਵ ਨਿਧਿ ਕਰ ਤਲ ਤਾ ਕੇ ॥੧॥
ଚାରି ପଦାର୍ଥ ଧର୍ମ,ଅର୍ଥ, କାମ ଓ ମୋକ୍ଷ, ଅଠର ସିଦ୍ଧି ଏବଂ ନବନିଧି ତାହାଙ୍କ ହାତରେ ହିଁ ଅଛି॥1॥
ਹਰਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਨ ਜਪਹਿ ਰਸਨਾ ॥
ଜିହ୍ଵା ହରି-ହରି ନାମର ଜପ କାହିଁକି କରୁ ନାହିଁ,
ਅਵਰ ਸਭ ਤਿਆਗਿ ਬਚਨ ਰਚਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ଅନ୍ୟ ସବୁ ବାଦ-ବିବାଦ ଛାଡି ବାଣୀରେ ଲୀନ ହୁଅ॥1॥ରୁହ॥
ਨਾਨਾ ਖਿਆਨ ਪੁਰਾਨ ਬੇਦ ਬਿਧਿ ਚਉਤੀਸ ਅਖਰ ਮਾਂਹੀ ॥
ପୁରାଣର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରସଙ୍ଗ, ବେଦରେ ବତା ହୋଇଥିବା କର୍ମକାଣ୍ଡର ବିଧି ଏହା ସବୁ ଚଉତିରିଶ ଅକ୍ଷରରେ ହିଁ ଲେଖା ଯାଇଛି।
ਬਿਆਸ ਬਿਚਾਰਿ ਕਹਿਓ ਪਰਮਾਰਥੁ ਰਾਮ ਨਾਮ ਸਰਿ ਨਾਹੀ ॥੨॥
ବ୍ୟାସ ଋଷି ମଧ୍ୟ ବିଚାର କରି ଏହି ପରମାର୍ଥ ବତାଇଛନ୍ତି ଯେ ରାମନାମ ତୁଲ୍ୟ ଅନ୍ୟ କିଛି ମଧ୍ୟ ନାହିଁ॥2॥
ਸਹਜ ਸਮਾਧਿ ਉਪਾਧਿ ਰਹਤ ਫੁਨਿ ਬਡੈ ਭਾਗਿ ਲਿਵ ਲਾਗੀ ॥
ଦୁଃଖ-କ୍ଲେଶ ରହିତ ସ୍ଵାଭାବିକ ଅବସ୍ଥାରେ ମୋର ସମାଧି ଲାଗିଛି ଆଉ ପୁଣି ସୌଭାଗ୍ୟରୁ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଠାରେ ସୁରତି ଲାଗି ରହିଛି।
ਕਹਿ ਰਵਿਦਾਸ ਪ੍ਰਗਾਸੁ ਰਿਦੈ ਧਰਿ ਜਨਮ ਮਰਨ ਭੈ ਭਾਗੀ ॥੩॥੪॥
ରବିଦାସ କହନ୍ତି ଯେ ମୋର ହୃଦୟରେ ସତ୍ୟର ଜ୍ୟୋତି ପ୍ରକାଶ ହେବା ଦ୍ଵାରା ମୋର ଜନ୍ମ-ମରଣର ଭୟ ଦୂର ହୋଇ ଯାଇଛି॥3॥4॥
ਜਉ ਤੁਮ ਗਿਰਿਵਰ ਤਉ ਹਮ ਮੋਰਾ ॥
ହେ ଇଶ୍ଵର! ଯଦି ତୁମେ ସୁନ୍ଦର ପର୍ବତ ବନି ଯାଅ, ତାହାହେଲେ ମୁଁ ତୋର ମୟୂର ବନି ଯିବି।
ਜਉ ਤੁਮ ਚੰਦ ਤਉ ਹਮ ਭਏ ਹੈ ਚਕੋਰਾ ॥੧॥
ଯଦି ତୁମେ ଚାନ୍ଦ ବନି ଯାଅ, ତାହାହେଲେ ମୁଁ ଚକୋର ବନି ଯିବି ॥1॥
ਮਾਧਵੇ ਤੁਮ ਨ ਤੋਰਹੁ ਤਉ ਹਮ ਨਹੀ ਤੋਰਹਿ ॥
ହେ ମାଧବ! ଯଦି ତୁମେ ମୋ’ ଠାରୁ ପ୍ରୀତି ଭାଙ୍ଗି ନାହଁ, ତାହାହେଲେ ମୁଁ ମଧ୍ୟ ତୋ’ ଠାରୁ ନିଜ ପ୍ରୀତି ଭାଙ୍ଗିବି ନାହିଁ।
ਤੁਮ ਸਿਉ ਤੋਰਿ ਕਵਨ ਸਿਉ ਜੋਰਹਿ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
ମୁଁ ତୋ’ ଠାରୁ ନିଜ ପ୍ରୀତି ଭାଙ୍ଗି ଅନ୍ୟ ସହିତ ଯୋଡି ପାରିବି କି?॥1॥ରୁହ॥
ਜਉ ਤੁਮ ਦੀਵਰਾ ਤਉ ਹਮ ਬਾਤੀ ॥
ଯଦି ତୁମେ ସୁନ୍ଦର ଦୀପକ ବନି ଯାଅ, ତାହାହେଲେ ମୁଁ ତୋର ବତୀ ବନି ଯିବି।
ਜਉ ਤੁਮ ਤੀਰਥ ਤਉ ਹਮ ਜਾਤੀ ॥੨॥
ଯଦି ତୁମେ ତୀର୍ଥ ବନି ଯିବ, ତାହାହେଲେ ମୁଁ ତୋର ତୀର୍ଥ-ଯାତ୍ରୀ ବନି ଯିବି ॥2॥