ਮਨਮੁਖੁ ਜਾਣੈ ਆਪਣੇ ਧੀਆ ਪੂਤ ਸੰਜੋਗੁ ॥
manmukh jaanai aapnay
Dhee-aa poot sanjog.
A self-willed person thinks his children as his own. He does not understand that these relations are formed according to God’s Will.
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਗਤ ਵਿਚ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਬਣਦਾ ਹੈ ਪਰ ਮਨਮੁਖ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
منمُکھُ جانھےَ آپنھے دھیِیا پوُت سنّجوگُ ॥
خودی پسند۔بیٹے۔میل
(2) خودی پسند یہ سمجھتا ہے کہ بیٹےاور بیٹیاں کامیل کو اپنے سمجھتا ہے ۔
ਨਾਰੀ ਦੇਖਿ ਵਿਗਾਸੀਅਹਿ ਨਾਲੇ ਹਰਖੁ ਸੁ ਸੋਗੁ ॥
naaree daykh vigaasee-ah naalay harakh so sog.
He is elated upon seeing his wife and other relatives. But does not realize that these relations bring happiness as well as sorrow.
ਮਨਮੁਖ ਆਪਣੀ ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਹਮ ਭੀ ਜਾਦਾ ਹੈ (ਕਿ ਕਿਤੇ ਇਹ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਰ ਇਸਤ੍ਰੀ ਮਰ ਨਾਹ ਜਾਣ) l
ناریِ دیکھِ ۄِگاسیِئہِ نالے ہرکھُ سُ سوگُ ॥
وگیئہہ۔ خوشی ہوتے ہیں ۔ ہرکھ ۔ خوشی ۔ سوگ ۔ غمی ۔ افسوس
زوجہ کو دیکھ کر خوش ہوتا ہے ۔ کبھی خوش ہوتا ہے اور کبھی غمی میں ڈوب جاتا ہے ۔
ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਬਦਿ ਰੰਗਾਵਲੇ ਅਹਿਨਿਸਿ ਹਰਿ ਰਸੁ ਭੋਗੁ ॥੩॥
gurmukh sabad rangaavlay ahinis har ras bhog. ||3||
Imbued to the Guru’s holy word, the Guru’s followers remain in bliss, and always enjoy the essence of Naam.
ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਪੁਰਸ਼ ਹਰੀ ਨਾਮ ਨਾਲ ਰੰਗੀਜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਦਿੰਹੁ ਰੈਣ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਮਾਣਦੇ ਹਨ।
گُرمُکھِ سبدِ رنّگاۄلے اہِنِسِ ہرِ رسُ بھوگُ ॥੩॥
شبد۔ سبق ۔کلام
کلام مرشد کے بتائے ہوئے راستے پر گامزن رہنے سے روحانی سکون پاتے ہیں ۔
ਚਿਤੁ ਚਲੈ ਵਿਤੁ ਜਾਵਣੋ ਸਾਕਤ ਡੋਲਿ ਡੋਲਾਇ ॥
chit chalai vit jaavno saakat dol dolaa-ay.
When the self-conceited worshipper of power loses wealth, his mind is shaken.
ਜਦੋਂ ਧਨ ਜਾਣ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਕਤ ਦਾ ਮਨ ਡੋਲਦਾ ਹੈ।
چِتُ چلےَ ۄِتُ جاۄنھو ساکت ڈولِ ڈولاءِ ॥
سکون۔ شب روز۔ خوراک۔ ڈگمگاتا
الہٰی نام کا سکون ہی شب روز انکی خوراک ہے ۔(3) جب دولت جاتی ہے تو دل ڈگمگاتا ہے ۔
ਬਾਹਰਿ ਢੂੰਢਿ ਵਿਗੁਚੀਐ ਘਰ ਮਹਿ ਵਸਤੁ ਸੁਥਾਇ ॥
baahar dhoondh viguchee-ai ghar meh vasat suthaa-ay.
He suffers when he tries to find happiness outside. He does not realize that the main source of bliss, the Naam, is always present within.
ਸੁਖ ਨੂੰ ਬਾਹਰੋਂ ਢੂੰਡਿਆਂ ਖ਼ੁਆਰ ਹੀ ਹੋਈਦਾ ਹੈ। ਸਾਕਤ ਮਨੁੱਖ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ ਕਿ ਸੁਖ ਦਾ ਮੂਲ, ਨਾਮ-ਧਨ ਹਿਰਦੇ-ਘਰ ਵਿਚ ਹੀ ਹੈ।
باہرِ ڈھوُنّڈھِ ۄِگُچیِئےَ گھر مہِ ۄستُ سُتھاءِ ॥
مادہ پرست۔ ذلیل و خوار۔ دولت
مادہ پرست خدا کو اور سکھ کو باہر ڈھونڈنے سے ذلیل و خوار ہوتا ہے ۔الہٰی نام کی دولت تو تمہارے دل میں ہی ہے ۔
ਮਨਮੁਖਿ ਹਉਮੈ ਕਰਿ ਮੁਸੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਲੈ ਪਾਇ ॥੪॥
manmukh ha-umai kar musee gurmukh palai paa-ay. ||4||
By indulging in ego, the self-conceited person is robbed of this wealth of Naam, but Guru’s follower easily gathers it.
ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਪੁਰਸ਼ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਜਦ ਕਿ ਕੁਮਾਰਗੀ ਹੰਕਾਰ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਆ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
منمُکھِ ہئُمےَ کرِ مُسیِ گُرمُکھِ پلےَ پاءِ ॥੪॥
خودی۔ صراط مستقیم
خودی پسند خودی کی وجہ سے لٹ گیا اور مرشد کے بتا ئے صراط مستقیم پر چلنے والا یہ دولت حاصل کر لیتا ہے ۔
ਸਾਕਤ ਨਿਰਗੁਣਿਆਰਿਆ ਆਪਣਾ ਮੂਲੁ ਪਛਾਣੁ ॥
saakat nirguni-aari-aa aapnaa mool pachhaan.
O’ merit-less worshipper of worldly power recognize your true origin.
ਹੇ ਗੁਣ-ਹੀਨ ਸਾਕਤ ਮਨੁੱਖ! (ਤੂੰ ਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦਾ) ਆਪਣਾ ਅਸਲਾ ਤਾਂ ਪਛਾਣ।
ساکت نِرگُنھِیارِیا آپنھا موُلُ پچھانھُ ॥
اوصاف۔ مادہ پرست۔ منافق
(4) اے بے اوصاف بے وصف مادہ پرست منکر و منافق اپنی حقیقت کی سمجھ کر ۔
ਰਕਤੁ ਬਿੰਦੁ ਕਾ ਇਹੁ ਤਨੋ ਅਗਨੀ ਪਾਸਿ ਪਿਰਾਣੁ ॥
rakat bind kaa ih tano agnee paas piraan.
This body is made of blood of mother and semen of father. It shall be consigned to the fire in the end.
ਇਹ ਸਰੀਰ ਮਾਂ ਦੇ ਲਹੂ ਤੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਵੀਰਜ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਚੇਤੇ ਰੱਖ, ਆਖ਼ਰ ਇਸ ਨੇ ਅੱਗ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਣਾ ਹੈ।
رکتُ بِنّدُ کا اِہُ تنو اگنیِ پاسِ پِرانھُ ॥
جسم۔ خون۔ تخم۔ آگ۔ پیٹ
تمہارے جسم خون اور تخم سے تیار ہوا ہے ۔ اور آگ میں جلنا کرتے ہیں جبکہ گیانی ہر بنس ماں کے پیٹ کی آگ بتاتے ہیں لہذ رامل ماں کے پیٹ کی آگ زیاہ درست معلوم نہیں ہوتا ہے ۔
ਪਵਣੈ ਕੈ ਵਸਿ ਦੇਹੁਰੀ ਮਸਤਕਿ ਸਚੁ ਨੀਸਾਣੁ ॥੫॥
pavnai kai vas dayhuree mastak sach neesaan. ||5||
The body is dependent on predestined number of breaths.
ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਇਹ ਅਟੱਲ ਹੁਕਮ ਹੈ, ਕਿ ਇਹ ਸਰੀਰ ਸੁਆਸਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ (ਹਰੇਕ ਦੇ ਗਿਣੇ ਮਿਥੇ ਸੁਆਸ ਹਨ)
پۄنھےَ کےَ ۄسِ دیہُریِ مستکِ سچُ نیِسانھُ ॥੫॥
پران پہچان ۔ پون ۔ سانس
لہذا اسکی پہچان کر اور سمجھ ۔ تیرا جسم سانس کے سہارے ہے اور پیشانی پر الہٰی نشان ہے ۔
ਬਹੁਤਾ ਜੀਵਣੁ ਮੰਗੀਐ ਮੁਆ ਨ ਲੋੜੈ ਕੋਇ ॥
bahutaa jeevan mangee-ai mu-aa na lorhai ko-ay.
Everyone begs for a long life-no one wishes to die sooner.
ਲੰਮੀ ਲੰਮੀ ਉਮਰ ਮੰਗੀਦੀ ਹੈ, ਕੋਈ ਭੀ (ਛੇਤੀ) ਮਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ।
بہُتا جیِۄنھُ منّگیِئےَ مُیا ن لوڑےَ کوءِ ॥
انسان۔ لمبی۔ تمنا
(5) ہر ایک انسان لمبی زندگی کی تمنا کرتا ہے اور کوئی مرنا نہیں چاہتا ۔
ਸੁਖ ਜੀਵਣੁ ਤਿਸੁ ਆਖੀਐ ਜਿਸੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਵਸਿਆ ਸੋਇ ॥
sukh jeevan tis aakhee-ai jis gurmukh vasi-aa so-ay.
But only that person’s life is considered truly happy in whose heart, through Guru’s grace, abides God.
ਪਰ ਉਸੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸੁਖੀ ਜੀਵਨ ਕਹਿ ਸਕੀਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ, ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਰਨ ਪੈ ਕੇ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਆ ਵੱਸਦਾ ਹੈ।
سُکھ جیِۄنھُ تِسُ آکھیِئےَ جِسُ گُرمُکھِ ۄسِیا سوءِ ॥
پر سکون۔ بستا
مگر اسی کی زندگی پر سکون ہے جو مرشد کے ذریعے اسکے دل میں خدا بستا ہے ۔
ਨਾਮ ਵਿਹੂਣੇ ਕਿਆ ਗਣੀ ਜਿਸੁ ਹਰਿ ਗੁਰ ਦਰਸੁ ਨ ਹੋਇ ॥੬॥
naam vihoonay ki-aa ganee jis har gur daras na ho-ay. ||6||
How can you consider that person spiritually alive who is without Naam and who never gets to realize the presence of God.
ਕਿਹੜੇ ਲੇਖੇ ਵਿੱਚ ਹਨ ਉਹ ਜੋ ਨਾਮ ਤੋਂ ਸੱਖਣੇ ਹਨ ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਦੀਦਾਰ ਪਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
نام ۄِہوُنھے کِیا گنھیِ جِسُ ہرِ گُر درسُ ن ہوءِ ॥੬॥
حکم۔ نشان
اس نام سچ حق و حقیقت سے خالی انسان کو کیا سمجھیں جس سے نہ کبھی مرشد کا دیدار کیا ہے ۔ نہ خدا کا ۔
ਜਿਉ ਸੁਪਨੈ ਨਿਸਿ ਭੁਲੀਐ ਜਬ ਲਗਿ ਨਿਦ੍ਰਾ ਹੋਇ ॥
ji-o supnai nis bhulee-ai jab lag nidraa ho-ay.
Just as one has misconception about the reality of things in the dream and this misconception is maintained as long as one is asleep,
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਦਮੀ ਸੁਪਨੇ ਵਿੱਚ ਰਾਤ੍ਰੀ ਸਮੇਂ ਜਦ ਤੋੜੀ ਨੀਦਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਭੁਲਿਆ ਫਿਰਦਾ ਹੈ,
جِءُ سُپنےَ نِسِ بھُلیِئےَ جب لگِ نِد٘را ہوءِ ॥
نندرا ۔ نید
(6) جیسے رات کے وقت خواب میں انسان کئی طرح کے نظارے دیکھتا ہے اور اسے سچ سمجھتا ہے ۔ اور یہ تب تک سوتا ہے سچ ہوتا ہے ۔
ਇਉ ਸਰਪਨਿ ਕੈ ਵਸਿ ਜੀਅੜਾ ਅੰਤਰਿ ਹਉਮੈ ਦੋਇ ॥
i-o sarpan kai vas jee-arhaa antar ha-umai do-ay.
-similarly under the influence of Maya (love for worldly riches), one remains in the grip of ego and duality.
ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਪ੍ਰਾਣੀ ਔਕੜਾਂ ਅੰਦਰ ਭਟਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਦਿਲ ਅੰਦਰ ਹੰਕਾਰ ਤੇ ਦਵੈਤ-ਭਾਵ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਮਾਇਆ ਸੱਪਣੀ ਦੇ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਹੈ
اِءُ سرپنِ کےَ ۄسِ جیِئڑا انّترِ ہئُمےَ دوءِ ॥
سر پن۔ سانپنی
اسی طرح یہ انسان دنیاوی دولت جو ایک سانپ کی مانند ہے اسکی گرفت میں خودی اور ملکیت میں خواب کی مانند گرفتار رہتا ہے ۔
ਗੁਰਮਤਿ ਹੋਇ ਵੀਚਾਰੀਐ ਸੁਪਨਾ ਇਹੁ ਜਗੁ ਲੋਇ ॥੭॥
gurmat ho-ay veechaaree-ai supnaa ih jag lo-ay. ||7||
Through the Guru’s Teachings, one comes to realize that this world is just a dream.
ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਣੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਤੇ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਕੇਵਲ ਸੁਪਨਾ ਹੀ ਹੈ।
گُرمتِ ہوءِ ۄیِچاریِئےَ سُپنا اِہُ جگُ لوءِ ॥੭॥
وچاریے ۔سمجیئے ۔
جب سبق مرشد حاصل کرلیتا ہے ۔ تو اسے سمجھ آجاتی ہے کہ زندگی اور یہ عالم ایک خیال اور خواب ہے ۔
ਅਗਨਿ ਮਰੈ ਜਲੁ ਪਾਈਐ ਜਿਉ ਬਾਰਿਕ ਦੂਧੈ ਮਾਇ ॥
agan marai jal paa-ee-ai ji-o baarik dooDhai maa-ay.
Just as baby’s hunger is satisfied with mother’s milk, similarly the fire of worldly desires is put out with the water of Naam.
ਜਿਵੇਂ ਬਾਲਕ ਦੀ ਭੁਖ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਪੀਤਿਆਂ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਿਵੇਂ ਇਹ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੀ ਅੱਗ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ-ਜਲ ਨਾਲ ਬੁੱਝਦੀ ਹੈ।
اگنِ مرےَ جلُ پائیِئےَ جِءُ بارِک دوُدھےَ ماءِ ॥
(7) دودھے مائے ۔ماں کا دود
(7) کواہشات کی آگ الہٰی نام کے پانی سے بجھتی ہے ۔ جیسے بچے کی ماں کے دودھ سے ۔
ਬਿਨੁ ਜਲ ਕਮਲ ਸੁ ਨਾ ਥੀਐ ਬਿਨੁ ਜਲ ਮੀਨੁ ਮਰਾਇ ॥
bin jal kamal so naa thee-ai bin jal meen maraa-ay.
Just as the lotus does not exist without water, the fish dies without water.
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਬਗੈਰ ਕੰਵਲ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਬਾਝੋਂ ਮੱਛੀ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
بِنُ جل کمل سُ نا تھیِئےَ بِنُ جل میِنُ مراءِ ॥
میں ۔مچھلی ۔ رس ۔ لطف ۔(8
جیسے گنول پانی کے بغیر اور مچھلی پانی کے بغیر نہیں نہیں زندہ رہ سکتی ۔
ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਰਿ ਰਸਿ ਮਿਲੈ ਜੀਵਾ ਹਰਿ ਗੁਣ ਗਾਇ ॥੮॥੧੫॥
naanak gurmukh har ras milai jeevaa har gun gaa-ay. ||8||15||
Similarly, it is only through the Guru that the life giving elixir of God is obtained. Therefore I, Nanak, live happily by singing the praises of God.
ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ, ਨਾਨਕ, ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਜੱਸ ਗਾਇਨ ਅਤੇ ਸੁਆਮੀ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੁਆਰਾ, ਜੀਉਂਦਾ ਹੈ।
نانک گُرمُکھِ ہرِ رسِ مِلےَ جیِۄا ہرِ گُنھ گاءِ
مرید۔ لطف۔ صلاح
ایسے ہی اے نانک مرید مرشد الہٰی لطف الہٰی صفت صلاح سے زندگی پاتا ہے
ਸਿਰੀਰਾਗੁ ਮਹਲਾ ੧ ॥
sireeraag mehlaa 1.
Siree Raag, by the First Guru:
ਡੂੰਗਰੁ ਦੇਖਿ ਡਰਾਵਣੋ ਪੇਈਅੜੈ ਡਰੀਆਸੁ ॥
doongar daykh daraavno pay-ee-arhai daree-aas.
To reach a high spiritual state in life is like climbing a dreadful mountain, the human being becomes terrified looking at this path.
ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਿਖਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚਣਾ, ਮਾਨੋ, ਇਕ ਡਰਾਉਣੇ ਪਹਾੜ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਹੈ, ਜੀਵ-ਆਤਮਾ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਸਹਿਮ ਗਈ l
ڈوُنّگرُ دیکھِ ڈراۄنھو پیئیِئڑےَ ڈریِیاسُ ॥
دونگر۔پہاڑ ۔
انسان خوفناک پہاڑ دیکھ کر خوف زدہ ہے ۔
ਊਚਉ ਪਰਬਤੁ ਗਾਖੜੋ ਨਾ ਪਉੜੀ ਤਿਤੁ ਤਾਸੁ ॥
oocha-o parbat gaakh-rho naa pa-orhee tit taas.
The human being does not have any means to climb this difficult mountain of spiritual path.
ਉਸ ਪਹਾੜ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਲਈ ਉਸ ਜੀਵ-ਆਤਮਾ ਦੇ ਪਾਸ ਕੋਈ ਪੌੜੀ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
اوُچءُ پربتُ گاکھڑو نا پئُڑیِ تِتُ تاسُ ॥ س
پہاڑ۔ دشوار گذار
یہ پہاڑ اتنے اونچے اوردشوار گذار ہیں نہ اس پر چڑھنے کے لئے کوئی زینہ ہے ۔
ਗੁਰਮੁਖਿ ਅੰਤਰਿ ਜਾਣਿਆ ਗੁਰਿ ਮੇਲੀ ਤਰੀਆਸੁ ॥੧॥
gurmukh antar jaani-aa gur maylee taree-aas. ||1||
But then by the Guru’s blessing, I realized God dwelling within me. By the Guru’s teachings I crossed over the worldly ocean of vices and merged with God.
ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਹੈ। ਗੁਰਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਦਿਤਾ ਹੈ ਤੇ ਮੈਂ ਪਾਰ ਉਤਰ ਗਿਆ ਹਾਂ।
گُرمُکھِ انّترِ جانھِیا گُرِ میلیِ تریِیاسُ ॥੧॥
پیئڑے ۔پیکے ۔ یعنی اس عالم میں ۔ گاکھڑؤ ۔مشکل ۔ تت ۔ اس میں ۔ تاس ۔ اسکی
اگر مرشد سے ملاپ ہو جائے تو اس پر چڑھنے کا طریقہ بتاتا ہے ۔ اس سے الہٰی ملاپ جو اسکے اندر بستا ہے ہو جاتا ہے ۔ انسان کو کامل انسان بننے کے لئے اور اس منزل کو حآصل کرنا ایک دشوار گذار اونچے پہاڑ پر چڑھنے کی مترادف ہے ۔ لہذا اس منزل اور نشانہ حاصل کرینے لئے مرشد کے سبق سے حاصل ہو سکتا ہے ۔
ਭਾਈ ਰੇ ਭਵਜਲੁ ਬਿਖਮੁ ਡਰਾਂਉ ॥
bhaa-ee ray bhavjal bikham daraaN-o.
O’ brother, the dreadful world-ocean of vices is difficult to cross.
ਹੇ ਭਾਈ! ਇਹ ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ (ਬੜਾ) ਡਰਾਉਣਾ ਹੈ ਤੇ (ਤਰਨਾ) ਔਖਾ ਹੈ।
بھائیِ رے بھۄجلُ بِکھمُ ڈراںءُ ॥
بھوجل ۔ سمندر ۔ دنیاوی سمندر ۔ دکھم۔ مشکل ۔ دشوار ۔
اے بھائی یہ دنیاوی خوفناک سمندر سے پار ہونا نہایت مشکل ہے ۔
ਪੂਰਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਰਸਿ ਮਿਲੈ ਗੁਰੁ ਤਾਰੇ ਹਰਿ ਨਾਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥
pooraa satgur ras milai gur taaray har naa-o. ||1|| rahaa-o.
If a perfect Guru, in his pleasure, meets someone. Then the Guru ferries that person across, by blessing him with God’s Name.
ਜੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਮਿਲ ਪਏ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਗੁਰੂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਨਾਮ ਦੇ ਕੇ (ਇਸ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚੋਂ) ਪਾਰ ਲੰਘਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ
پوُرا ستِگُرُ رسِ مِلےَ گُرُ تارے ہرِ ناءُ ॥੧॥ رہاءُ ॥
رست ۔لطف ۔ ۔ امر ۔ داومی ۔ سچے تھان سچے مقام
البتہ اگر کامل مرشد اگر رحمت وشفقت سے ملجائے تو مرشد اسے نام سچ ۔حق وحقیقت سے نواز کر کامیابی بخش دیتا ہے ۔
ਚਲਾ ਚਲਾ ਜੇ ਕਰੀ ਜਾਣਾ ਚਲਣਹਾਰੁ ॥
chalaa chalaa jay karee jaanaa chalanhaar.
If I always remember that I have to depart from this world and if I understand that everyone has to depart.
ਜੇ ਮੈਂ ਸਦਾ ਚੇਤੇ ਰੱਖਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਜਗਤ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਜੇ ਮੈਂ ਸਮਝ ਲਵਾਂ ਕਿ ਸਾਰਾ ਜਗਤ ਹੀ ਚਲੇ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਹੈ l
چلا چلا جے کریِ جانھا چلنھہارُ ॥
ہر وقت۔ عالم۔ رخصت
اگر میں ہر وقت یا درکھوں کہ اس عالم سے چلے جانا ہے ۔ اور یہ سمجھ لوں کہ سارے عالم نے ہی رخصت ہونا ہے ۔
ਜੋ ਆਇਆ ਸੋ ਚਲਸੀ ਅਮਰੁ ਸੁ ਗੁਰੁ ਕਰਤਾਰੁ ॥
jo aa-i-aa so chalsee amar so gur kartaar.
Whoever is born must also die. Only the Guru and the Creator are Eternal.
ਜੋ ਕੋਈ ਭੀ ਆਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਟੁਰ ਜਾਏਗਾ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਤੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਸਦੀਵ ਸਥਿਰ (ਮੌਤ-ਰਹਿਤ) ਹਨ।
جو آئِیا سو چلسیِ امرُ سُ گُرُ کرتارُ ॥
عالم ۔ روحانی موت
اور اس عالم میں جو پیدا ہو گیا آخر اس نے مرنا ہے ۔ صرف خدا ہی مرشد روحانی موت سے تیری اور لا فناہ ہے ۔
ਭੀ ਸਚਾ ਸਾਲਾਹਣਾ ਸਚੈ ਥਾਨਿ ਪਿਆਰੁ ॥੨॥
bhee sachaa salaahnaa sachai thaan pi-aar. ||2||
So one must praise God with love and devotion in the holy congregation.
ਤਾਂ ਫਿਰ ਸਤਸੰਗ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਪਾ ਕੇ ਸਦਾ-ਥਿਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਾਲਾਹ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ
بھیِ سچا سالاہنھا سچےَ تھانِ پِیارُ ॥੨॥
تھان۔ صفت
تو سچے تھان مراد صحبت پاکدامناں ہیں اسکی صفت صلاح کرنی چاہیے ۔
ਦਰ ਘਰ ਮਹਲਾ ਸੋਹਣੇ ਪਕੇ ਕੋਟ ਹਜਾਰ ॥
dar ghar mehlaa sohnay pakay kot hajaar.
Beautiful gateways, houses and palaces, solidly built forts,
در گھر مہلا سوہنھے پکے کوٹ ہجار ॥
(2) کوٹ ۔ قلعے ۔ہستی
(2) ہزاروں خوبصورت دروازوں والے محلات قلعے پختہ ہزاروں
ਹਸਤੀ ਘੋੜੇ ਪਾਖਰੇ ਲਸਕਰ ਲਖ ਅਪਾਰ ॥
hastee ghorhay paakhray laskar lakh apaar.
elephants, saddled horses, hundreds of thousands of uncounted armies,
ਹਾਥੀ, ਘੋੜੇ, ਕਾਠੀਆਂ, ਲੱਖਾਂ ਤੇ ਬੇਅੰਤ ਲਸ਼ਕਰ,
ہستیِ گھوڑے پاکھرے لسکر لکھ اپار ॥
ہاتھی۔ پاکھرے ۔ کاٹھیا۔ اسار۔ بے سمجھ
قلعےہزاروں فوجیں اور خوبصورت زینوں اور کاٹھیوں والے گھوڑے اور ہاتھی۔
ਕਿਸ ਹੀ ਨਾਲਿ ਨ ਚਲਿਆ ਖਪਿ ਖਪਿ ਮੁਏ ਅਸਾਰ ॥੩॥
kis hee naal na chali-aa khap khap mu-ay asaar. ||3||
none of these will go along in the end, and yet many ignorant people have exhausted themselves and spiritually die in their pursuit for worldly things.
ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਭੀ ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਗਏ। ਬੇਸਮਝ ਐਵੇਂ ਹੀ ਖਪ ਖਪ ਕੇ ਆਤਮਕ ਮੌਤੇ ਮਰਦੇ ਰਹੇ l
کِس ہیِ نالِ ن چلِیا کھپِ کھپِ مُۓ اسار ॥੩॥
ذلیل و خوار۔ روحانی موت
کسی کام نہ آئے ۔ کسی کے ساتھ نہیں گئے اور ذلیل و خوار ہوئے اور روحانی موت ہوئی ۔
ਸੁਇਨਾ ਰੁਪਾ ਸੰਚੀਐ ਮਾਲੁ ਜਾਲੁ ਜੰਜਾਲੁ ॥
su-inaa rupaa sanchee-ai maal jaal janjaal.
One may gather gold and silver, but wealth is just a net of entanglement.
ਇਨਸਾਨ ਸੋਨਾ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰ ਲਵੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਦੌਲਤ ਇਕ ਫਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਫਾਹੀ ਹੈ।
سُئِنا رُپا سنّچیِئےَ مالُ جالُ جنّجالُ ॥
(3) سنچیئے ۔ اکھٹا کرنا ۔
(3) سونا چاندی زر و دولت اکھٹی کرنی اک پھندہ ہے ۔
ਸਭ ਜਗ ਮਹਿ ਦੋਹੀ ਫੇਰੀਐ ਬਿਨੁ ਨਾਵੈ ਸਿਰਿ ਕਾਲੁ ॥
sabh jag meh dohee fayree-ai bin naavai sir kaal.
One may beat the drum and proclaim authority over the whole world, but without the Naam, fear of death hovers over the head.
ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੀ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਢੰਡੋਰਾ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਅੰਦਰ ਦੁਆ ਦੇਵੇ ਪ੍ਰੰਤੂ ਨਾਮ ਦੇ ਬਗੈਰ ਮੌਤ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਉਤੇ ਖੜੀ ਹੈ।
سبھ جگ مہِ دوہیِ پھیریِئےَ بِنُ ناۄےَ سِرِ کالُ ॥
دوہی ۔ ڈھنڈو ۔ منادی ۔ سسر۔ سر پر ۔
اگر عالم میں اس دولت و ثروت کی شہرت کے لئے منادی ہو جائے تب بھی نام سچ۔حق و حقیقت کے بغیر روحانی موت برپر موجود ہے ۔
ਪਿੰਡੁ ਪੜੈ ਜੀਉ ਖੇਲਸੀ ਬਦਫੈਲੀ ਕਿਆ ਹਾਲੁ ॥੪॥
pind parhai jee-o khaylsee badfailee ki-aa haal. ||4||
When the life’s play is over, the body falls down dead, what shall be the condition of the evil doers then?
ਜਦ ਦੇਹਿ ਡਿਗ ਪੈਦੀ ਹੈ, ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖੇਡ ਮੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਮੰਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕੀ ਦਸ਼ਾਂ ਹੋਏਗੀ?
پِنّڈُ پڑےَ جیِءُ کھیلسیِ بدپھیَلیِ کِیا ہالُ ॥੪॥
پنڈ ۔ جسم ۔ بدن ۔ بد فیلی ۔ بد اعمال ۔ بدکاری ۔ گناہ ۔
جب زندگی کی کھیل ختم ہو جاتی ہے۔ تو یہ جسم مٹی میں مل جاتا ہے ۔ تب بد اعمال ذلیل و خوار اور بد حال ہوتا ہے ۔
ਪੁਤਾ ਦੇਖਿ ਵਿਗਸੀਐ ਨਾਰੀ ਸੇਜ ਭਤਾਰ ॥
putaa daykh vigsee-ai naaree sayj bhataar.
A person is delighted in the company of his sons and wife.
ਪਿਉ (ਆਪਣੇ) ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਖਸਮ (ਆਪਣੀ) ਸੇਜ ਉਤੇ ਇਸਤ੍ਰੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਖਿੜਦਾ ਹੈ।
پُتا دیکھِ ۄِگسیِئےَ ناریِ سیج بھتار ॥
(4) وگسیئے۔ خوش ہونا ۔
(4) باپ بیٹے کو دیکھ کر خوش ہے خاوند بیوی دیکھ کر پھولتا نہیں سماتا ۔
ਚੋਆ ਚੰਦਨੁ ਲਾਈਐ ਕਾਪੜੁ ਰੂਪੁ ਸੀਗਾਰੁ ॥
cho-aa chandan laa-ee-ai kaaparh roop seegaar.
He decks himself with beautiful clothes and apply all kinds of perfumes,
ਉਹ ਚੰਨਣ ਦਾ ਅਤਰ ਮਲਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਕਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦਾ ਹੈ।
چویا چنّدنُ لائیِئےَ کاپڑُ روُپُ سیِگارُ ॥
چوا۔ عطر ۔ خوشبو دار تیل ۔
عطر لگاتا ہے چندن لگاتا ہے اور پوشش و پوشاک سے سجاتا ہے شنگار کرتا ہے ۔
ਖੇਹੂ ਖੇਹ ਰਲਾਈਐ ਛੋਡਿ ਚਲੈ ਘਰ ਬਾਰੁ ॥੫॥
khayhoo khayh ralaa-ee-ai chhod chalai ghar baar. ||5||
but ultimately dust (dead body) mingles with dust, and soul departs from the world leaving all worldly possessions behind.
ਪਰ ਆਖ਼ਰ ਸਰੀਰ ਮਿੱਟੀ ਹੋ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਰਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਮਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ (ਜੀਵ) ਘਰ ਬਾਰ ਛੱਡ ਕੇ (ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ) ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
کھیہوُ کھیہ رلائیِئےَ چھوڈِ چلےَ گھر بارُ ॥੫॥
کھیہہ ۔ خاک ۔مٹی ۔ گھر بار ۔ گھریلو سامان
مگر آخر گھر بار چھوڑ کر رحلت کرجاتا ہے اور خاک میں مل جاتا ہے ۔
ਮਹਰ ਮਲੂਕ ਕਹਾਈਐ ਰਾਜਾ ਰਾਉ ਕਿ ਖਾਨੁ ॥
mahar malook kahaa-ee-ai raajaa raa-o ke khaan.
He may be called a chief, an emperor, a king, a governor or a lord;
ਉਹ ਸਰਦਾਰ, ਮਹਾਰਾਜਾ, ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਸੂਬਾ, ਜਾਂ ਮਨਸਬਦਾਰ ਕਹਿ ਕੇ ਸਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ।
مہر ملوُک کہائیِئےَ راجا راءُ کِ کھانُ ॥
۔(5) محر۔ چودھری سردار ۔ ملوک ۔ بادشاہ ۔ راؤ ۔ راجہ ۔ ڈو
(5) سردار ۔ بادشاہ ۔راجہ راؤ یا خان چودھری یا رائزادہ کہلاتے ہیں
ਚਉਧਰੀ ਰਾਉ ਸਦਾਈਐ ਜਲਿ ਬਲੀਐ ਅਭਿਮਾਨ ॥
cha-uDhree raa-o sadaa-ee-ai jal balee-ai abhimaan.
he may present himself as a leader or a chief, but this just burns him in the fire of egotistical pride.
ਉਹ ਮੁਖੀਆ ਮਨੁੱਖ ਤੇ ਨਵਾਬ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੋਵੇ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ ਸਮੂਹ ਹੰਕਾਰ ਨਾਲ ਸੜਨਾ ਤੇ ਮੱਚਣਾ ਹੈ।
چئُدھریِ راءُ سدائیِئےَ جلِ بلیِئےَ ابھِمان ॥
آگ ۔ دھدا ۔ جلا ۔
اور تکبر و غرور میں جلتے ہیں ۔
ਮਨਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਵਿਸਾਰਿਆ ਜਿਉ ਡਵਿ ਦਧਾ ਕਾਨੁ ॥੬॥
manmukh naam visaari-aa ji-o dav daDhaa kaan. ||6||
But in spite of all these possessions, the self-willed who has forsaken the Naam, is like a straw burnt in the forest fire.
ਮਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਪ੍ਰਭੂ-ਨਾਮ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਤੇ ਇਉਂ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਨਾਲ ਸੜਿਆ ਹੋਇਆ ਕਾਨਾ
منمُکھِ نامُ ۄِسارِیا جِءُ ڈۄِ ددھا کانُ ॥੬॥
کان ۔ کانا ۔ (6) بھاہے ۔ آگ ۔
خود پسند اس جلے ہوئے کانے کی مانند ہے ۔ نام کو بھلا کر ۔
ਹਉਮੈ ਕਰਿ ਕਰਿ ਜਾਇਸੀ ਜੋ ਆਇਆ ਜਗ ਮਾਹਿ ॥
ha-umai kar kar jaa-isee jo aa-i-aa jag maahi.
Whosoever has come into the world, (without meditation on God’s Name) will depart from here obsessed with self-conceit.
ਜਗਤ ਵਿਚ ਜੋ ਭੀ ਆਇਆ ਹੈ ‘ਮੈਂ ਵੱਡਾ, ਮੈਂ ਵੱਡਾ’ ਆਖ ਆਖ ਕੇ (ਆਖ਼ਰ ਇਥੋਂ) ਚਲਾ ਜਾਇਗਾ।
ہئُمےَ کرِ کرِ جائِسیِ جو آئِیا جگ ماہِ ॥
(7) ویسا ہو ۔ دولت۔ کاجل
(6) جو بھی اس عالم میں پیدا ہوا ہے اپنی عظمت اور بالادستی بتاتےبتائے رحلت کر جاتا ہے ۔